رسانه‌های جمهوری آذربایجان همزمان با استقلال این كشور در سال ۱۹۹۱ با انجام دگرگونی و كنارگیری از افكار ماركسیستی به ارتباط صحیح رسانه ای روی آوردند
سرویس آذربایجان/خبرگزاری آران
خبرگزاری آران / سرویس آذربایجان : رسانه‌های جمهوری آذربایجان همزمان با استقلال این كشور در سال ۱۹۹۱با انجام دگرگونی و كنارگیری از افكار ماركسیستی به ارتباط صحیح رسانه ای روی آوردند.
جمهوری آذربایجان رها یافته از بند ماركسیسم كه علاقه زیادی به ارتباط و نزدیكی با اروپا را داشت، در سال ۲۰۰۱میلادی یكی از شروط شورای اروپا را نیز مبنی بر تامین آزادی بیان و فعالیت آزاد رسانه‌ای پذیرفت و بدین ترتیب فعالیت‌های رسانه‌ای این كشور این بار تحت تاثیر اروپا قرار گرفت.
در زمان حكومت شوروی در جمهوری آذربایجان، تمام امور رسانه‌ای تحت كنترل كامل مبلغان رژیم كمونیستی بود و سانسور به اجبار و به طور گسترده رایج بود و هر چند در سال‌های اول استقلال این كشور گام‌های بزرگی برای برقراری آزادی بیان برداشته شد، ولی تجربه تلخ باقی مانده از شوروی همچنان در امور رسانه‌ای باقی مانده است.
در سال‌های اول استقلال جمهوری آذربایجان تعداد زیادی روزنامه، نشریات، مجله و شبكه‌های مختلف رادیو و تلویزیون راه اندازی شد كه پیشرفتی مهمی در عرصه رسانه‌ای این كشور به شمار می‌آمد. ولی با این حال روند سانسور و جلوگیری از پخش مطالب مغایر میل دولت ادامه داشت كه این مهم از نظر نهادهای بین‌المللی رسانه ای، مانع و محدودیتی در پیشرفت رسانه‌های در جمهوری آذربایجان تلقی می‌شد.
سانسور در رسانه‌های جمهوری آذربایجان در نهایت در سال ۱۹۹۷میلادی و پس از گذشت تقریبا هفت سال از استقلال این كشور توسط حیدر علی اف رییس جمهوری وقت این كشور لغو شد.
همچنین پس از این جریان جمهوری آذربایجان در جریان عضویت در شورای اروپا متعهد به تامین آزادی بیان و فعالیت رسانه‌های مستقل در این كشور و نیز تكمیل قوانین موجود در این زمینه شد كه این مهم نیز تحولی در لغو سانسور محسوب می‌شود.
لغو وزارت امور رسانه‌ها و اطلاع رسانی یكی دیگر از اقدامات اساسی در سال های اول استقلال جمهوری آذربایجان بود كه از سوی نهادهای بین‌المللی انجام و اقدامی مهم در زمینه رفع نظارت دولت بر رسانه‌های به شمار می‌آید علاوه بر این در نتیجه تكمیل قوانین جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر شرایط مساعدی برای فعالیت رسانه‌ها در این كشور فراهم شد.
رحیم حسین زاده دبیر اجرایی شورای مطبوعات جمهوری آذربایجان در این‌باره در گفت و گو با ایرنا یادآور شد: به دنبال تكمیل این قوانین اكنون هر فردی قصد تاسیس روزنامه و یا نشریه مشخصی را داشته باشد، با ارایه درخواست كتبی خود به وزارت دادگستری و در صورت داشتن شرایط لازم می‌تواند بدون هیچ محدودیتی روزنامه و نشریه مورد نظر و مشخص را منتشر كند.
وی افزود: در حال حاضر در جمهوری آذربایجان بیش از چهار هزار روزنامه ، نشریه ، مجله ، هفته نامه ، ماهنامه و خبرگزاری به ثبت رسمی رسیده اند.
به گفته وی هر چند این تعداد رسانه در وزارت دادگستری جمهوری آذربایجان به ثبت رسیدند، ولی از میان آنها فقط نزدیك به یكصد روزنامه ، هفته نامه ، ماهنامه ، مجله ،نشریات و خبرگزاری فعال هستند.
وی افزود: پس از لغو وزارت مطبوعات و امور اطلاع رسانی جمهوری آذربایجان، در یك مقطع زمانی خلایی در هماهنگی مناسبات رسانه‌ها و دولت ایجاد شد و دولت از این كه این نارسایی را برطرف كند برای تاسیس نهاد مشخصی اقدام كرد و بر این مبنا شورای مطبوعات در سال ۲۰۰۲میلادی در جمهوری آذربایجان تاسیس شد.
به گفته حسین زاده، این شورا كه توسط نمایندگان امور رسانه‌ای تشكیل شده وظیفه تنطیم مناسبات رسانه‌ها و دولت را بر عهده دارد و از ابزارها ی اجباری برخوردار نمی‌باشد و شورای مطبوعات به عنوان یك نهاد مستقل با هدف كمك به پیشرفت رسانه‌ها و رفع مشكلات آنها، مبارزه با رسانه‌های مبتذل و جلوگیری از فعالیت‌های مغایر و خلاف امور رسانه‌ای فعالیت می‌كند.
به عقیده كارشناسان، با وجود فعالیت شورای مطبوعات در جمهوری آذربایجان ، دولت نظارت غیر مستقیم بر امور رسانه‌ای را توسط واحد امور سیاسی و اجتماعی نهاد ریاست جمهوری انجام می‌دهد و هر گونه مسایل اصلی مربوط به رسانه‌ها در این واحد رسیدگی می‌شود.
مطبوعات جمهوری آذربایجان در گرایش فعالیت‌های آنان به چند دسته مطبوعات وابسته به دولت، مطبوعات وابسته به احزاب مخالف و غربگرا و مطبوعات دینی تقسیم می‌شوند.
مطبوعات وابسته به دولت طبق معمول از سیاست‌های دولت حمایت می‌كند و در حال حاضر روزنامه‌های ینی آذربایجان (ارگان حزب حاكم آذربایجان نوین)، خلق ، رسپوبلیكا ، ۵۲۵و چند روزنامه و نشریات فعال دیگر در سراسر این كشور در این ردیف قرار دارند.
در میان مطبوعات وابسته به احزاب مخالف بیشتر روزنامه ینی مساوات ( وابسته به حزب غربگرای مساوات ) ، آزادلیق و بیزیم یول ( وابسته به حزب غربگرای جبهه خلق ) بیشترین شهرت را دارند.
برخی روزنامه و نشریات روسی زبان جمهوری آذربایجان نیز گریشات مختلفی دارند كه به عنوان مثال روزنامه اخو گرایش غربی و روزنامه نوویه ورمیا ( ینی زمان ) نیز وابسته به محافل هوادار سیاست‌های روسیه می‌باشد.
در مطبوعات وابسته به گروه‌های مخالف غربگرای بیشتر سیاست دولت فعلی باكو مطرح و مورد انتقاد قرار می‌گیرد و در مسایل بین‌المللی نیز بیشتر گرایش های غربی را منعكس می‌كنند.
در مقابل روزنامه‌ها و نشریات غربگرا و یا وابسته به دولت، تعداد مطبوعات دینی در جمهوری آذربایجان چندان زیاد نبوده و به چند نشریه و پایگاه اینترنتی محدود می‌شود كه نشریه نبض
(وابسته به حزب اسلامی )، دیرلر (ارگان اجماع دینی مسجد جمعه شهر باكو ) و پایگاه اینترنتی این اجماع دینی و نیز چند پایگاه اینترنتی متعلق به محافل مختلف دینی می‌باشد.
اغلب خبرگزاری‌های فعال در جمهوری آذربایجان هرچند خود را رسانه مستقل اعلام كرده اند، ولی به عقیده كارشناسان تعداد زیادی از آنها از جمله خبرگزاری‌های غیر دولتی ترند ، آپا ، اولایلار ، فرست نیوز به محافل دولتی وابسته هستند.
خبرگزاری‌های توران و برخی پایگاه‌های اینترنتی از جمله مدیا فروم و لنتا . آذ كه به عنوان خبرگزاری فعالیت می‌كنند، بیشتر به محافل و گروه های مخالف وابسته نزدیك هستند.
خبرگزاری دولتی آذرتاج در جمهوری آذربایجان صرفا فعالیت اطلاع رسانی دولتی را انجام می‌دهد و از بودجه دولت تامین مالی می‌شود.
در جمهوری آذربایجان هر چند مسوولان دولتی بر آن تاكید دارند كه شرایط لازم برای فعالیت آزاد رسانه‌های فراهم شده، ولی نمایندگان رسانه‌ای وابسته به نیروهای مخالف دولت و برخی كارشناسان مخالف چنین نظراتی هستند.
آنان بر آن تاكید دارند كه در جمهوری آذربایجان هنوز هم محدودیتی در آزادی بیان وجود دارد و تعطیلی برخی نشریات از جمله روزنامه‌های گوندلیك آذربایجان و رئالنی آذربایجان و بازداشت عین الله فتح الله اف سردبیر این دو روزنامه كه به هشت سال زندان محكوم شده و نیز محكومیت سردبیر و نویسنده روزنامه آزادلیق به اتهام مختلف به چند سال زندان نشانگر ادامه محدودیت در امور آزادی بیان در جمهوری آذربایجان است.
موضوع زندانی شدن تنی چند از نمایندگان رسانه‌ای جمهوری آذربایجان بارها در گزارش‌های سالانه نهادهای بین‌المللی رسانه‌ای منعكس شده به طوری كه آنها در گزارش‌های خود دولت را به ایجاد محدودیت در امور رسانه‌ای و آزادی بیان متهم كرده اند.
كارشناسان امور رسانه‌ای معتقدند كه دولت باكو با پی بردن به اهمیت نظارت بر رسانه‌های صوتی و تصویری در اغلب موارد انتقادات ایراد شده در مطبوعات وابسته به احزاب مخالف و غربگرا را نادیده می‌گیرد چرا كه عقیده دارند كه به غیر از باكو و چند شهر بزرگ جمهوری آذربایجان كه اكثر مردم این كشور در آنها سكونت دارند، روزنامه‌ها چندان نظر مردم را جلب نمی كنند در حالی كه رسانه‌های تصویری بیشترین تاثیر را بر افكار عمومی جامعه دارند.
بدنبال توسعه دانش فنی اطلاع رسانی در جهان ، طی سال‌های اخیر در جمهوری آذربایجان نیز رسانه‌های اینترنتی با سرعت رو پیشرفت گذاشته به طوری كه برخی خبرگزاری‌ها اخبار روزانه خود را به صورت آنلاین در اختیار خوانندگان قرار می‌دهند.
در جمهوری آذربایجان هم اكنون هفت شبكه تلویزیونی برنامه‌های مختلف خود را در سراسر این كشور پخش می‌كنند و علاوه بر آن چند شبكه تلویزیونی محلی در برخی شهرها از جمله نخجوان ، گنچه ، سومقایت ، لنكران ، زاقاتالا و قبا فعالیت دارند كه بیشتر به پخش برنامه‌های سرگرمی و تفریحی اقدام می كنند.
در تركیب این شبكه‌های تلویزیونی رادیوهای آنها نیز فعال و به طور عمده در طول ۲۴ساعت اخبار كوتاه، موسیقی و دیگر برنامه‌های سرگرمی را پخش می كنند.
درجمهوری آذربایجان پس از استقلال این كشور سه شبكه تلویزیونی روسیه از جمله RT, RTRو NTVو شبكه‌های , STV , NTV TRT1و كانال Dتركیه برنامه‌های خود را به طور مستقیم در سراسر این كشور پخش می‌كردند.
در اوایل استقلال جمهوری آذربایجان تلویزیون جمهوری اسلامی ایران نیز روزانه۳۰دقیقه برنامه‌های مختلف به خصوص برنامه‌های فرهنگی به زبان آذری از طریق شبكه تلویزیون دولتی این كشور پخش می‌كرد.
پخش برنامه‌های شبكه تلویزیونی ایران مدتی بعد توسط دولت وقت این كشور تعطیل شد كه گفته می‌شود محافل غربی در تعطیلی این شبكه نقش ایفا كردند.
در جمهوری آذربایجان تمامی شبكه‌های تلویزیونی وابسته به دولت و تحت نظارت آن فعالیت می‌كنند و برخی شبكه‌های تلویزیونی از جمله شبكه آینس هرچند در ابتدای فعالیت خود سعی داشت به طور مستقل فعالیت كند، ولی دولت نوپای جمهوری آذربایجان با پی بردن به تاثیر رسانه‌های تصویری در جامعه به محدودسازی استقلال این شبكه اقدام كرد.
شبكه آینس پیشتر برای چند ماه توسط دولت تعطیل شد و در حال حاضر می‌توان گفت كه این شبكه تحت نظارت دولت و با هماهنگی آن فعالیت دارد و دیگر شبكه های تلویزیونی فعال نیز به طور كامل وابسته به دولت بوده و توسط محافل وابسته به دولت تاسیس شده است.
جمهوری آذربایجان پس از عضویت در شورای اروپا در سال ۲۰۰۱میلادی به یكی از خواسته‌های این شورا مبنی بر تاسیس یك شبكه تلویزیونی مستقل برای انعكاس مواضع و نظرات همه اقشار جامعه تن داد و شبكه تلویزیونی اجتماعی موسوم به اجتماعی تلویزیا چند سال پیش فعالیت خود را آغاز كرد، ولی آن هم تحت نظارت دولت فعالیت می‌كند.
در سال ۲۰۰۲میلادی در جمهوری آذربایجان بنا بر فرمان رییس جمهوری آذربایجان شورای ملی رادیو و تلویزیون تاسیس شد كه هدف از آن تامین بهتر نظارت دولت بر فعالیت این رسانه‌های تصویری و صوتی بود.
پایان پیام.