سرویس آذربایجان/خبرگزاری آران
خبرگزاری آران / سرویس آذربایجان : آذربایجان یک کشور لائیک است و در قانون اساسی آن بر حق آزادی مذهب تأکید شده است، اما بنا بر آمار رسمی 96 درصد جمعیت این کشور مسلمان هستند که 85 درصد آنها را شیعیان و 15 درصد را سنی‌ها تشکیل می‌دهند. در واقع جمهوری آذربایجان پس از جمهوری‌اسلامی ایران دومین کشور شیعه جهان است. این کشور که در گذشته بخشی از ایران به حساب می‌آمده و مدتی هم در قلمرو حکومت عثمانی بوده است پس از استقلال در سال 1991 علاوه بر بنا کردن مساجد جدید به تعمیر و بازسازی مساجدی پرداخت که توسط حکومت شوروی سابق تخریب شده بودند. در سال‌های گذشته گرایش به اسلام بویژه در میان جوانان این کشور افزایش یافته است و پس از سال‌ها دینداری مخفیانه طنین اذان با شهادت بر ولایت امام علی بن ابیطالب (ع) از گلدسته‌های مساجد در این کشور به گوش می‌رسد. با این وجود تخریب 3 مسجد در ماه مبارک رمضان در مناطق مختلف آذربایجان با حکم قضایی به عنوان اقدامی بی‌سابقه پس از استقلال این کشور موجب تشویش‌خاطر شیعیان شد. این موضوع که واکنش‌های گسترده‌ای را در روزنامه‌های محلی به دنبال داشته است، در آستانه انتخاب باکو به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام نگرانی‌های زیادی را برای دیگر مسلمانان به وجود آورده است.
مسجد حضرت فاطمه زهرا(س)
دادگاه اقتصاد محلی شهر باکو به دلیل عدم ثبت قانونی سند مسجد در حال ساخت فاطمه زهرا(س)، حکم تخریب آن را صادر کرد. فرمانداری بخش سوراخانی جمهوری آذربایجان با تنظیم شکایتنامه‌ای تخریب مسجد فاطمه زهرا (س) را به دلیل نداشتن سند خواستار شد و دادگاه محلی باکو نیز با صدور حکمی موافقت خود را با این درخواست اعلام کرد. توفیق زری‌زاده، عضو انجمن دینی مسجد فاطمه زهرا (س) در این‌باره گفت: حکم دادگاه اقتصاد محلی باکو مبنی بر تخریب این مسجد عادلانه نیست. انجمن دینی مسجد فاطمه زهرا(س) زمین این مسجد را در سال 1996 میلادی خریداری کرد و با حمایت فرمانداری بخش سوراخانی تلاش برای ساخت آن را آغاز کرده و مراحل ثبت اسناد این مسجد تا سال 1998 ادامه یافت اما فرمانداری بخش سوراخانی در مراحل پایانی ساخت و ساز مسجد فاطمه زهرا(س)، این عملیات را متوقف کرد و با رجوع به دادگاه، اجرای تصمیم سال 2002 فرمانداری باکو مبنی بر تخریب مسجد را خواستار شد. صابر حسنعلی، معاون رئیس اداره مسلمانان قفقاز پیش از این اعلام کرده بود که در جمهوری آذربایجان هیچ یک از مساجد دارای اسناد قانونی تخریب نشده‌اند و موارد تخریبی به دلیل نداشتن مجوز ساخت بوده است.
مسجد حضرت محمد(ص)
مسجد حضرت محمد(ص) نیز پیش از این در بخش یاسامال با صدور حکم مشابهی تخریب شده بود. این مسجد که شبانه از سوی پلیس محاصره شد و سپس از ورود مردم به آن جلوگیری به عمل آمد، به ادعای امام جماعت آن با مجوز شهرداری بخش یاسامال احداث شده بود. گفته می‌شود «میروالح موسم اف» سازنده مسجد حضرت محمد (ص) در جریان تخریب این مسجد در بازداشت موقت بود. این مسجد در اداره روحانیت مسلمانان قفقاز و اداره امور دینی جمهوری آذربایجان به ثبت رسیده بود و اکنون اختلاف بر سر 9متر مربع زمین مربوط به دانشگاه اقتصاد است که مناره این مسجد در آن بنا شده است.
مسجد شهدا
همچنین در اقدامی مشابه مسجد شهدا نیز در این کشور به بهانه تعمیر تعطیل شده بود. مسجد ترک‌ها که بیشتر محل ادای نماز اهل تسنن و اتباع ترکیه بود، به بهانه تعمیر بسته شده است. «گوندوز اسماعیل‌اف» از مسؤولان کمیته دولتی امور دینی جمهوری آذربایجان در این‌باره گفت: عملیات بازسازی در محوطه این مسجد و مزار شهدای قره‌باغ انجام می‌شده است و اگرچه مسجد در این محدود واقع شده، اما وی در جریان تعطیلی مسجد قرار نداشته است. القار ابراهیم اوغلو، امام جماعت مسجد جمعه باکو نیز با ابراز تعجب از انجام عملیات تعمیر در این مسجد به جنبه سیاسی این مساله پرداخت و اقدام مقامات دولتی باکو در این زمینه را اشتباهی بزرگ و رسواکننده خواند.
اوغلو افزود: با این حال مردم علت تعطیلی مسجد ترک‌ها را بازگشایی مرزهای مشترک ترکیه و ارمنستان می‌دانند. روزنامه محلی آزادلیق، تعطیلی این مسجد را عقده‌گشایی حکومت جمهوری آذربایجان در قبال دولت آنکارا خواند و نوشت: دیگر از مسجد شهدا صدای الله‌اکبر به گوش نمی‌رسد. گفته می‌شود 2 پلیس و چند نفر غیرنظامی به همراه یک دستگاه اتوبوس حامل نیروهای انتظامی در اطراف این مسجد برای جلوگیری از تردد مردم گشتزنی می‌کنند. روزنامه دینی مساوات در مطلبی با عنوان «باکو پایتخت مساجد تخریب و بسته شده» به قلم القار ابراهیم اوغلو نوشت: وطن ما در یکصدمین روز اعلام باکو به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام شاهد 2 حادثه مهم و ناخوشایند درباره تخریب و بسته شدن 2 مسجد است. نویسنده مقاله در ادامه با اظهار نگرانی شدید از بروز این حوادث تصریح کرد: آیا در پایتخت فرهنگی جهان اسلام مساجد باید تخریب شوند یا نوسازی و احداث شوند؟
این روزنامه در ادامه به نقل از القار ابراهیم اوغلو، رئیس مرکز اعتقادات دینی جمهوری آذربایجان و امام جماعت مسجد جمعه باکو نوشت: اخیرا در این کشور از کلمات تخریب، انفجار و توقف فعالیت مسجد سخن رانده می‌شود که اقدامی نامطلوب است. این مقام دینی جمهوری آذربایجان افزود: اکنون در این کشور اسلامی به جای فراهم کردن شرایط برای احداث مساجد درباره تخریب یا توقف فعالیت مساجد زیاد بحث می‌شود که به هیچ عنوان قابل قبول نیست و این در حالی است که جمهوری آذربایجان یکی از کشورهای مطرح در عرصه بین‌المللی درباره تحمل‌پذیری دینی است. ابراهیم اوغلو افزود: در سالی که باکو به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام تعیین شده، بروز چنین پدیده‌های منفی قابل درک نیست و باعث تشدید تجزیه‌طلبی و افراط‌گرایی در این کشور خواهد شد. در سال‌های حاکمیت کمونیست‌ها اگرچه شیعیان متدین آذربایجان به صورت پنهانی به انجام فرایض از جمله روزه‌داری اهتمام می‌کردند، ولی از آنجا که مساجد در این کشور تعطیل بودند، ماه رمضان به فریضه‌ای تعطیل شده مبدل شده بود به گونه‌ای که در این جمهوری تفاوت محسوسی بین ماه رمضان و دیگر ماه‌های سال احساس نمی‌شد، اما در سال‌های اخیر اگرچه دولت جمهوری آذربایجان به روش‌های گوناگون سر راه گروه‌های اسلامی موانع زیادی ایجاد می‌کند اما با حلول ماه مبارک رمضان فضای اجتماعی این کشور تغییر می‌کند. در این ماه در بیشتر مساجد سفره احسان برپا می‌شود و در آخرین جمعه ماه هم مراسم روز قدس با حضور جمع کثیری از مردم برگزار می‌شود. با وجود اینکه روز جهانی قدس در جمهوری آذربایجان تعطیل نیست، عده زیادی از مردم با حضور در مساجد و در مقابل سفارت با سر دادن شعارهای ضدآمریکا و صهیونیسم خواستار اتحاد جهان اسلام برای آزادسازی قدس شریف می‌شوند.
مقام‌های شهرداری باكو، نداشتن مجوزهای لازم را علت تخریب این مساجد اعلام كرده‌اند، اما كارشناسان مسائل اجتماعی جمهوری آذربایجان، وحشت مقام‌های آذری از گرایش گسترده جوانان باكویی به تعالیم اسلامی را علت این اقدام دانستند.
این در حالی است كه به حكم دادگاه‌های باكو، فعالیت چهار مسجد دیگر در مناطق مختلف این شهر به طور كامل تعطیل شده و بیم آن می‌رود كه این مساجد نیز به مرور در معرض تخریب قرار بگیرند.
از زمان استقلال جمهوری آذربایجان در سال 1991 میلادی تاكنون با وجود مراجعه مكرر مردم مسلمان این كشور، دولت از اعطای مجوز برای ساخت مساجد خودداری كرده و مردم به ناچار با وقف زمین و تأمین منابع مالی مورد نیاز با ساخت مساجد معدودی پرداخته‌اند.
هم‌اكنون شمار مساجد شهر چهار میلیون نفری باكو به عدد 10 هم نمی‌رسد و نیمی از این تعداد مساجدی تاریخی هستند كه زیرنظر پلیس اداره می‌شوند و در عمل، نیمه تعطیل هستند.
اقدام‌های ضددینی اخیر در حالی در جمهوری آذربایجان روی می‌دهند كه شهر باكو امسال به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام تعیین شد.