آخـرین اخــبار، تحلیـل هـا و مقـالات در خصـوص منطـقه قفــقاز

خبرگزاری آران / سرویس ایران

به گزارش آران نیوزبه نقل از ایرنا، بی تردید مهمترین رویداد سیاسی داخلی روسیه در سال میلادی پایان یافته، انتخابات چهارم دسامبر (13 آذرماه) برای تعیین سرنوشت پنج ساله 450 كرسی مجلس دوما یا سفلی پارلمان بود كه در آن، حزب حاكم 'روسیه واحد'، احزاب 'كمونیست روسیه'، 'روسیه عادل' و 'لیبرال دموكرات' حاضر دوره پنجم دوما، با گذر از مرز حداقلی كسب هفت درصد آرا، موفق به تثبیت حضور دوباره خود شدند.

در این انتخابات، حزب حاكم به رهبری 'ولادیمیر پوتین' نخست وزیر كنونی با كسب 49 درصد آرا، 236 كرسی دوما را تصاحب كرد.

این حزب با وجود پیروزی در انتخابات با ریزش جدی آرا مواجه شد و حدود 80 كرسی پارلمان را از دست داد و به این ترتیب، اكثریت مطلق را كه برای تصویب لوایح قانونی بدون نیاز به ائتلاف با احزاب دیگر پارلمانی لازم است، از دست داد.

از دیگر سو، انتخابات دوما به عنوان معیار پیش بینی و سنجش شانس موفقیت نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری كه قرار است چهارم مارس 2012 برگزار شود، اهمیت فراوانی دارد.

در انتخابات دوما، حزب روسیه واحد نیمی از آرا را به دست آورد و به این ترتیب می توان نتیجه گرفت كه پوتین رهبر این حزب، حمایت 50 درصدی مردمی را دارد و نتایج آخرین نظرسنجی بنیاد افكار عمومی روسیه نیز این برآورد را تایید كرد.

نتایج انتخابات پارلمانی همچنین باعث بروز برخی نارضایتی ها بین گروه های سیاسی دست راستی و لیبرال ها شده است، بطوری كه در هفته های اخیر در دو تظاهرات در پایتخت روسیه و نیز اجتماعات اعتراض آمیز در چندین شهر، به نتایج انتخابات دوما اعتراض كرده و خواهان رای گیری مجدد شدند.

حكومت روسیه نیز تلاش كرد، با اتخاذ سیاست هایی، اعتراضات به نتایج انتخابات را مورد توجه قرار دهد و موجبات حفظ آرامش كشور را در شرایطی كه حدود دو ماه به انتخابات ریاست جمهوری باقی مانده است، فراهم كند.

در راستای اجرای این سیاست، 'دمیتری مدودیف' رییس جمهوری روسیه وعده داد لایحه انتخابی بودن استانداران به جای انتصاب آنها را به دوما ارائه كند.

این خواسته از زمان انتصابی شدن استانداران در 10 سال پیش همواره از طرف مخالفان حكومت به عنوان یكی از شاخص های بی توجهی به حقوق مردم مطرح بود و عقب نشینی دولت در این زمینه از سوی مخالفان دستاورد بزرگی در راستای نهادینه كردن مردمسالاری در روسیه تلقی می شود.

فضای سیاسی داخلی روسیه در سال جاری همچنین شاهد رویدادهای مهم دیگری همچون بركناری 'سرگئی میرونوف' ریس شورای فدراسیون (مجلس سنا) روسیه از سمت خود بر سر اختلاف با سران حزب حاكم 'روسیه واحد' بود و موجب شد پس از ترك این مسوولیت به ریاست حزب 'روسیه عادل' برگزیده شود.

هرچند به دنبال این اتفاق، بسیاری از كارشناسان سیاسی احتمال دادند حزب 'روسیه عادل' به رهبری میرونوف در انتخابات دوما بتواند رقابتی جدی و نزدیك با حزب حاكم داشته باشد، ولی نتایج انتخابات دوما و قرار گرفتن حزب روسیه عادل در جایگاه سنتی سومی نشان داد كه میرونوف سیاستمداری نیست كه بتواند برای سران حزب حاكم تهدیدی جدی باشد.

راه اندازی حزب 'راستگرا' توسط 'میخایل پروخروف' سرمایه دار میلیاردر روس در آستانه انتخابات دوما از دیگر رویدادهای عرصه سیاست داخلی روسیه بود كه جنجال زیادی بر انگیخت.

وی در روزهای نخست تشكیل حزب خود از آمادگی برای به چالش كشیدن حزب حاكم در انتخابات و حتی قبول سمت نخست وزیری در صورت ارائه پیشنهاد خبر داد.

البته عمر حزب 'راستگرا' بسیار كوتاه بود و در مدت كمتر از دو ماه، این تشكیلات حزبی نوپا به دلیل اختلافات داخلی از هم پاشید تا این ظن را در میان تحلیلگران سیاسی و عامه دامن بزند كه این تشكل سیاسی با چراغ سبز كرملین در قامت بازوی راست حزب حاكم به وجود آمد و با نظر آنان نیز از صحنه رقابت ها كنار رفت تا نتواند خطری برای ادامه حكومت حزب 'روسیه واحد' ایجاد كند.

نظام سیاسی حاكم بر روسیه در سال 2011 همچنین برای خنثی كردن تبلیغات پردامنه رسانه های غربی و نیز وابسته به جریان های سیاسی داخلی مخالف مبنی بر انحصار طلبی حزبی و محدود كردن شمار احزاب رقیب در انتخابات مختلف، با ارایه لایحه ای به مجلس، حد نصاب لازم برای ورود احزاب به دوما را از هفت به پنج درصد كاهش داد.

افزون بر این، لایحه ای از طرف مدودیف به مجلس روسیه پیشنهاد شده است كه بر اساس آن، ثبت احزاب سیاسی تسهیل می شود.

در مجموع می توان گفت، فضای سیاسی این كشور در عرصه سیاست داخلی سال 2011 را با اعتراضات گسترده معترضان به نتایج انتخابات دوما و نام نویسی از نامزدی انتخابات آتی ریاست جمهوری به پایان رساند.

**روابط روسیه و آمریكا

روابط روسیه و آمریكا كه از سال 2010 با اعلام نوسازی روابط موسوم به 'رست' از طرف باراك اوباما و مدودیف روند خروج از ركود یافته بود، از نیمه دوم سال 2011 بار دیگر به سردی گرایید و تنش های دوجانبه پس از انتخابات دوما به شدت افزایش یافت.

علت اصلی سردی روابط، طرح سامانه موشكی آمریكا در اروپا می باشد كه به بهانه تامین امنیت موشكی این قاره و دفاع از آن در برابر تهدید موشكی برخی كشورها ولی در واقع با هدف تضعیف توانمندی دفاع راهبردی روسیه و تامین برتری واشنگتن در آینده اجرا می شود.

آمریكا كه سال میلادی گذشته گام های عملی استقرار سامانه موشكی خود در قاره اروپا را برداشت، تابستان سال 2011 با رومانی موافقتنامه استقرار بخشی از تجهیزات را امضا كرد و اجازه یافت سامانه رهگیر 'اس .ام-3' را در این كشور مستقر كند.

بر اساس این توافق، یكی از اجزای این سامانه در پایگاه هوایی سابق 'داوسلو' رومانی به كار گرفته خواهد شد.

ماه سپتامبر امسال نیز توافقنامه سال 2005 آمریكا و لهستان و پروتكل الحاقی سال 2010 در باره پدافند موشكی، اعتبار مجدد یافت كه بر اساس آن پایگاه موشك های رهگیر آمریكایی (اس.ام-3) در این كشور اروپای شرقی نیز مستقر می شود.

افزون بر این موارد، به گفته لاوروف آمریكا قصد دارد در دریای سیاه، بالتیك و شمال تسلیحات موشكی خود را بر روی ناوها مستقر كند و مجموع این طرح ها، باعث نگرانی شدید روس ها شده است كه اجرای هر بخش از آن را تهدیدی برای امنیت راهبردی خود دانسته اند.

رییس جمهوری روسیه 23 ماه نوامبر نسبت به عواقب استقرار این سامانه موشكی نیز به آمریكا هشدار داد و به عنوان یكی از تدابیر از امكان استقرار موشك های تاكتیكی اسكندر در منطقه كالینین گراد خبر داد.

وی همچنین گفت كه در صورت بروز وضعیت نامساعد در زمینه سامانه موشكی آمریكا در قاره اروپا، روسیه از برداشتن گام های بعدی در زمینه خلع سلاح و كنترل تسلیحات خودداری می كند.

مدودیف خاطرنشان كرد: با توجه به وجود رابطه مستقیم میان تسلیحات راهبردی تهاجمی و دفاعی، دلایلی برای خروج كامل از قرارداد 'استارت-2' پیش می آید و حق خروج از این قرارداد را برای خود محفوظ می دانیم.

روسیه به عنوان نخستین گام عملی در این زمینه، یك ایستگاه ردیابی در منطقه كالینین گراد واقع در غرب این كشور را راه اندازی كرد.

با آشكار شدن قصد آمریكایی ها مبنی بر پیشبرد مرحله ای طرح جهانی سپر دفاع موشكی و بی توجهی كامل به منافع و نگرانی های كرملین، روسیه سیاست نوسازی روابط دو كشور را كه به ابتكار مدودیف و اوباما از حدود یك سال قبل آغاز شده بود، در محاق تنش ها فرو برد و كارشناسان از برگشت وضعیت حاكم بر روابط دو كشور به دوره جنگ سرد سخن گفتند.

روابط دو كشور افزون بر طرح سپر دفاع موشكی از برنامه های رایج مداخله جویانه واشنگتن نیز متاثر بود، به طوری كه وزارت خارجه آمریكا چند ماه قبل بدون توجه به ضرورت تصویب طرح های داخلی این كشور در كنگره برای تبدیل شدن به قانون، در اقدامی یكجانبه نام 60 مقام ارشد روس را به اتهام ارتباط با پرونده موسوم به 'ماگنیتسكی' در فهرست سیاه قرار داد.

'سرگئی ماگنیتسكی' وكیل روس شركت انگلیسی سرمایه گذاری 'هرمیتیج' در روسیه 16نوامبر 2009 در زندان 'ماتروسكایا تیشینا' در مسكو درگذشت و وزارت امور خارجه آمریكا نیز منع سفر این مقامات را به اتهام دخالت در مرگ این وكیل اعلام كرد.

به دنبال این اقدام، كارشناسان سیاسی اعلام كردند كه خاكستر آتش اختلافات روسیه در قامت میراث دار شوروی سابق با آمریكا در جایگاه لیدر كشورهای غربی خاموش نشده و باید هر از چند گاهی منتظر شعله ور شدن آن بر سر موضوعات مناقشه آمیز میان كرملین و كاخ سفید بود.

داستان 'فهرست سیاه' آمریكایی ها با اقدام متقابل روس ها در تهیه فهرست طولانی تر به طور موقتی فروكش كرد. البته تحولات منطقه در قالب بیداری اسلامی كشورهای عربی منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و تكروی غرب به سركردگی آمریكا در این زمینه كه زیان های مادی و سیاسی فراوانی به شكل معلق ماندن قراردادهای دوجانبه و تضعیف جایگاه روسیه در معادلات منطقه ای را به دنبال داشت، شكاف موجود در روابط كرملین و كاخ سفید را عمیق تر كرد.

مجموعه رخدادهای مرتبط با تحولات منطقه و كیفیت جهت گیری غرب درباره آنها كه شاخص ترین آن استفاده ابزاری از قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل درباره لیبی و بمباران مردم این كشور بود، مسكو را به این نتیجه رساند كه كوتاه آمدن بیشتر در برابر زیاده خواهی های غرب جایز نیست.

روابط آمریكا و روسیه سال 2011 را تحت تاثیر تنش های ناشی از گسترش مرحله ای سپر دفاع موشكی و اختلاف دو كشور در زمینه تحولات جای منطقه پای پشت سر گذاشت تا كرملین و كاخ سفید منتظر برگزاری انتخابات ریاست جمهوری دو كشور در سال آتی به عنوان كلید اصلی تعیین خط مشی آتی مناسبات دو رقیب قدیمی در سطوح مختلف باشند.

**روابط روسیه و كشورهای همسود

در سالی كه گذشت روسیه روابط با كشورهای جامعه مشترك المنافع را كه توسعه مناسبات با آنها در اولویت سیاست خارجی كرملین تعریف شده است، تقویت كرد و همه كشورهای عضو این جامعه شامل 11 جمهوری شوروی سابق در این روند سهم داشتند.

روسیه و كشورهای همسود در سالی كه گذشت چهار اجلاس سران برگزار كردند كه یك مورد از آنها 'رسمی' و بقیه ' غیررسمی' بود و این امر بخوبی اهمیت توسعه روابط با این كشورها را كه پس از فروپاشی شوروی سابق همواره نقش حیاط خلوت را برای مسكو ایفا كرده اند، نشان می دهد.

در این نشست ها مسایل مختلف در مسیر توسعه جامعه مشترك المنافع و تقویت روندهای همگرایی میان كشورهای این مجموعه بویژه در عرصه های اقتصادی، فناوری و امنیتی بررسی و تصمیم هایی در این عرصه ها گرفته شد.

در آخرین اجلاس جامعه همسود كه اوایل دسامبر در مسكو برگزار شد، درباره همگرایی اقتصادی كشورهای این جامعه توافق حاصل شد.

اما در میان این كشورها، روسیه روابط و همكاری های اقتصادی را با كشورهای قزاقستان و بلاروس در سطح گسترده تری توسعه داده است، به طوری كه در ابتدای سال 2011، اتحادیه گمركی میان این سه كشور آغاز بكار كرد و ماه دسامبر هم با امضای موافقتنامه ای بین آنها در باره ایجاد فضای اقتصادی واحد توافق حاصل شد.

در میان كشورهای جامعه همسود، روسیه با بلاروس نزدیكترین روابط را داشته و سال 2011 هم این روابط تقویت شد و حجم مبادلات بازرگانی بین دو كشور به مرز 20 میلیارد دلار در سال رسید.

روسیه همچنین با بلاروس قرارداد ایجاد نیروگاه هسته ای در این كشور امضا كرد كه هزینه های آن را نیز با ارائه وام 10 میلیارد دلاری تامین می كند.

مسكو روابط با آستانه را هم در سال گذشته تحكیم كرد كه از جمله توافق های شاخص می توان به ایجاد سامانه پدافند موشكی مشترك اشاره كرد كه از سوی بسیاری از كارشناسان نظامی به عنوان اقدام متقابل كرملین به طرح های توسه طلبانه غرب در ساختار سپر دفاع موشكی تلقی شد.

روسیه قبلا نیز سامانه مشابهی را با بلاروس ایجاد كرده است كه این تلاش ها به منظور مقابله با سامانه موشكی آمریكا در اروپا صورت می گیرد و اجرای آن عملا آغاز شده است.

**روابط روسیه و اتحادیه اروپا

مسكو و اتحادیه اروپا در سال 2011 روابط خود را توسعه دادند و در قامت دو شریك در عرصه های مهمی همچون اقتصاد، انرژی و فناوری های پیشرفته به پیشرفت های چشمگیری دست یافتند.

در واقع روابط روسیه و اتحادیه اروپا به دلیل نقش ممتاز مسكو در تامین بیش از 30 درصد از انرژی مورد نیاز قاره سبز از یك طرف و حجم بیش از 260 میلیارد دلار مبادلات تجاری پیچدگی های خاصی دارد و دو طرف در عین اختلافات عمیق و تاریخی، منافع راهبردی مشتركی دارند كه هیچ یك نمی توانند از آن چشم پوشی كنند.

در همین راستا، روسیه و اتحادیه اروپا سال گذشته میلادی همانند سال های پیش دو اجلاس سران برگزار كردند كه اجلاس نخست در خرداد ماه در شهر 'نیژنی نووگراد' روسیه و اجلاس دوم هم اوایل دسامبر در بروكسل برگزار شد.

روسیه در مذاكرات با اتحادیه اروپا بر لزوم عقد موافقتنامه برای لغو متقابل نظام روادید برای سفر اتباع روس و كشورهای اروپایی تاكید كرد و این در حالی است كه سران این اتحادیه با احتیاط در این زمینه رفتار كرده و نقشه راهی را برای حل و فصل تدریجی مسایل در این عرصه پیشنهاد كردند.

در مذاكرات با اتحادیه اروپا در قالب اجلاس سران، همچنین مساله همكاری در عرصه انرژی با توجه به تامین 30 درصدی نفت مصرفی كشورهای اروپایی و 40 درصد گاز وارداتی آنها ازطرف روسیه، حائز اهمیت فراوان بود.

روسیه بارها اعلام كرد كه منشور انرژی اتحادیه اروپا موسوم به 'پاكت سوم' را كه در آن بر جدا بودن سیستم سوخت رسانی از سیستم توزیع در كشورهای اروپایی را نمی پذیرد.

البته روسیه با اروپا دارای روابط و مناسبات دولایه ای است و در حالیكه با ساختار كلی كشورهای این قاره در قالب اتحادیه اروپا مناسبات مشخص و تعریف شده ای دارد، روابط با پایتخت های اروپایی در وضعیت متفاوتی قرار دارد و طیفی از دوستان و مخالفان را شامل می شود.

بر این اساس، مسكو با برلین و پاریس روابط تا حدودی مستحكم و نزدیك دارد، در حالی كه مناسبات با انگلیس به دلیل پاره ای مسایل از قبیل پرونده مرگ 'لیتوینكو' جاسوس روس در انگلیس و نیز موضوع مرگ 'ماگنیتسكی' وكیل روس شركت انگلیسی 'هرمیتیج' از شش سال قبل متشنج بوده است.

**روابط روسیه و ناتو

روابط روسیه و سازمان پیمان آتلانتیك شمالی (ناتو) در سال 2011 به دو بخش تقسیم می شود به این معنا كه مناسبات با این سازمان تا اواسط خرداد ماه گذشته كه آمریكا بخشی از نقشه خود برای طرح سامانه موشكی قاره اروپا را اعلام و ناتو از آن حمایت نكرده بود، روند عادی خود را می پیمود.

در واقع روابط روسیه و ناتو كه پس از مناقشه اوستیای جنوبی در تابستان 2008 به شدت آسیب دیده بود، در سال 2010 از سرگرفته شد و مسكو به عنوان حسن نیت با ترانزیت محمولات غیرنظامی آمریكا به افغانستان از طریق قلمرو خود موافقت كرد.

اما طرح سامانه موشكی آمریكا بار دیگر بر روابط مسكو و ناتو سایه افكند و مسكو دوباره تلاش این پیمان برای ایجاد تاسیسات نظامی در مجاورت مرزهای خود را تهدیدی برای امنیت روسیه اعلام كرد.

در این شرایط، تصمیم روسیه برای دادن پاسخ به سامانه موشكی آمریكا در قاره اروپا مانند استقرار موشك های پیشرفته اسكندر در بخش های غربی خاك خود، بر تنش های میان روسیه و ناتو افزود و دبیركل ناتو این اقدام كرملین را مایه تاسف خواند.

بروز مسایل و تنش ها در روابط روسیه و ناتو در سال گذشته، مانع توسعه روابط مسكو با برخی كشورهای عضو این پیمان نشد و مهمترین رویداد در این زمینه، عقد قرارداد فروش چهار ناو بالگردبر 'میسترال' فرانسوی به روسیه به ارزش یك میلیارد و 200 میلیون یورو بود.

البته عقد این قرارداد از طرف سران ناتو بویژه آمریكا استقبال نشد و با ناراحتی شاهد فروش ناو پیشرفته یك كشور عضو به روسیه بودند كه در دكترین ناتو كشور دوست محسوب نمی شود.

با توجه به سلطه بی چون و چرای آمریكا در ناتو و نیز اظهارات اخیر مقام های روس كه برگزاری اجلاس آتی سران روسیه - ناتو در سال 2012 در شیكاگو را بی فایده خوانده اند، انتظار نمی رود كه كه روابط دوجانبه در سال آینده شاهد تحرك جدی باشد.

از سوی دیگر، با توجه به اصرار مقام های آمریكایی مبنی بر پیشبرد تدریجی طرح سپر دفاع موشكی و خودداری از دادن هر گونه تصمین كتبی مبنی بر هدف نبودن نیروهای راهبردی روسی، پیش بینی می شود سردی در مناسبات كرملین و ناتو در سال 2012 نیز ادامه یابد.

می توان گفت كه عرصه سیاسی روسیه در دو بعد داخلی و خارجی در سال سپری شده 2011 آمیزه ای از موفقیت های نسبی و تلخكامی ها بود كه روند تحولات داخلی و بین المللی در سال 2012 زوایای ناپنهان آن را بیشتر آشكار خواهد كرد.