آخـرین اخــبار، تحلیـل هـا و مقـالات در خصـوص منطـقه قفــقاز

خبرگزاری آران/سرویس ترکیه

با اقدام اخیر تركیه در اخراج سفیر رژیم صهیونیستی از این كشور و تعلیق تمامی توافقنامه های نظامی میان دو طرف، روابط آنكارا و تل آویو كه در سال های اخیر چندان نزدیك نبوده، به پایین ترین سطح خود رسید.  

  'احمد داوود اوغلو' وزیر امور خارجه تركیه روز گذشته در پی انتشار گزارشی كه در مورد حمله نیروهای رژیم صهیونیستی به كشتی مرمره آبی برای ارایه به دبیر كل سازمان ملل تهیه شده بود و روز گذشته در برخی رسانه های غربی منتشر شد، در یك مصاحبه مطبوعاتی در آنكارا از اخراج سفیر رژیم صهیونیستی از تركیه، كاهش سطح روابط دیپلماتیك میان آنكارا و تل آویو و همچنین تعلیق تمامی قراردادهای نظامی میان دو طرف خبر داد.

این اقدام تركیه پس از آن انجام گرفت كه مقام های رژیم صهیونیستی حاضر نشدند از تركیه به دلیل حمله سال گذشته كماندوهای این رژیم به كاروان كمك های بشردوستانه به غزه كه به قتل 9 تن از شهروندان تركیه انجامید، عذرخواهی كنند.

روابط تركیه و رژیم صهیونیستی در دهه اخیر و پس از روی كارآمدن حزب عدالت و توسعه در تركیه، دستخوش برخی تغییرات شد. گرچه این تغییرات ریشه ای و مبنایی نبود و بارها مقام های حزب عدالت و توسعه از ضرورت گسترش روابط با اسراییل سخن گفتند، اما برخی مواضع و رویكردهای دولت تركیه روابط آنكارا و تل آویو را با تكانه هایی روبرو ساخت كه در نوع خود بی سابقه بود.

تركیه با وجود اینكه با رژیم صهیونیستی روابط سیاسی داشته اما در دو سال اخیر تلاش كرده تا موضعی عملیاتی و مستقل در رابطه با تحولات سرزمین های اشغالی پیش بگیرد. مقام های ترك با اقدامات و مواضع به موقع خود در زمینه تحولات سرزمین های اشغالی كه بیشتر با ادبیات سیاسی وزین و حامل ارزش های انسانی همراه بوده هم از یك سو وزن سیاسی خود در منطقه را بالا برده و هم از سوی دیگر زمینه توجه مردم جهان به اعمال خلاف انسانی رژیم صهیونیستی در قبال مردم فلسطین را فراهم كرده اند.

نقطه آغاز تنش در روابط تركیه و رژیم صهیونیستی را می توان حمله نظامی این رژیم به غزه در روزهای پایانی سال 2008 میلادی و به دنبال آن محاصره این منطقه دانست.

چند روز پس از جنگ رژیم صهیونیستی علیه غزه در ژانویه سال 2009، در جریان نشست مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوییس درگیری لفظی شدیدی میان رجب طیب اردوغان نخست وزیر تركیه و شیمون پرز رییس رژیم صهیونیستی درگرفت.

اما شاید به جرات بتوان گفت كه هیچ رویدادی به اندازه حمله نیروهای رژیم صهیونیستی به كشتی حامل كمك های بشردوستانه به غزه و كشته شدن اتباع تركیه، روابط دو طرف را تیره نكرد. رخدادی كه با وجود گذشت بیش از یك سال از آن، سایه سنگینش را بر روابط آنكارا و تل آویو انداخته است.

** چشم انداز پیش رو

--------------------------

به نظر می رسد چالش پیش آمده در روابط تركیه و رژیم صهیونیستی برخلاف برخی تصورات، چندان عمیق و غیرقابل حل نیست. به عبارت دیگر نباید چندان در مورد عمق اختلافات تركیه و رژیم صهیونیستی اغراق كرد. بنابراین نباید مواضع انتقادی دولت كنونی تركیه نسبت به اقدامات رژیم صهیونیستی را الزاما مترادف با خواست آنها برای قطع كامل و یا حتی كاهش سطح روابط با رژیم صهیونیستی دانست.

آنكارا و تل آویو در مقطع كنونی بیش از هر چیز به دنبال زور آزمایی دیپلماتیك در برابر یكدیگر برای احراز موقعیت برتر منطقه ای هستند. بنابراین، موضوع به دلیل برخورداری از ماهیت و شكل سیاسی می تواند به سمت حل و فصل پیش برود. با این وجود رسیدن دو طرف به توافق به راحتی نیز امكان پذیر نیست.

'سلام الربضی' پژوهشگر در مسائل بین المللی در پژوهشی كه چندی پیش توسط مركز مطالعات الزیتونه در بیروت منتشر شد در تشریح وضعیت دو طرف نوشت: 'با وجود حوادثی كه در مناسبات رژیم صهیونیستی با تركیه روی داده است، حداقل در مقطع فعلی بعید است كه طرفین هیچ گونه تغییرات اساسی را در روابط فیمابین به وجود آورند. مفاد سیاست جدید تركیه بر این است كه این كشور باید از سیاست جبهه بندی فاصله بگیرد و تا حد ممكن با تمام قدرت های منطقه ای و بین المللی روابط حسنه ایجاد كند. به همین خاطر به سمت كشورهای سوریه، ایران، روسیه، قبرس و ارمنستان گرایش پیدا كرده است و اگر فرض بر این باشد كه این امر به كاهش روابط تركیه با رژیم صهیونیستی منجر می شود، اما در نهایت همكاری بین طرفین هیچ گاه قطع نمی شود و ادامه خواهد داشت. یقینا روابط بین رژیم صهیونیستی و تركیه تا حدی رو به افول گذاشته است، اما صهیونیست ها به این نكته واقفند كه تركیه همواره به عنوان یك شریك استراتژیك در منطقه خاورمیانه است و منافع مهمی وجود دارد كه دو كشور را به هم مرتبط می كند. با وجود نگرانی های رژیم صهیونیستی از نزدیكی تركیه به سوریه و ایران و اگر چه رابطه بین طرفین در حال حاضر قدری به تیرگی گراییده است و تا حد كاهش سطح دیپلوماسی تا ركود آن تنزل كرده است، این رژیم خواهان عدم مبادرت تركیه به قطع ارتباط مستحكم با رژیم متبوعش است.'

در این چهارچوب، مقام های تركیه و رژیم صهیونیستی در عین حال كه تلاش می كنند در هماوردی در برابر یكدیگر، خود را ضربه پذیر نشان ندهند، می كوشند تا وضعیت كنونی را كنترل و از بحرانی تر شدن شرایط جلوگیری كنند. بی تردید هر یك از دو طرف در اتخاذ تصمیم در وضعیت كنونی با دشواری های بسیاری روبرو هستند ادامه ركود كنونی از سویی رژیم صهیونیستی را دچار مشكلات متعددی می كند كه مهمترین آن دور شدن از متحد اصلی خود و قوی تر شدن جبهه مقابل این رژیم در منطقه است چرا كه طی ماه های اخیر نفوذ تركیه بر گروه های فلسطینی افزایش یافته و همین موضوع می تواند رژیم صهیونیستی را با چالش های بسیاری روبرو سازد. از سوی دیگر رژیم صهیونیستی اگر بخواهد شروط تركیه را بپذیرد، نه تنها موقعیت خود را در برابر آنكارا كاهش می دهد بلكه عملا بر ماهیت جنایتكارانه حمله به كشتی كمك های بشردوستانه به غزه صحه گذاشته است كه این نیز می تواند پیامدهای منفی را در پی داشته باشد.

در سوی دیگر دشواری تصمیم گیری تركیه قرار دارد. دولت تركیه چنانچه بخواهد بر مواضع خود علیه رژیم صهیونیستی پافشاری كند با مشكلاتی روبرو خواهد شد. یكی از این مشكلات، فشارهای فزاینده آمریكا به آنكاراست. روشن است كه ایالات متحده آمریكا تنش موجود میان دو همپیمان خود در خاورمیانه را نامناسب می بیند. بر همین اساس ممكن است روابط تركیه با غرب تحت تاثیر مواضع اخیر ترك ها علیه صهیونیست ها قرار گیرد. پایین آمدن درآمد از راه گردشگران اسراییلی، نیاز شدید تركیه به اجرایی شدن قرارداد خرید هواپیماهای بدون سرنشین اسراییلی، نگرانی از احتمال اتحاد استراتژیك رژیم صهیونیستی و یونان و تاثیر منفی آن بر كشمكش تركیه و یونان در مورد پرونده قبرس و جزایر مورد اختلاف با آنها از جمله چالش های دیگری است كه تركیه ممكن است در صورت پافشاری بر مواضع كنونی خود علیه رژیم صهیونیستی با آنها روبرو شود. از سوی دیگر چنانچه مقام های تركیه بخواهند روابط خود با رژیم صهیونیستی را به وضعیت قبلی برگردانند ممكن است این موضوع بر محبوبیت حزب حاكم عدالت و توسعه در تركیه اثر منفی وارد كند.