سرویس ترکیه/خبرگزاری آران
خبرگزاری آران / سرویس ترکیه : اسلام تایمز- پس از حمله یك مهاجم اسرائیلی به سفارت تركیه و طرح سناریوهای متعدد در این زمینه بار دیگر موضوع روابط دو طرف با یكدیگر مورد توجه رسانه های جهان قرارگرفت.
حمله به دفتر نمایندگی تركیه در تل آویو توسط فردی كه گفته می شود طی سال های گذشته دارای روابطی با سرویس های اطلاعاتی رژیم صهیونیستی بوده و مشكوك بودن این مسئله به دخالت مقامات اسرائیلی در آن، موجب طرح سناریوهای گوناگونی شد كه در فضای كنونی حاكم بر روابط آنكارا- تل آویو قابل توجه می نماید. با توجه به تحولات اخیر در منطقه، روابط آنكارا- تل آویو كه گفته می شود در زمره روابط راهبردی خاورمیانه قرار دارد، نیازمند بازتعریف مؤلفه های كنش خارجی از سوی تركیه و رژیم صهیونیستی است.
به بیان دیگر، فرآیند و نظام تعاملات دو طرف با توجه به فضای جدید ایجاد شده و تحول در دیدگاه های سیاست خارجی به خصوص در نزد مقامات ترك، دیگر كارایی گذشته را ندارد. توجه به نقاط عطف به وجود آمده در روابط دو طرف نشان می دهد كه تركیه و رژیم صهیونیستی به وضوح در حال فاصله گرفتن از یكدیگر هستند.
سناریوهای جدید در روابط سیاسی
آخرین نقطه عطف در روابط دو طرف موضوع حمله نیروهای نظامی رژیم اشغالگر قدس به كشتی های كاروان آزادی بود كه پس از اعلام كشته شدن 9نفر از اتباع تركیه در جریان این حمله، با واكنش شدید مقامات ترك همراه شد. علاوه بر این؛ تجمع خودجوش شماری از مردم مسلمان این كشور و اعلام اعتراض شدید و همراه با سنگ پرانی به ساختمان سفارت رژیم اشغالگر قدس؛ دوباره ” آخرین نقطه عطف در روابط دو طرف موضوع حمله نیروهای نظامی رژیم اشغالگر قدس به كشتی های كاروان آزادی بود كه پس از اعلام كشته شدن 9نفر از اتباع تركیه در جریان این حمله، با واكنش شدید مقامات ترك همراه شد. “ خشم ترك های مسلمان از اقدامات صهیونیست ها را برانگیخت.
یكی از سناریوهایی كه در خصوص حمله به سفارت تركیه مطرح شده است؛ این فرضیه را قوت می بخشد كه این اقدام را می توان به نوعی عملی تلافی جویانه به شمار آورد كه با هماهنگی مقامات اسرائیلی و با هدف اعاده حیثیت برای صهیونیست ها، صورت گرفته است.
سفارت رژیم صهیونیستی در كشورهای مختلف به خصوص در كشورهای اسلامی همواره با بیشترین تهدیدهای امنیتی روبرو بوده است و تجمع در مقابل سفارت این رژیم در كشورهایی مانند تركیه تا حدی وجهه سیاسی این رژیم را متاثر از خود ساخته است.
اقدام اخیر می تواند به عنوان اهرم فشاری برای درنظر گرفتن تدابیر امنیتی بیشتر از سوی مقامات ترك در قبال نمایندگی های سیاسی رژیم اشغالگر قدس مورد توجه قرارگیرد كه تا حدی احیای وجهه اسرائیل در جامعه سیاسی و مدنی تركیه را دنبال می كند.
فرضیه دیگر در این خصوص، به دست آمدن ابزار اعمال فشار بر آنكارا است كه رسانه های حامی رژیم صهیونیستی با استفاده تبلیغاتی از موضوعات این چنینی به دنبال فضاسازی در جهت بهبود و عادی سازی روابط با تركیه هستند مقامات صهیونیستی به دنبال به وجود آوردن تب و تاب تازه در روابط با تركیه هستند تا به نوعی در فضای تازه، روابط خود را بهبود بخشند.
آنچه مشخص است اینكه راكد ماندن روابط بدین شكل و در فضای تنش آلود كنونی باعث كهنه شدن اختلافات شده و با گذشت زمان روابط دو طرف را متاثر خواهد ساخت.
سناریوی دیگر با اشاره به مسئله به وجود آمدن «كمپین ها» یا جریان های حمایتی اجتماعی برای تاثیرگذاری بر رفتارهای تركیه؛ هدف این كمپین ها را اعمال فشار بر آنكارا برای تغییر در تاكتیك های سیاسی این كشور معرفی كرده است.
پس از بالا گرفتن اختلافات آنكارا و تل آویو و گسترش سریع روابط ” سناریوی دیگر با اشاره به مسئله به وجود آمدن «كمپین ها» یا جریان های حمایتی اجتماعی برای تاثیرگذاری بر رفتارهای تركیه؛ هدف این كمپین ها را اعمال فشار بر آنكارا برای تغییر در تاكتیك های سیاسی این كشور معرفی كرده است. “ تركیه با تهران در جریان پرونده هسته ای و تحریم های ضدایرانی؛ از سوی منابعی مانند «فایننشال تایمز» به مسئله اولتیماتوم آمریكا به تركیه اشاره شد كه از این كشور خواسته شده تا موضع خود را در قبال جمهوری اسلامی ایران مشخص كند كه در غیر این صورت با تحریم های تسلیحاتی كاخ سفید روبرو خواهد شد.
در راستای فشارهای هدایت شده غرب در خصوص روابط با ایران و همچنین رژیم صهیونیستی؛ موضوع حمله به سفارت تركیه و بعد رسانه ای آن را می توان تلنگری به آنكارا در نظر گرفت كه به دنبال متوجه ساختن مقامات ترك به جریانات سازمان یافته شبكه ای؛ رسانه ای و تبلیغاتی علیه این كشور است.
ورای طرح این فرضیات می توان به جرات گفت كه در زمان حاضر یكی از مهمترین نگرانی های سیاست خارجی اسراییل نزدیك شدن روابط با تركیه به نقطه غیرقابل بازگشتی است كه این رژیم را از تنها شریك منطقه ای اش جدا خواهد ساخت.
البته نمی توان منكر این مسئله بود كه تركیه نیز طی سال های گذشته منافع ویژه ای در روابط با رژیم صهیونیستی داشته و كاركردهای به خصوصی را در این روابط جست وجو كرده است؛ اما به نظر می رسد در سیاست ها و راهبردهای جدید تركیه در منطقه، نقش كمرنگ تری نسبت به قبل برای تل آویو تعریف شده است.
نگاهی به روابط تركیه و اسرائیل
پس از شكل گیری جمهوری تركیه؛ اولویت نخست سیاست خارجی این كشور، حركت به سوی غرب بود و پس از جنگ جهانی دوم، تركیه به عنوان عضوی از بلوك غرب و با توجه به موقعیت جغرافیایی در جنوب كشور ابرقدرت بلوك رقیب یعنی شوروی؛ مورد توجه كشورهای غربی به ویژه ایالات متحده قرار گرفت و به عنوان متحد استراتژیك غرب شناخته شد.
اگرچه با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان دوران دوقطبی در نظام بین الملل جایگاه تركیه در نزد كشورهای غربی دچار دگرگونی ماهیتی شد؛ اما نفوذ و نقش این ” بحث پیوستن تركیه به اتحادیه اروپا از عمده ترین مباحث سیاست خارجی این كشور محسوب شده و در سال های اخیر مورد توجه بیشتری قرار گرفته است تا جایی كه پیوستن به اتحادیه اروپا به گفتمان حاكم در سیاست خارجی تركیه در جهت حركت این كشور به سمت اروپا تبدیل شده است. “ كشور در تحولات مربوط به كشورهای تازه استقلال یافته در قفقاز و آسیای مركزی؛ نقش تركیه در منطقه خاورمیانه و روابط ویژه این كشور با اسراییل و نیز عضویت تركیه در ناتو؛ همگی در بازتعریف جایگاه جدید آنكارا در نزد قدرت های جهانی موثر بوده و موجب تجدید اهمیت اتحاد استراتژیك این كشور با كشورهای اروپایی و آمریكایی شده است.
پس از حمله آمریكا به افغانستان و عراق در سال های 2001 و 2003 میلادی؛ جایگاه آنكارا در نزد ایالات متحده ابعاد جدیدی یافت، نقش تركیه و نفوذ فرهنگی این كشور در افغانستان كه در امتداد فرهنگی كشورهای آسیای مركزی قرار گرفته؛ حضور نیروهای تركیه در چارچوب نیروهای ناتو در افغانستان و نیز نقش این كشور در بازسازی افغانستان در كنار همسایگی تركیه با عراق و وجود تهدیدات عمده علیه آنكارا در عراق پس از اشغال؛ نظیر وجود گروه های تروریستی مانند «پ ك ك» در شمال این كشور و امكان خودمختاری و استقلال كردهای این منطقه كه برانگیزاننده تهدیدات جدی امنیتی علیه تركیه است؛ به رابطه آمریكا و تركیه در منطقه وجهه ای جدید بخشیده است. به طور كلی نیز تركیه همواره در مناقشات و بحران های بین المللی، تكیه گاه مناسبی برای جهان عرب و آمریكا بوده است.
بحث پیوستن تركیه به اتحادیه اروپا از عمده ترین مباحث سیاست خارجی این كشور محسوب شده و در سال های اخیر مورد توجه بیشتری قرار گرفته است تا جایی كه پیوستن به اتحادیه اروپا به گفتمان حاكم در سیاست خارجی تركیه در جهت حركت این كشور به سمت اروپا تبدیل شده است.
به طور كلی تا پیش از این همواره مسایل و روابط منطقه ای تركیه در مقابل رابطه با غرب؛ در درجه دوم اهمیت سیاست خارجی این كشور قرار داشته است. درسال 1996؛ به دنبال شكل گیری جنبش فكری اسلامی در قالب حزب «رفاه» از یك طرف و سرخوردگی دولتمردان ترك به علت پذیرفته نشدن تركیه در جامعه اقتصادی اروپا؛ برای اولین بار مقامات رسمی ” به قدرت رسیدن اسلامگرایان نوین تركیه در قالب حزب «عدالت و توسعه» از هشت سال پیش تاكنون، به تدریج تاثیرات خود را بر رویكردهای گوناگون این كشور نشان داده است. دولت كنونی تركیه با پی گیری هوشمندانه ترین سیاست ممكن تا زمان تثبیت جایگاه حزب عدالت و توسعه در دستگاه حاكمیت این كشور در صحنه داخلی از به وجود آمدن كوچكترین حساسیت و اصطكاك با نهادهای دیگر در بدنه حاكمیت مانند ارتش و دستگاه قضایی سكولار اجتناب ورزید. “ ترك اذعان كردند كه این كشور با وجود پذیرش برخی ارزش ها و سنت های اروپایی؛ یك كشور خاورمیانه ای و مسلمان است.
به عبارت دیگر؛ برای اولین بار پافشاری بر هویت اروپایی ترك ها كنار گذاشته شد اگرچه این تغییر موضع مقطعی بود اما موجب توجه بیشتر این كشور به منطقه خاورمیانه شد. به دنبال نیازی كه این كشور برای داشتن روابط منطقه ای در دهه 90 احساس كرد؛ به تدریج یك سلسله اصول در سیاست خارجی به منظور تعریف سیاست منطقه ای خود تدوین كرد كه مهمترین آنها عبارتند از: 1- پرهیز از مداخله در امور داخلی كشورهای خاورمیانه 2- توسعه روابط دوجانبه با همه كشورهای منطقه 3- بیشینه كردن تجارت و روابط اقتصادی با كشورهای منطقه تفكیك مسئله روابط خاورمیانه ای از نقش تركیه درمیان متحدان غربی خود 5- حفظ موازنه و تعادل در برخورد بامسئله فلسطین و اسرائیل در جهت حمایت بیشتر از حقوق فلسطینیان.
خاورمیانه همواره آبستن تحولات و رویدادهای گوناگون و مهمی بوده است، به همین سبب موقعیت و مسائل منطقه ای نیز در سیاست خارجی تركیه دارای جایگاه ویژه ای است. رابطه این كشور با اسراییل، تشكیل دهنده بخشی از سیاست خارجی تركیه است و تركیه نخستین كشور مسلمانی است كه اسرائیل را در مارس 1949 به رسمیت شناخت و از آن زمان تاكنون دارای یكی از پایدارترین روابط با این رژیم در منطقه بوده است.
روابطی كه در طول سالیان گذشته تعامل این كشور را با كشورهای غربی منطقه و نیز جمهوری اسلامی ایران متاثر ساخته است. اگرچه روابط تركیه و رژیم اشغالگر قدس از آغاز دارای فراز و نشیب های بسیاری بوده است؛ اما می توان این روابط را تا پیش از به وجود آمدن شرایط جدید؛ روابطی درحال گسترش دانست. چنانكه با وجود روی كار آمدن دولت های اسلامگرایی چون دولت حزب رفاه، جایگاه و وزن اسرائیل در روابط خارجی تركیه دستخوش تغییر گسترده و چندانی نشد.
تكیه بر سیاست منطقه ای
به قدرت رسیدن اسلامگرایان نوین تركیه در قالب حزب «عدالت و توسعه» از هشت سال پیش تاكنون، به تدریج تاثیرات خود را بر رویكردهای گوناگون این كشور نشان داده است. دولت كنونی تركیه با پی گیری هوشمندانه ترین سیاست ممكن تا زمان تثبیت جایگاه حزب عدالت و توسعه در دستگاه حاكمیت این كشور در صحنه داخلی از به وجود آمدن كوچكترین حساسیت و اصطكاك با نهادهای دیگر در بدنه حاكمیت مانند ارتش و دستگاه قضایی سكولار اجتناب ورزید.
پایان پیام.