آخـرین اخــبار، تحلیـل هـا و مقـالات در خصـوص منطـقه قفــقاز

آران نیوز/سرویس گزارش / جمهوری آذربایجان:بعد از فروپاشی اتحاد شوروی و خلا ایدئولوژیك ایجاد شده، بعضی فرقه‌های مذهبی موهن شروع به تحكیم مواضع خود در جمهوری آذربایجان كردند.

به گزارش آران نیوز به نقل از خبرگزاری ایسنا، وهابیسم اوایل سال های دهه 1990 و عمدتا در نتیجه‌ی جنگ های قره باغ و چچن و بواسطه‌ی مبلغان وهابی داغستانی، چچن و عرب، چچن‌های مقیم جمهوری آذربایجان و همچنین جوانان تحصیل‌كرده در عربستان سعودی و سایر كشورهای عربی، به جمهوری آذربایجان نفوذ كرد.

حضور شاخه‌های اسلامی بنیادگرا در منطقه‌، به واقعیات تازه ژئوپلیتیكی كه بعد از فروپاشی اتحاد شوروی پدیدار شدند، برمی گشت. تركیه و عربستان سعودی جهت كسب نفوذ در آذربایجان نواستقلال یافته مبارزه می‌كردند و هر یك از آن ها سعی می‌كردند تا نفوذ ایدئولوژیك خود را در جمهوری آذربایجان برتر سازند.

وهابیسم در جامعه‌ی لائیك جمهوری آذربایجان  از لحاظ ایدئولوژیك پدیده‌ای تازه بود. بعد از كسب استقلال، علی‌رغم رستاخیز ملی و مذهبی، دین در هویت آذربایجانی‌ها عنصر اولیه نبود، و ایده‌ی تشكیل دولت اسلامی نیز هرگز در آذربایجان مورد پشتیبانی عمومی قرار نگرفته است.

اما انتظار پشتیبانی مالی و سیاسی مقامات جمهوری آذربایجان از كشورهای حوزه‌ی خلیج فارس در رابطه با مساله‌ی قره باغ، فضای مناسبی را برای وهابیسم در جمهوری آذربایجان فراهم کرد. به لطف تلاش های رئیس جمهور آذربایجان حیدر علی اف 1000 تا 1500 تن از مجاهدین وهابی در جنگ بر علیه قره باغ كوهستانی شركت كردند.

اوایل سال‌های دهه 1990 با حمایت عربستان سعودی دانشگاه اسلامی در باكو تأسیس شد و جمهوری آذربایجان عضو سازمان كنفرانس اسلامی گردید. در سال 1994 بعد از سفر حیدر علی اف به مكه همكاری با كشورهای خلیج فارس تحكیم یافت.

در سال 1994 یك سری سازمان‌های اسلامی سعودی از جمله "نجات" و "دو مكان مقدس" فعالیت خود را در جمهوری آذربایجان آغاز كردند. تبلیغ وهابیسم در جمهوری آذربایجان از مناطق شمالی هم مرز داغستان و بعد از موفقیت در محافل اقلیت‌های ملی سنی‌های مناطق از جمله لزگی هایی كه روحیه‌ی جدایی طلبانه داشتند، آغاز گردید.

بعد از سال 1995 جغرافیای وهابیسم گسترده‌تر شد و به تدریج باكو و اطراف آن را در بر گرفت. عناصر مهم تبلیغات گسترش ادبیات وهابی و تأسیس مكاتب و مساجد دارای گرایش وهابی بودند. وهابیون كه از منابع مالی قابل ملاحظه برخوردار هستند در مناطق محروم به موفقیت می ‌رسیدند و بسیاری از جوانانی كه امید تحصیل در وطن را نداشتند به تحصیل مذهبی در عربستان سعودی یا سایر كشورهای عربی اعزام می‌ كردند.

در سال 1997 در باكو، شعبه جمهوری آذربایجان  سازمان كویتی رستاخیر میراث اسلامی، مسجد ابوبكر را كه از لحاظ بزرگی و معماری خود بی‌سابقه بود و مركز وهابیسم آذربایجانی محسوب می شود، بنا کرد.

بر خلاف مساجد محلی كه گنجایش 300 تن را دارند، این مسجد می‌تواند پنج هزار نفر را در خود بگنجاند.

این مسجد در فرهنگ شهری لائیك باكو فضای اسلامی ایجاد كرد. اكثرا سنی‌ها، قشر محروم و افراد ضد حكومت با شكل و شمایل وهابی با قیافه خاص، شلوارهای كوتاه سبك وهابی و ریش‌های بلند به مسجد ابوبكر رفت و‌آمد داشتند.

چچنی‌ها كه قبل از احداث آن به مسجد لزگی‌ها در قسمت قدیمی باكو می‌رفتند نیز به این مسجد آمدند.

مسجد ابوبكر اهمیت خطبه نماز جمعه به عنوان تبلیغ مذهبی را در فرهنگ دینی آذربایجان افزایش داد.

تنها در مدت کوتاهی مسجد ابوبكر معروف شد که در این میان حامد سلیمانوف، امام جماعت جوان این مسجد نقش به سزایی داشت. این روحانی وهابی نخست در دانشگاه اسلامی خارطوم و سپس در دانشگاه اسلامی بین المللی مدینه تحصیل كرده بود. بر اساس شواهد متعدد مقامات جمهوری آذربایجان، مسجد ابوبكر به پایگاه گردآوری جوانان آذربایجانی جهت اعزام به افغانستان، چچن و عراق مبدل شده بود.

رفته رفته وهابیسم در جمهوری آذربایجان به جریانی غیر قابل هدایت مبدل شد و علی رغم پیروان كم، خطر بی ثبات كردن وضعیت كشور را در بر داشت. در مساجد وهابی سخنرانی ضد دولتی حاكم شده بود و حكومت جمهوری آذربایجان به ناكامی‌های اجتماعی و سیاسی از جمله شكست در جنگ قره باغ متهم شد.

سخنرانی‌های ضد دولتی منجر به فعال شدن كانون وهابی هفت الی 15 هزار نفری شد. دولت آذربایجان متوجه شد كه ممكن است اسلام وهابی در عرصه‌ی داخلی و چه در محافل اقلیت‌های نژادی این کشور غیر قابل كنترل شود، به همین خاطر در سال 1995 تصمیم گرفته شد، كلیه سازمان‌ها و مساجد اسلامی از یك مركزدینی به عنوان شورای مسلمانان قفقاز تبعیت کنند.

در سال 1996 بنا به تصمیم پارلمان آذربایجان فعالیت مبلغان ممنوع شد و جوامع مذهبی محلی نیز به اجبار باید ثبت می‌شدند. در جمهوری آذربایجان شعب یك سری سازمان‌های بنیادگرای اسلامی بین‌المللی همچون حزب التحریر، تبلیغ جماعت و جیش الاسلام نیز فعالیت می‌كردند. از این رو جمهوری آذربایجان به عنوان جزئی از مبارزه علیه غرب قلمداد می‌شد و خاك جمهوری آذربایجان اغلب جهت انتقال سلاح، منابع مالی و مادی و مهاجمین به چچن مورد استفاده قرار می‌گرفت.

از سال 2001 واشنگتن در زمینه مبارزه علیه تشكیلات اسلامی بنیادگرا اعمال فشار خود را افزایش داد و آنكارا و تهران نیز در خصوص مبارزه علیه وهابیسم علاقمندی نشان دادند.

از اواخر سال 2001 مقامات جمهوری آذربایجان بطور فعال‌تر شروع به تعقیب وهابیون نمودند که در پی آن مساجد وهابی بسته شدند و تعداد زیادی از پیراون وهابیسم به اتهام سازماندهی عملیات تروریستی دستگیر و زندانی شدند. در نهایت علیه وهابیون افكارعمومی شكل گرفت و در این امر علاوه بر دولت، روحانیون شیعه نیز نقش خود را ایفا كردند. وهابیون "ریشو" نامیده می‌شدند و فرقی بین آنها و تروریست ها نبود. در سال 2002 بر اساس اعلامیه‌ی توفیق بابایف، معاون وزیر امنیت ملی جمهوری آذربایجان اعلام شد که بعضی از كشورهای عربی علاقمند به ترویج وهابیسم بنیادگرا در جمهوری آذربایجان هستند و این امر از طریق كمك مالی به چهره‌های فعال، اعزام آنها به اردوهای ورزشی و استفاده از بنیادگرایان در عملیات تروریستی عملی می‌شود.

در ماه نوامبر سال 2005 در آستانه‌ی انتخابات پارلمانی جمهوری آذربایجان مسوولین این كشور در خصوص تهدید ثبات سیاسی آذربایجان از ناحیه‌ی وهابیسم بیشتر و بیشتر صحبت می‌كردند. این نگرانی مبتنی بر شواهد موجهی بود و یكی از این شواهد در ارتباط با ارسال 14 تن نشریه دینی به باكو به زبان های ازبكی، قزاقی، عربی، آذربایجانی و روسی برای شورای مسلمانان قفقاز از سوی كمیسیون مسلمانان كویت بود. دولت پخش این كتاب ها را ممنوع ساخت، زیرا در بسیاری از آنها وهابیسم تبلیغ شده بود و شاخه‌های شیعه و سنی اسلام در مقابل یكدیگر قرار گرفته بودند.

در آستانه‌ی انتخابات، مقامات آذربایجان ادامه‌ی فعالیت مذهبی شخصیت‌های دینی را ممنوع كرد و مقامات سعی می‌كردند در آستانه‌ی انتخابات با ایجاد جو ترس نسبت به اسلام بنیادگرا علاقه‌ی مردم را به خود جلب نمایند.

به تاكید مخالفان، باكو با بزرگ كردن ابعاد خطرات وهابیسم همزمان سعی می‌كرد با استدلال مبارزه علیه تروریسم از غرب منابع مالی دریافت نماید. با این حال اقدامات دولت در زمینه‌ی امنیت ملی ثمربخش بود و سرویس‌های امنیتی ویژه جمهوری آذربایجان موفق شدند بطور كلی بر فعالیت مساجد بنیادگرای وهابی و ساختارهای شبكه ‌یی بنیادگرای مذهبی- سیاسی اسلامی نظارت كنند.

در فوریه سال 2007 هدایت اروجوف، رئیس كمیته‌ی دولتی در امور ساختارهای دینی اعلام كرد كه در جمهوری آذربایجان وهابیسم وجود دارد، اما دیگر امنیت كشور را تهدید نمی‌كند. در حال حاضر امام حامد سلیمانوف در بحث و بررسی‌های سیاسی شركت نمی‌كند بلكه به سخنرانی در مورد وهابیسم كه یكی از اجزای اصلی آن تبلیغات ضدغربی و ضدآمریكایی می‌باشد، اكتفا كرده است. با این حال به دلیل مسائل اجتماعی موجود در جامعه‌ی جمهوری آذربایجان و افت ارزش های اخلاقی، عوامل وهابی بار دیگر فعال شده‌اند اما وهابیسم نسبت به شیعه و بخصوص اسلام مردمی كه در آذربایجان پایه‌ی محكمی دارند، به شدت آسیب پذیر است.

انتهای پیام.