آخـرین اخــبار، تحلیـل هـا و مقـالات در خصـوص منطـقه قفــقاز

تاریخ را که ورق میزنیم سرشار است از حوادث غمبار, حوادثی که صفحات تاریخ را با خون بیگناهان رنگین کرده و کودکان، زنان و مردان بیگناه قربانی رویاهای بیمارگونه ی دیکتاتورهای زمان خود شده اند. اما آنچه که مردمی را از دیگر مردمان متمایز می کند نحوه برخورد آن ملت با این حوادث غمبار است.
شاید زمانی که گورباچف اصلاحات خود را آغاز نمود، کسی پیش بینی نمی کرد این روند به حوادثی اینچنینی ختم شود و ابعاد این واقعه تا مرزهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان کشیده شود. بدین ترتیب بحرانی که در سال 1988 آغاز شد و تا امروز هم ادامه دارد، شعله های آتش درگیری های آن دامن هر دو کشور را گرفت و مردمانی در باکو و سومقاییت کشته شدند. اما آنچه که بامداد بیستم ژانویه ی 1990 را برای مردم جمهوری آذربایجان سیاه کرد، برخورد رهبر مصلح شوروی با این رویداد بود! زمانی که افکار آزادی طلبی ملت جمهوری آذربایجان طغیان کرد، مانند تمام دیکتاتوری ها، تانک های شوروی به سوی مرزها روانه شدند تا بسوزانند و بکشند و شنبه ی خونینی را برای جمهوری آذربایجان به یادگار بگذارند.
در آن روز کودکان، زنان و مردان بسیاری در خون خود غلتیدند. اما آنچه اهمیت دارد این است که این قیام، سرآغاز جنبش استقلال طلبی مردم جمهوری آذربایجان شد. واقعه ای که برای حکومت قدرتمند شوروی، رویداد تازه ای بود.
توجه به ابعاد سیاسی و هویتی این مسئله اهمیت زیادی دارد. به لحاظ سیاسی، در مرزهای اتحاد شوروی اتفاق تازه ای در حال شکل گیری بود. اگرچه مردم این جمهوری ها هیچ گاه بنیان های هویتی و مذهبی خود را فراموش نکرده بودند، اما این جنبش آنقدر نیرومند بود که در دوره های بعد توانست چارچوب مفهومی و اندیشه ی ملت باوری جمهوری آذربایجان را شکل دهد. 
همچنین این امر ضعف اتحاد شوروی از حل بحران های قومی و سرزمینی در داخل مرزهای این کشور را به طور عینی نمایان ساخت. کشوری که چندین دهه مدعی ساخت انسان شورویایی با فرهنگ و زبان روسی در داخل مرزهای خود بود، اکنون با آذری های غیوری مواجه شده بود که برای استقلال و آزادی خود فریاد می زدند و در مقابل تانک های حکومت شوروی ایستاده بودند. همین امر سبب شد که اعتماد به نفس دیگر ملت ها درون مرزهای شووری تقویت شود و اساس و چارچوب این جنبش به دیگر نقاط منطقه قفقاز کشیده شود.
در درون مرزهای جمهوری آذربایجان نیز این واقعه ابعاد هویتی مهمی داشت. این واقعه خونین مقدمه ای بود بر مانیفست هویتی مردم جمهوری آذربایجان که در سال های پس از فروپاشی شوروی نقش مهمی در اتحاد قومی و هویتی مردم آن کشور ایفا کرد.
از سوی دیگرباید به یادداشت که از دیرباز پیوندهای عمیق زبانی، قومی، تاریخی و مذهبی میان دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان وجود دارد و همین امر سبب شده است که ایران در زمان رویداد این رخداد ناگوار، ابعاد این فاجعه را از طریق رسانه های خود به طور گسترده ای منعکس کند.
پس از کشتار دسته کم 130 نفر از شیعیان آذربایجان، جمهوری اسلامی ایران تنها دولتی بود که بطور جدی به دولت شوروی اعتراض رسمی و جنایت شوروی علیه مردم مسلمان جمهوری آذربایجان را به شدت محکوم کرد؛ این درحالی بود که دیگر دولت های منطقه به راحتی از کنار کشتار مردم در آذربایجان در 20 ژانویه 1990 گذشتند.
گسترش مناسبات جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان در طول دوره شکل گیری و اعلام موجودیت این کشور همواره مورد توجه تهران بوده است و تمامی دولتهای برسرکار آمده در تهران در این سال ها به ارتقای سطح مناسبات با این کشور همسایه و هم مذهب ایران اهتمام ویژه داشته اند به گونه ای که همواره سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو در روز «شهدای استقلال این کشور و روز ماتم ملی» با برگزاری مراسم بزرگداشتی، ادای احترام می کنند. زیرا ارتقای مناسبات با مردمی که قرابت دینی و فرهنگی و وحدت تاریخی و همجواری جغرافیایی و موضوعات مشترک امنیتی با ایران دارند، از اولویتهای نظام جمهوری اسلامی ایران تلقی می شود. فراموش نباید کرد که از همان آغاز  با اعلام استقلال جمهوری آذربایجان در واپسین ماه های عمر اتحاد جماهیر شوروی ، جمهوری اسلامی ایران از نخستین دولتهایی بود که موجودیت جمهوری آذربایجان را به رسمیت شناخت.

منبع: تابناک