سردار جلال اوغلو رهبر حزب دموكرات: با به امضا رسیدن پروتكل‌های بین تركیه و ارمنستان یك سلاح را از دست می دهیم، ولی این به معنی از دست دادن همه اهرم ها نیست
سرویس آذربایجان/خبرگزاری آران
خبرگزاری آران / سرویس آذربایجان : تاثیر سندهای مربوط به عادی سازی مناسبات بین تركیه و ارمنستان بر روند حل مناقشه قره‌باغ به موضوع اصلی مذاكرات در محافل اجتماعی آذربایجان تبدیل شده است.
علی كریملی رهبر حزب جبهه خلق آذربایجان: به امضا رسیدن این پروتكل‌ها با موضع آذربایجان مغایرت دارد. اینكه به امضا رسیدن این سندها منجر به تضعیف موضع آذربایجان در رابطه با حل مناقشه قره‌باغ خواهد شد ، قابل پیش‌بینی بود. به گفته كریملی، اكنون باید سعی شود كه این سندها به تایید پارلمان تركیه نرسد.
عیسی قنبر رهبر حزب مساوات: نباید به امضا رسیدن این سندها را بعنوان فاجعه و خیانت به منافع آذربایجان تلقی شود. عیسی قنبر این رویداد را نتیجه روندی طولانی می‌داند و بر این باور است كه پروتكل‌ها برای همه طرفهای شركت كننده در آن غیر منتظره می‌باشد و ممكن است ریسكهایی برای آنها داشته باشد. ولی به نظر وی اساسی برای عدم اعتماد به اظهارات مكرر مسئولان دولت تركیه مبنی بر اینكه گامهای مغایر با منافع آذربایجان برداشته نخواهد شد، وجود ندارد.
سردار جلال اوغلو رهبر حزب دموكرات: با به امضا رسیدن پروتكل‌های بین تركیه و ارمنستان یك سلاح را از دست می دهیم، ولی این به معنی از دست دادن همه اهرم ها نیست. كلید حل مسئله در دست آذربایجان است. به نظر وی، تركیه تحت فشارهای بین‌المللی مجبور به برداشتن چنین گامی شد. آذربایجان در ایستادگی تركیه در مقابل این فشارها كمكی به تركیه نكرد. ولی اكنون از تركیه می‌خواهد كه گامهای مغایر با منافع این كشور برداشته نشود. عدم موفقیت آذربایجان در جستجوی هم‌پیمان در راستای حل مناقشه شكست جدی دولت آذربایجان است.
لاله شوكت رهبر حزب جنبش ملی بیرلیك: پروتكل ها فقط به امضا رسیده است و باید به تایید پارلمان‌ها نیز برسد. دوما، تركیه با برداشتن این گام همزمان 4 وظیفه استراتژیك را حل و فصل نمود: برقراری روابط دیپلماتیك با ارمنستان كه یكی از شروط اصلی برای عضویت تركیه در اتحادیه اروپا می باشد؛ تشكیل كمیسیون مشترك در رابطه با ادعاهای نسل‌كشی ارامنه؛ تناسب نیرو در قفقاز تغییر می‌كند و نفوذ و تاثیر تركیه در منطقه افزایش می‌یابد؛ مناقشه قره‌باغ كوهستانی بار دیگر در مد توجه جهان قرار می‌گیرد. گذشته از این، من باور ندارم كه تركیه خلاف وعده های خود عمل كند و قلب از حل مناقشه قره‌باغ مرزهای خود با ارمنستان را باز كند.
آیدین میرزا زاده نماینده حزب حاكم ینی آذربایجان در مجلس ملی: امضای این سندها توسط تركیه با وعده‌های مكرر مسئولان این كشور مطابقت ندارد. ولی به هر حال، من امیدوارم كه پارلمان تركیه در قبال این مسئله از زاویه موضع آتاترك‌گرایی بخورد نماید.
الدار نماز اف كارشناس سیاسی: دو نظر كاملا مغایری درباره تاثیر احتمالی به امضا رسیدن پروتكل‌ها بر روی روند حل مناقشه قره‌باغ وجود دارد. هیچ یك از این دو نظر را نمی‌توان بعید دانست. ولی در عین حال، ممكن است كه این روند كلا عقیم بماند. زیرا مرجله تایید این سندها توسط پارلمان‌های دو كشور و احتمال به قدرت رسیدن مخالفین این سیاست در انتخابات آینده وجود دارد. ولی با وجود همه خطرات احتمالی، الدذار نماز اف به امضا رسیدن پروتكل‌ها را گامی مثبت تلقی می‌نماید.
وفا قلی زاده كارشناس سیاسی: تركیه این سندها را تحت فشار آمریكا امضا كرده است. هدف از آن تحت فشار قرار دادن روسیه در منطقه خارج كردن ارمنستان از تحت تاثیر مسكو می‌باشد. ولی به نظر این كارشناس سیاسی ، این هدف تحقق نخواهد یافت، زیرا ارمنستان هرگز از روسیه دست بردار نخواهد بود. روسیه و ارمنستان در طول تاریخ موضع ضد ترك داشته اند. لذا اینكه تركیه به پای ارمنستان رفت، به معنی توهین برای تركیه می‌باشد. در این بازی تركیه تنها بازی می‌كند، ولی روسیه، ارمنستان و ارمنستان بطور هماهنگ شده عمل می‌كنند. به نظر من، تركیه در این بازی طرف بازنده خواهد بود.
ایلقار محمد اف یكی از تاسیس كنندگان اتحادیه شهروندی جایگزین جمهوری‌خواه و كارشناس سیاسی: بر این باور است كه این رویداد در راستای منافع درازمدت هم آذربایجان و هم تركیه خواهد بود: ارمنستان تا كنون به این دلیل در مذاكرات پیرامون قره‌باغ تن به مصالحه نمی داد كه روسیه از آن جلوگیری می‌نمود. عادی شدن مناسبات بین تركیه و ارمنستان به آنكارا اجازه خواهد داد كه در آینده حیطه نفوذ خدو را در ارمنستان به وجود آورد. در صورت پیش آمدن امكان پیشرفت سریع در مذاكرات ارمنستان دیگر نه با دیكته روسیه، بلكه با آزادی بیشتری تصمیم‌گیری خواهد نمود. به امضا رسیدن این سندها موفقیت جدی دیپلماسی تركیه می‌باشد.
زرتشت علی زاده كارشناس سیاسی: به امضا رسیدن این پروتكل‌ها را گامی مثبت می‌دانم. ولی گمان نمی كنم كه این، دستیابی به نتیجه مثبت نهایی را تضمین نماید. كلا بر این باورم كه این سندها گامی در راستای عادی شدن مناسباتی كه تا كنون غیر عادی بود، و مطابقت آن با تقتضای دوران كنونی، مقررات دیپلماتیك، منشور سازمان ملل متحد، آیین‌نامه‌های شورای اروپا و سازمان امنیت و همكاری در اروپا می‌باشد. به گفته علی زاده، در صورت باز شدن مرزهای بین تركیه و ارمنستان، پس از دو ـ سه سال تركیه جای پای خود در اقتصاد ارمنستان را محكم خواهد كرد و از این لحاظ از روسیه پیشی خواهد گرفت. بخش اعظم جامعه ارمنستان با تركیه ارتباط برقرار خواهد نمود. دیگر كسی در ارمنستان به تركیه به چشم دشمن نگاه نخواهد كرد. در این صورت شرایط مناسبی برای دستیابی به مصالحه متقابل در رابطه با حل مناقشه قره‌باغ فراهم خواهد گردید. علی زاده موضع‌گیری مسئولان دولت آذربایجان در رابطه با این مسئله را كاملا درست و منطقی تلقی می‌نماید.
پایان پیام.