سرویس آذربایجان/خبرگزاری آران
حسن گلی
کارشناس مسائل قفقاز
جمهوری آذربایجان از جمله کشورهایی محسوب می گردد که به دلیل روابط حسنه دولتمردان آن با رژیم صهیونیستی شرایط مناسبی برای سکونت یهویان فراهم شده است. بر اساس آمارهای موجود حدود 15000-9000نفر یهودی در جمهوری آذربایجان زندگی می نمایند که گرچه این تعداد در مقایسه با جمعیت برخی اقلیتهای قومی جمهوری آذربایجان مانند لزگیها و تالشها فوق العاده پائین می باشد لیکن با نگاهی اجمالی به شرایط زندگی یهودیها و تطبیق آن با اوضاع اجتماعی - اقتصادی و جایگاه سیاسی سایر اقلیتها از قبیل تالشها به راحتی می توان متوجه امتیازات خاص یهودیها شد ؛اکثر تالشها که جمعیتی بیش از 200هزار نفر را شامل می شوند مانند سایر اقلیتهای قومی به دلیل محروم ماندن از ورود به مشاغل دولتی و حتی مشاغل صنعتی که غالبا در اختیار دولت هستند بیشتر از طریق کشاورزی و دامپروری امرار معاش می نمایند و در سیستم سیاسی کشور نیز هیچ گونه جایگاهی برای آنان در نظر گرفته نشده است و آزادیهای فردی و حقوق اجتماعی آنها نیز با محدودیتهای زیادی مواجه گردیده است،بطوری که چندی قبل سردبیر تنها نشریه تالشی معتبر جمهوری آذربایجان بنا به دلایل نامشخص به زندان محکوم گردید و نشریه فوق نیز توقیف شد؛این در حالی است که یهودیان شرایط کاملا متفاوت و برتری را تجربه می نمایند،اکثر یهودیها که در باکو و سایر شهرهای بزرگ ونیز در شهر کراسنا یا اسلوبودا سکونت دارند به دلیل برخورداری از رانت های دولتی بیشتر به امور تجاری و سیاسی مشغولند و تعدادی از آنها در برقراری و گسترش روابط تجاری جمهوری آذربایجان و رژیم صهیونیستی به ایفای نقش می پردازند،تعدادی از یهودیان جمهوری آذربایجان نیز در شرکت های اقتصادی رژیم صهیونیستی فعالیت می نمایند،یهودیان جمهوری آذربایجان در سایه نفوذ رژیم صهیونیستی در همه ارکان دولتی آذربایجان در زمینه برخورداری از آزادیهای فردی و اجتماعی و نیز دارا بودن جایگاه سیاسی قابل مقایسه با سایر اقلیتها نیستند به گونه ای که دهها تشکل یهودی مانند جامعه مذهبی یهودیان اروپا،انجمن دوستی آذربایجان و اسرائیل و... را ایجاد نموده اند و چندین کنیسه و مدرسه ویژه یهودیها نیز با نظر مساعد دولت باکو و با هزینه نهاد ریاست جمهوری تاسیس شده و هر از گاهی خبر افتتاح مراکزی از این نوع در رسانه های جمهوری آذربایجان منتشر می شود . یهودیان جمهوری آذربایجان از لحاظ سیاسی نیز بیش از ترکیب جمعیتی خود دارای جایگاه می باشند،آرتور راسی زاده که دارای ریشه خانوادگی یهودی می باشد سالهاست به عنوان نخست وزیر جمهوری آذربایجان در صدد نفوذ بیشتر یهودیهاست و علاوه بر آن در پارلمان آذربایجان نیز یهودیانی مانند یودا آبراموف و... نفوذ زیادی در هیات حاکمه این کشور دارندضمن اینکه شخص رئیس جمهور آذربایجان نیز توجه ویژه ای به امور یهودیها نشان می دهد ،همچنین رژیم صهیونیستی با نفوذ دادن برخی یهودیان در رسانه های تصویری و روزنامه های جمهوری آذربایجان ونیز با حمایت مالی از آنهاباعث گردیده است یهودیان این کشور از لحاظ در اختیارداشتن رسانه های جمعی نیز قابل مقایسه با سایر اقلیتها نباشند.علاوه بر این روند رو به گسترش حضور رژیم صهیونیستی در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، تجاری، سیاسی و امنیتی آذربایجان رفته رفته ابعاد جدیدی می‌یابد و یكی از اهدافی كه در این راستا به طور جدی در دستور كار رژیم صهیونیستی قرار گرفته ، «لابی سازی» است كه در این فرآیند اقداماتی مانند سازماندهی یهودیان در داخل جمهوری آذربایجان ، متشكل كردن یهودیان آذری الاصل مهاجرت كرده به سرزمین‌های اشغالی وایجاد پیوند میان آنها و یهودیان ساکن در جمهوری آذربایجان و به تبع آن ایجاد تشكیلات سازمانی بزرگ‌تر در حال اجراست. گفتنی است در نتیجه تلاش‌های صورت گرفته ، رژیم صهیونیستی موفق گردیده تا یهودیان آذری مهاجر به سرزمین‌های اشغالی را در قالب «مجمع جهانی اسرائیل - آذربایجان» ساماندهی كرده و زمینه عملیاتی یك سلسله اقدامات و برنامه‌های دیگر خود در آذربایجان را فراهم سازد.
بی شک در ایجاد زمینه برای انجام اقدامات فوق ونیز فراهم سازی محیطی آرام و به دور از هرگونه تشنج برای یهویان جمهوری آذربایجان دو عامل نقش اساسی داشته است که نفوذ رژیم صهیونیستی در هیات حاکمه جمهوری آذربایجان و ایجاد تسهیلات ویژه برای اقلیت یهودی از سوی دولت این کشور یکی از دو عامل فوق محسوب می گردد و عامل دوم سازگاری عمومی مردم جمهوری آذربایجان با اقلیت یهودی ساکن در این کشور و بالا بودن تحمل پذیری دینی آذریها می باشد .
مردم جمهوری آذربایجان از دیر باز بر اساس آموزههای دینی و فرهنگی خود روابط خوبی با اقلیتهای ساکن در این منطقه به ویژه یهودیها داشته و آنها نیز همواره آذری ها را به منزله قوم حاکم پذیرفته اند و با توجه به تعداد بسیار کم یهودیها هیچ گونه تنشی بین مردم جمهوری آذربایجان و اقلیت یهودی وجود نداشته است که البته به دنبال برخی اتفاقات اخیر این وضعیت دچار شکنندگی شده و برخی تنشها مابین مردم مسلمان جمهوری آذربایجان با اقلیت یهودی گزارش می گردد که در این میان برخی کارشناسان براین اعتقادند در صورتی که اقدامات تحریک آمیزبیشتری از سوی دولت آذربایجان و یا رژیم صهیونیستی صورت گیرد ثبات نسبی موجود در جامعه آذربایجان با چالشهای اساسی مواجه خواهد شد که بطور طبیعی یهودیان جمهوری آذربایجان در این میان متحمل برخی مشکلات خواهند شد ضمن اینکه ادامه برخورد تبعیض آمیز دولت باکو با اقلیتهای این کشور نیز می تواند انگیزه های لازم برای برخورد اقلیتهای محروم از حقوق اجتماعی وسیاسی با یهودیان برخوردار از همه امتیازات دولتی را فراهم سازد.
در ارتباط با تنشهای گزارش شده بین مردم جمهوری آذربایجان و اقلیت یهودی این کشور می توان به گزارش سایت اینترنتی «azertopbews.3dn.ru» در رابطه با درگیری اتفاق افتاده بین یهودیان شهر سومقاییت باسایر مردم این شهر اشاره نمودکه این خبر به صورت گسترده ای در روزنامه های جمهوری آذربایجان و رژیم صهیونیستی بازتاب داشته است . در این خبر آمده است كه« در سومقاییت به منازل یهودیان حمله شده و در جریان این درگیری‌ها بیش از 12 یهودی خسارت جانی دیده و حتی برخی از آنها به بیمارستان منتقل شده‌اند» سایت مذکور این حوادث را پاسخی از سوی مردم آذربایجان به عملیات نظامی اسراییل در غزه قلمداد نموده است.
گفتنی است بعضی مسئولین امنیتی و پلیس جمهوری آذربایجان گزارش فوق را تائید ننموده و برخی رسانه های جمهوری آذربایجان مانند خبرگزاری آبا با مرتبط نمودن گزارش فوق به ارمنی ها تلاش کرده اند گزارش مذکور را تلاش ارمنستان برای ایجاد اختلال در روابط باکو – تلاویو قلمداد نمایند ضمن اینکه سایت اینترنتی اسلام – آذری جمهوری آذربایجان نیز آن را نتیجه تبانی رژیم صهیونیستی و ارمنستان برای مبارزه با گروههای اسلامی آذربایجان عنوان نموده است اما در هر حال و بدون توجه به صحت و سقم گزارش مزبور به نظر می رسد برخی اقدامات که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره خواهد شد سبب گردیده تحمل پذیری مردم مسلمان جمهوری آذربایجان کاهش یابد.
از جمله مهمترین مسائلی که می توانند بصورت بالقوه یا بالفعل در ایجاد برخی تنشهابین مردم جمهوری آذربایجان با یهودیان این کشور موثر باشند، اقدام نماینده یهودی پارلمان آذربایجان در توهین به کتاب مقدس مسلمانان و نیز حمایت تلویحی یهودیان این کشور از جنایات رژیم صهیونیستی در غزه می باشد .
گفتنی است در جریان حمله رژیم صهیونیستی به نوار غزه خانم "لاله عباس آوا" نماینده مجلس جمهوری آذربایجان در اعتراض به جنایات اسراییل در غزه، از گروه دوستی با رژیم صهیونیستی استعفا نمود که این استعفاء با اعتراض شدید مخافل یهودی جمهوری آذربایجان به ویژه با واکنش تند یودا آبرام‌اف نماینده یهودیان آذربایجانی و در مقابل با حمایت مردم مسلمان آذربایجان مواجه گردید و مردم که شاهد حمایت تلویحی یهودیان کشورشان از جنایات رژیم صهیونیستی بودند خواستار اعلام موضع رسمی آنان گردیدند که در این راستا المار صمداف از فعالان حزب اسلامی آذربایجان طی مصاحبه‌ای با روزنامه نبض ( در مورخه 12 بهمن ماه ) اظهار داشت « در آذربایجان 15 هزار یهودی زندگی می‌كنند كه همچنان در قبال جنایات رژیم صهیونیستی در نوار غزه سكوت اختیار كرده‌اند كه قابل درك نیست، شاید آنها تحت تاثیر اسراییل قرار گرفته‌‌اند». او همچنین با انتقاد شدید از نماینده یهودی پارلمان آذربایجان گفته بود:«یودا آبرام‌اف نماینده بخش قبا در پارلمان آذربایجان در مصاحبه با تلویزیون آینس از خودسری‌های اسراییل در غزه دفاع و مانند نماینده رسمی دولت اسراییل در پارلمان آذربایجان عمل می‌كرد»
سکوت یهودیان جمهوری آذربایجان در قبال جنایات رژیم صهیونیستی در حالی بود که قتل‌عام افراد بی‌گناه و كودكان در غزه و حملات همه جانبه اسرائیل به این منطقه در نقاط مختلف جهان اعتراض‌های شدیدی در پی داشته و همه ملل جهان و حتی بخشی از یهودیان کشوری مانند آمریکا نیز به اقدامات وحشیانه اسراییل اعتراض نمودندو در کشور ما نیز نمایندگان و گروههای مختلف یهودی با صراحت جنایات رژیم صهیونیستی به نوار غزه را محکوم نموده و بر تفکیک بین یهودیت و صهیونیسم تاکید نمودند .
عدم همراهی یهودیان آذربایجان با مردم مسلمان جمهوری آذربایجان در محکومیت جنایات رژیم صهیونیستی و دفاع نماینده یهودی پارلمان جمهوری آذربایجان از کشتار مردم غزه خشم مردم مسلمان جمهوری آذربایجان را سبب گردیده بود که این خشم با انتشار خبر توهین یودا آبرام‌اف نماینده یهودیان آذربایجانی در پارلمان این كشور به قرآن کریم و عدم برخورد دولت آذربایجان با این موضوع بیش از پیش افزایش یافت.لازم به توضیح است خبر توهین نماینده یهودی پارلمان جمهوری آذربایجان که با سانسور خبری رسانه های این کشور همراه شده بود در مجمع عمومی حزب اسلامی آذربایجان که مدتی پیش در مقر مركزی این حزب برگزار شد توسط حاجی موسم صمداف رهبر این حزب فاش گردید او طی سخنانی در این مجمع اظهار داشته بود: « یودا آبرام‌اف نماینده یهودیان آذربایجانی در پارلمان این كشور مدعی گردیده كه گویا قرآن كریم نیز همانند تورات و انجیل تحریف شده است، چرا وی به دلیل اهانت به كتاب مقدس ما، مجازات نشده است؟!»
واقعیت اینست حمله 22 روزه رژیم صهیونیستی به نوار غزه در کنار دیگر پیامدهای منفی که برای رژیم صهیونیستی به همراه داشت موجب ایجاد تنفر شدید ملتهای آزاده دنیا از صهیونیستها و طرفداران آنها گردیده است و از آنجائیکه صهیونیستها علیرغم بی اعتنایی کامل به آموزه های واقعی دین یهود خود را به این دین منتسب می کنند یهودیان همه کشورها که غالبا به صورت اقلیت زندگی می نمایند صرفا زمانی خواهند توانست مانند قبل به حیات مسالمت آمیز خود ادامه دهند که با صراحت از صهیونیستها بیزاری جسته و جنایات آنها را محکوم نمایند ؛نظر به اینکه تعداد زیادی از اقلیت یهودی آذربایجان ارتباطات گسترده سیاسی و اقتصادی با رژیم صهیونیستی دارند و به صور مختلف حمایت خود را از رژیم فوق اعلام می نمایند لذا به نظر می رسد مسلمانان جمهوری آذربایجان در نوع تعامل با آنها تجدید نظر خواهند نمودکه تعطیلی مرکز تجاری یهودیان در جمهوری آذربایجان نمونه ای از تغییر رفتار مردم مسلمان جمهوری آذربایجان در خصوص فوق می باشد؛ ضمن اینکه توهین نماینده یهودیان آذربایجان به ساحت مقدس کتاب آسمانی مسلمانان موضوعی نیست که به این زودی از حافظه مردم مسلمان جمهوری آذربایجان پاک گردد و در این ارتباط کمترین اقدامی که یهودیان جمهوری آذربایجان می توانند انجام دهند عذرخواهی رسمی از مسلمانان و عدم همراهی با نماینده توهین کننده می باشد و طبیعی است در غیر اینصورت نفرت عمومی مردم آذربایجان افزایش خواهد یافت.
در این میان آنچه مهم به نظر می رسد نقشی است که دولت جمهوری آذربایجان می تواند ایفا نماید . در حال حاضر که دولتمردان جمهوری آذربایجان بیش از هر زمان دیگری به ثبات همه جانبه نیاز دارند بایستی با تجدید نظر در سیاستهای خود از ایجاد بی ثباتی اجتماعی خوداری نموده و از انجام اقدامات تحریک آمیز پرهیز نمایند که البته قرائن نشان می دهد دولت آذربایجان در این مسیر حرکت نمی نماید بطوری که دیدار اخیر رئیس جمهور آذربایجان با شیمون پرس رئیس رژیم صهیونیستی ونیز دستگیری برخی فعالان مسلمان آذری که در سازماندهی اعتراضات ضد صهیونیستی نقش برجسته ای داشتند می توانند ضمن پررنگ جلوه دادن نفوذ رژیم صهیونیستی در ارکان دولتی آذربایجان ،احساسات ضد صهیونیستی مردم مسلمان این جمهوری را بیش از پیش تقویت نماید که در نتیجه آن با توجه به مطالب پیش گفته شرایط زندگی اقلیت یهودی جمهوری آذربایجان دچار چالشهای زیادی خواهد گردید.
منابع :
■واحدی ،الیاس،هویت قومی در جمهوری آذربایجان،انتشارات ابرار معاصر،چ اول ،تهران 1386
www. azertopbews.3dn.ru■
www.apa.az■