سرویس ترکیه/خبرگزاری آران
خبرگزاری آران / سرویس ترکیه :
نویسنده: نظامعلی دهنوی
ناشر: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی
جنگ جهانی اول در خاورمیانه پیامدهای سیاسی بزرگی در پی داشت كه از شمار آنها می‌توان از فروپاشی امپراتوری عثمانی نام برد. تركهای جوان به رهبری مصطفی كمال پاشا، كه بعدها به آتاتورك ملقب شد، در بخشی از قلمرو این امپراتوری قدرت را به دست گرفتند. آنها با تأكید بر شعارهای ناسیونالیستی و تبلیغات گسترده پان‌تركی حكومت نوینی را بنیان گذاردند و به دگرگونیهای گسترده‌ای دست زدند.
در همین ایام، در ایران نیز قدرت قاجارها روبه افول نهاد و رضاخان به سرعت پله‌های ترقی را پیمود. رضاخان با تكیه بر بخشی از نیروهای داخلی و نیز قدرتهای خارجی ساختار سیاسی ایران را به هم زد، و به حاكمیت قاجارها پایان داد و سلسله نوینی را بنیاد نهاد. او نیز همچون مصطفی كمال به اصلاحات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دست زد.
در دوران حاكمیت رضاشاه و آتاتورك، به ویژه در دهه اوّل آن، اختلافات ایران و تركیه چشمگیر بود. بیشتر این اختلافات به خاطر مسائل مرزی، كردها و مسئله فعالیتهای گسترده و مستمر آنها و نیز تبلیغات گسترده پان‌تركی به ویژه در سالهای آغازین جمهوری تركیه بود.
دولت تركیه در كنفرانس لوزان عهدنامه‌های منعقده بین دولت عثمانی و دولتهای دیگر را لغو كرد و دول جهان ناگزیر عهدنامه‌های جدیدی با جمهوری تركیه منعقد كردند. مقامات تركیه در سال 1303ش معتقد بودند كه طبق عهدنامه لوزان عهدنامه‌های منعقده بین ایران و عثمانی ملغی است و تأكید كردند كه دولت ایران بایستی معاهدات جدیدی با دولت تركیه منعقد نماید. اما مقامات ایرانی طی نامه‌هایی خاطرنشان ساختند كه دولت ایران جزو دول محارب نبوده و در كنفرانس لوزان آن عهدنامه را امضاء نكرده است و اجرای تعهدات عهدنامه مذكور برای ایران الزام‌آور نیست. مقامات ایرانی تأكید كردند كه طبق قوانین بین‌الملل تغییر رژیم نمی‌تواند تأثیری بر اجرای معاهدات گذشته داشته باشد. دولت ایران برای بررسی این موضوع كمیسیونی را مأمور رسیدگی به آن كرد. این كمیسیون پس از بررسیهای لازم، امیر ارفع را مأمور كرد كه با سفارت تركیه در تهران در این زمینه مذاكراتی انجام دهد. در نتیجه این مذاكرات یك عهدنامه ودادیه و تأمینیه منعقد گردید. در متن عهدنامه پیش‌بینی شد كه در نزدیك‌ترین وقت قراردادهای تجارتی و كنسولی و گمركی و غیره نیز بین دو كشور بسته شود.
پایان پیام.