آخـرین اخــبار، تحلیـل هـا و مقـالات در خصـوص منطـقه قفــقاز

گسترش روابط روسیه با اسرائیل در سال‌های اخیر از سیاست‌های متمایز و ویژه روسیه در خاورمیانه محسوب می‌شود. نخستین سفیر روسیه در اسرائیل الکساندر بوفین بود که در سال ۱۹۹۱ پس از عادی شدن روابط تلاویو با مسکو به این سمت انتخاب شد. وی در خاطراتش می نویسد: «در طول پنج سال و نیم دوران ماموریتم هیچ گونه پروژه بزرگ روسی – اسرائیلی تهیه نشده است.» اما اکنون شاهدیم که دو طرف ده‌ها پروژه بزرگ مشترک با یکدیگر دارند. در دهه نود از قرن بیستم میلادی افراد بسیاری به عنوان مهاجر از روسیه و جمهوری‌های کمونیستی سابق به اسرائیل مهاجرت کردند که به فضل وجود آنها شمار شهروندان روسی اسرائیل را به ۲۰ درصد رساندند. بسیاری از آنها توانستند در هسته اصلی سیاسی اسرائیل نفوذ کنند اگر چه همچنان زبان روسی را به عنوان زبان مادری خود حفظ کردند. تعداد بسیاری از اعضای اخیر کنیست این رژیم نیز روسی تبار هستند. از کابینه نتانیاهو نیز چهار نفر از وزرا از جمع ۳۰ وزیر کل کابینه از افراد مهاجر از اتحاد جماهیر شوروی سابق هستند. یکی از آنها آویگدور لیبرمن، وزیر امور خارجه این رژیم است که برای تماس با طرف‌های روس به راحتی روسی صحبت می‌کند.

در حال حاضر اسرائیلی‌هایی که به زبان روسی صحبت می‌کنند بخش مهمی از جامعه اسرائیل را تشکیل می‌دهند و از هسته‌های مهم ارتباطی میان دو طرف محسوب می‌شوند. پیتر استینگی، سفیر سابق روسیه در اسرائیل تاکید دارد که عامل انسانی باعث شده تا نگرش روسیه جدید تغییر کند و بداند که آن چه در اسرائیل می‌گذرد چیست و روسی‌های مقیم اسرائیل با چه مشکلاتی مواجهند، در کجاها خطا می‌کنند، پیچیدگی‌هایشان چیست و چه دستاوردهایی دارند.

نخبگان اسرائیل عموما به خوبی زبان روسی را صحبت می‌کنند و برای این که بتوانند در ساختار حکومت نفوذ کنند بر یادگیری این زبان همت می‌گمارند. این مساله می‌تواند روزی باعث ایجاد یک هم‌پیمان روسی – اسرائیلی شود و چه بسا جای مشارکت امریکایی – اسرائیلی را نیز بگیرد. البته این هدف را آویگدور لیبرمن رهبر حزب "اسرائیل خانه ما" در برنامه انتخاباتی خود در سال ۲۰۰۹ برای خود تعریف کرده بود و صحبت از تشکیل یک هم‌پیمانی بزرگ میان روسیه و اسرائیل می‌زد. عملا، روسیه بر گسترش روابط با اسرائیل اصرار دارد. اقتصاد اسرائیل مبتنی بر استفاده از تکنولوژی پیشرفته است و تجربه طولانی‌ای در زمینه توسعه اقتصادی در شاخه‌های مختلف دارد که روسیه گمان می‌کند که این تجربیات می‌تواند برایش سودمند باشند. روسیه تلاش دارد تا در پروژه‌های اکتشاف و استخراج گاز در اسرائیل مشارکت کند و همچنین در برخی زمینه‌های دیگر از جمله مباحث امنیتی نیز از این رژیم استفاده کند.

با این حال روسیه اگر می‌خواهد روابط خود را با اسرائیل گسترش دهد باید مراقب رابطه این رژیم با امریکا نیز باشد. به ویژه که توانایی‌های نظامی اسرائیل بیشتر وابسته به تکنولوژی پیشرفته نظامی و امنیتی امریکا است و ایالات متحده سال‌های طولانی است که تجهیزات امنیتی و نظامی این رژیم را تامین می‌کند. پنتاگون ۵۰ درصد تولیدات خود را به کمک‌های نظامی کشورهای خارجی اختصاص می‌دهد که سهم بیشتر این میزان متعلق به اسرائیل است. این جدای از اختصاص ۲۰۰ میلیون دلار در سال به این رژیم در ساخت و توسعه سامانه مشترک موشکی در اسرائیل است. علاوه بر آن شرکت‌های شریک امریکایی – اسرائیلی یکی از مهم‌ترین شرکت‌ها در خاک دوطرف هستند که برای کشورهای سوم تجهیزات تسلیحاتی تامین می‌کنند. مساله‌ای که باعث می‌شود تا مشکلات بسیاری برای همکاری‌های مشترک روسی – اسرائیلی به وجود بیاید.

آرئیل کوئین، کارشناس روابط امریکا و روسیه در این باره می‌گوید: «واشنگتن تمایل ندارد که روسیه تا آن جا پیشرفت کند که بتواند سلاح‌های خود را به تکنولوژی روز دنیا برساند و با اسرائیل وارد همکاری شود. نمونه آن فشارهای امریکا به هم پیمانان اسرائیلی‌اش در سال ۲۰۰۸ بود که پافشاری می‌کرد آنها جنگنده بدون خلبان به روسیه نفروشند.» این در حالی است که کمک‌های مالی کلانی از سوی دولت امریکا و یهودی‌های ساکن در این کشور به اسرائیل سرازیر می‌شوند که خزانه داری روسیه و یهودی‌های روسی توانایی رقابت با آنها را ندارند. نخبگان اسرائیلی سنتی به روسیه به چشم کشوری می‌نگرند که فرهنگ سیاسی غربی و فرهنگ قیم مآبانه شرقی را توامان دارد.

حال این سوال نزد اسرائیلی‌ها مطرح است که آیا روسیه دوست است یا دشمن؟ پیش‌روی روسیه به سمت بازار اسلحه در خاورمیانه باعث نگرانی اسرائیلی‌ها شده است. این مساله همچنان برای آنها یادآور دوران جنگ سرد است. آنها به یاد می‌آورند که در سال‌های ۱۹۶۷ و ۱۹۷۳ اعراب با سلاح‌های روسی با اسرائیلی‌ها می‌جنگیدند که این موضوع خاطرات دردآوری برای آنها رقم زده است. حتی گفته می‌شود یکی از دلایل برتری حزب‌الله بر اسرائیل در جنگ ۳۳ روزه در سال ۲۰۰۶ دسترسی این حزب به سلاح‌های روسی مثل موشک ضد تانک "کورنت" بود که در حقیقت روسیه در اختیار سوریه قرار داده بود. در همین حال همکاری‌های نظامی روسیه با ایران و سوریه نیز همچنان ادامه دارد که این مساله به هیچ وجه باب میل اسرائیل نیست. برای همین است که بسیاری از مقام‌ها و کارشناسان اسرائیلی به دولت خود توصیه می‌کنند که اسرائیل همکاری‌های تسلیحاتی خود را با روسیه گسترش دهد تا بدین ترتیب از حجم همکاری‌های تسلیحاتی روسیه با کشورهای خاورمیانه بکاهد. در همین رابطه زئیف ایلکین، یکی از اعضای اصلی هیئت رئیسه اتحاد مشترک پارلمانی اسرائیل – روسیه نیز در این باره می‌گوید که اسرائیل تلاش‌کند تا با طرح کردن پروژه‌های مشترک توجه روسیه را به خود بیشتر جذب‌کند تا بدین‌ترتیب بازرگانان روسی نیز به مصالح اسرائیل توجه بیشتری کنند و نسبت به حفظ آن جدیت بیشتری به خرج دهند./ع