سرویس آذربایجان/خبرگزاری آران
خبرگزاری آران / سرویس آذربایجان :
مهدی ذاکریان
افزایش سطح همکاری‌های اسرائیل و جمهوری آذربایجان در عین حال که حساسیت برخی کشورها همچون ایران را برانگیخته، پرسش‌هایی را درباره دامنه این همکاری‌ها و پیامدهای آن پدید آورده است. «خبر» با هدف واکاوی ابعاد مختلف این همکاری در گفت‌وگو با مهدی ذاکریان، کارشناس خاورمیانه این موضوع را بررسی کرده است.
گرچه بیشترین مراودات اسرائیل و جمهوری آذربایجان به تعاملات اقتصادی برمی‌گردد اما ارزیابی‌ها حکایت از افزایش دامنه این مناسبات به دیگر حوزه‌هاست. شما با این دیدگاه موافقید؟
جمهوری آذربایجان به خاطر قرار گرفتن در منطقه قفقاز دارای موقعیت استراتژیکی در نظام بین‌الملل است. از سوی دیگر به دلیل داشتن موقعیت ژئوپلتیک و داشتن ذخایر غنی نفت که آن را در کنار همه این‌ها دارای موقعیتی ژئو اکونومیک، می‌کند سبب شده تا آذربایجان نه تنها برای آمریکایی‌ها و همسایه‌های خود بلکه برای اسرائیلی‌ها نیز کشور مهمی تلقی شود. روابط اقتصادی میان جمهوری آذربایجان و اسرائیل تنها به روابط فی‌مابین در حوزه اقتصادی منجر نمی‌شود. اولین قدم در این راه از سوی اسرائیل برداشته شده و این رژیم هم‌اکنون در حال بهره‌برداری سیاسی از مراودات اقتصادی است. جمهوری آذربایجان کشوری است مسلمان و هم‌مرز با جمهوری اسلامی ایران که از نگاه صهیونیست‌ها به دنبال محو اسرائیل از روی زمین است. لذا اسرائیلی‌ها حضور خود در این منطقه را دستاویز بهره‌برداری‌های سیاسی و رسانه‌ای قرار داده‌اند.
آیا مراودات آنها فراتر از این بهره برداری سیاسی خواهد رفت؟
بنده معتقدم اینطور خواهد شد. بنا به این دلیل که روابط اسرائیل با کشوری مشابه جمهوری آذربایجان مانند ترکیه نیز مسیر مشابهی را طی کرد. اسرائیلی‌ها روابط خود را با ترکیه از سطح مناسبات بازرگانی آغاز کردند و به تعاملات سیاسی و نظامی _ امنیتی ارتقا دادند. نکته دیگر در این خصوص به همکاری جمهوری آذربایجان با ناتو (پیمان آتلانتیک شمالی) برمی‌گردد. طبق این همکاری‌ها، ناتو پیش‌بینی کرده و که نسبت به استقرار پایگاه نظامی در آذربایجان اقدام کند در حال حاضر آذربایجان گرچه عضو ناتو نیست ولی به عنوان کشور همکار در این سازمان جای دارد. اسرائیل نیز از جایگاه مشابهی در ناتو برخوردار است. از این زاویه روابط احتمالی دفاعی و امنیتی آذربایجان و اسرائیل قابل پیش‌بینی است اما برای آینده نزدیک همکاری چندجانبه سیاسی، اقتصادی و تا حدودی فرهنگی اجتناب‌ناپذیر است.
همکاری فرهنگی که نام بردید چه مواردی را شامل می‌شود؟
همکاری فرهنگی به حضور اقلیت یهودیان در آذربایجان برمی‌گردد، گرچه تعداد یهودیان این کشور خیلی محدود است اما رسیدگی به این اقلیت و همچنین یهودیان آذری مهاجرت کرده به سرزمین‌های اشغالی هم برای آذربایجان و هم برای اسرائیل می‌تواند مهم باشد. اصولاً اسرائیل همواره سعی کرده در روابط خود با دیگر کشورها رسیدگی به وضعیت یهودیان را در اولویت قرار دهد، به همین دلیل برخی کشورها نیز سعی کرده‌اند با امتیازدهی به اقلیت یهود حمایت لابی‌های صهیونیستی را به خود جلب کنند. برای مثال در بحرین تنها 7 خانواده یهودی زندگی می‌کنند با این حال دولت بحرین یک کرسی نمایندگی مجلس به این 7 خانواده اختصاص داده و در دنیا چنین تبلیغ کرده که این دولت مدافع حقوق اقلیت‌هاست و عملاً مورد حمایت لابی‌های صهیونیستی و غول‌های رسانه‌ای صهیونیست‌ها قرار گرفته است. در اینجا این سؤال مطرح است که آیا آذربایجان نیز مدل مشابهی را درباره یهودی‌های بسیار اندک این کشور انجام خواهد داد؟ پاسخ من این است که به احتمال قوی این اتفاق خواهد افتاد.
با توجه به حساسیت ایران به حضور اسرائیل در جمهوری آذربایجان و از سوی دیگر تأکید ایالات متحده آمریکا بر لزوم برقراری صلح در خاورمیانه، آیا این احتمال نمی‌رود که آمریکا برای کاهش حساسیت‌ها با افزایش سطح همکاری‌های آذربایجان و اسرائیل به طور تلویحی ابراز مخالفت کند؟
نه من این اعتقاد را ندارم. آمریکایی‌ها برای کشوری تعیین تکلیف نمی‌کنند، آنها سازوکار نظام بین‌الملل را به گونه‌ای تعریف کرده‌اند که منافع خود را در آن بستر تأمین کنند. در حال حاضر این نظام مبتنی بر اقتصاد آزاد، حقوق بشر، مبارزه با تروریسم و... است. روابط اسرائیل _ آذربایجان نیز در راستای نظام بین‌الملل مورد نظر آمریکا تعریف شده و اتفاقاً افزایش این همکاری‌ها می‌تواند اهرم فشاری از سوی آمریکایی‌ها روی ایران باشد.
با توجه به حساسیت روسیه نسبت به گسترش ناتو به سمت مرزهای سرزمینی این کشور و اینکه شما نقش مهمی را در همکاری دفاعی_ امنیتی آذربایجان و اسرائیل برای ناتو قائل شدید، سؤال اینجاست که چرا روسیه واکنش منفی در این باره نداشته است؟
روسیه در قبال کشورهای کوچکی همچون آذربایجان همواره این سیاست را در پیش گرفته که مناسبات آنها با دیگر کشورها تا جایی که منافع روسیه را مورد تعرض قرار نداده‌اند واکنشی نشان ندهد، اما به محض احساس خطر جدی همواره واکنش داشته‌اند. به اعتقاد من حساسیت روس‌ها در این باره افزایش خواهد یافت اما از آنجا که آذربایجان و اسرائیل تحت نظام بین‌الملل مورد نظر آمریکا همکاری دارند و در حال حاضر نیز روسیه و آمریکا مذاکراتی را در حوزه مسائل مورد مناقشه در پیش گرفته‌اند همکاری آتی آذربایجان_ اسرائیل در چارچوب روابط و توافقات روسیه و آمریکا تعریف خواهد شد.