آخـرین اخــبار، تحلیـل هـا و مقـالات در خصـوص منطـقه قفــقاز

کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل و مدیرکل امور بین‌الملل وزارت دادگستری

آب شدن یخ روابط ایران و آذربایجان

خبرگزاری آران/سرویس آذربایجان

لزوم حفظ و تقویت پیوندهای منطقه‌ای از وجوه غیرقابل انکار روابط بین‌الملل در عصر حاضر بوده و بعد از ظرفیت‌های انفرادی، این سطح و عمق تعاملات پیرامونی یک کشور و قابلیت‌های آن در همگرایی و یکسوسازی منافع کشورهای نزدیک با خود است که جایگاه آن را در نظام بین‌الملل رغم می‌زند.

ایران-محمد رضا مهرانفر:اول) جمهوری اسلامی ایران از اعضای مؤسس اکو بوده و این سازمان تنها سازمان بین‌المللی است که مقر آن در تهران می‌باشد. در حال حاضر ایران به عنوان تأثیرگذارترین کشور در حوزه اکو، نزدیک به 20 درصد از هزینه‌ها و نیروی انسانی مورد نیاز این سازمان را تأمین نموده و تا به امروز بیشترین تلاش‌ها را در حفظ و اعتلای موقعیت اکو داشته است.

به عبارت بهتر وقتی یک کشور می‌تواند در بعد جهانی نقش‌آفرین باشد که در ابتدا حضور و نقش پررنگی در پیمان‌ها و مکانیسم‌های منطقه‌ای داشته باشد. بر همین اساس و همانگونه که حضرت امیرالمؤمنین‌(ع) می‌فرماید «المقل غریب فی بلدته» انسان بیچاره در خانه خود هم غریب است، کشورهایی که در شعاع جغرافیایی اطراف خود ضعیف عمل نمایند و نتوانند همسایگان و کشورهای نزدیک را با دغدغه‌های خود همراه نمایند اولاً خود در بعد بین‌المللی از کشورهای منزوی به حساب می‌آیند و ثانیاً به دلیل عدم توفیق در پوشش گسل‌های سیاسی بین‌المللی و حل تعارضات محیطی، میدان را به نفع جریان‌های فرامنطقه‌ای و بازیگری قدرت‌های معارض خالی می‌کنند. با این اوصاف باید گفت اکو یکی از ظرفیت‌های غیرقابل انکار جمهوری اسلامی ایران در بازیگری منطقه‌ای و از کانال‌های وثیق ارتباطی میان کشورهای عضو در حل و فصل و پیگیری موضوعات فی‌مابین است، لذا اولین اصل در مواجهه با اکو جدی گرفتن تمامی ظرفیت‌های اقتصادی، صنعتی، کشاورزی، اجتماعی، فرهنگی، و... آن از سوی ایران به عنوان یکی از مؤسسین است.

دوم) نظام بین‌الملل دارای ماهیتی بسیار سیال و تغییرپذیر است و علی‌رغم بروز و ظهور برخی پارامترهای تحلیلی بین‌المللی در هر دوره، به دلیل گستردگی عوامل دخیل در جهت‌دهی به تحولات سیاسی ـ بین‌المللی نهایتاً پیش‌بینی جهت‌گیری این تحولات بسیار صعب می‌نماید. گاهی یک اتفاق کوچک در مقیاس بین‌المللی نظیر ترور شاهزاده اتریشی در سارایوو، آتش افروز یک جنگ جهانی می‌شود و گاهی هم علی‌رغم بروز بحران بزرگ بین‌المللی و خطر بروز جنگ به دلیل استقرار موشک‌های شوروی در کوبا نهایتاً این اتفاق به شیوه‌ای سیاسی مدیریت می‌گردد. با این وصف تخمین آینده روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان نه منطقی و نه ممکن است.

قدر مسلم باید گفت در میان کشورهای منطقه، جمهوری آذربایجان بیشترین بهانه‌ها و قرابت‌ها را برای حفظ و توسعه روابط همه‌جانبه با جمهوری اسلامی ایران دارد. سابقه تاریخی مشترک، ارتباطات وثیق مذهبی و فرهنگی، منافع مشترک منطقه‌ای در حوزه خزر و تجربه مثبت در زمینه روابط سیاسی، همه و همه عواملی است که می‌تواند بسترساز روابط استراتژیک دو کشور باشد.

با این اوصاف باید اقرار نمود در وضعیت فعلی روابط دو کشور، عناصر مزاحم خارجی نقش پررنگی را بازی می‌کنند و این وضعیت بیش از آن که به نفع طرفین باشد، تأمین کننده منافع قدرت‌های فرامنطقه‌ای و در رأس آن محور غربی – صهیونیستی است، بنا بر این توجه

دو کشور به خواست حقیقی ملت‌ها و اقتضائات واقعی دو کشور قطعاً نوید بخش روابطی صمیمانه و به دور از تنش‌های تزریقی خواهد بود، در این رابطه سفر رئیس جمهور محترم به آذربایجان نیز به نوبه خود قابل توجه است چرا که علی‌رغم این‌که در قالب متعارف یک اجلاس بین الدولی انجام می‌گیرید می‌تواند با آب کردن یخ روابط در وضعیت فعلی و فراهم کردن زمینه گفت‌وگو، به دولت آذربایجان در کنار نهادن برخی ملاحظات غیر واقعی کمک کند.

سوم) ایده ایجاد مجمع همکاری‌های آسیایی (ACD) نخستین‌بار در سال 2001 و توسط نخست‌وزیر تایلند مطرح گردیده است. این مجمع ضمن فراهم آوردن فضای گفت‌وگو و تفاهم میان کشورها با بستر‌سازی پیگیری پروژه‌های مشترک آموزشی و توسعه‌ای می‌تواند در پیشرفت متناسب و همگام کشورهای منطقه نقش مثبتی را ایفا نماید. این مجمع نیز به عنوان یک تریبون منطقه‌ای و به لحاظ تعداد، وسیع‌تر از اکو، یکی دیگر از ظرفیت‌های جمهوری اسلامی ایران در ایفای نقش بین‌المللی خود است هرچند به لحاظ کارکرد نمی‌توان آن را با سازمان اکو مقایسه نمود. دکتر احمدی‌نژاد به دعوت امیر کویت در این اجلاس شرکت و سخنرانی خواهند کرد. البته باید توجه داشت این مجمع در شرایطی که هنوز جمهوری اسلامی ایران نتوانسته است به عضویت رسمی و دائم اجلاس شانگهای دربیاید تنها مکانیسمی است که جمهوری اسلامی ایران را به آسیای دور، مرتبط می‌نماید. در رابطه با استفاده جمهوری اسلامی ایران از ظرفیت‌های ACDباید اقرار نمود که این دست مجامع با توجه به ماهیت همه جانبه نگر و نگاه حداکثری که در گردهم‌آوری کشورها دارند، بستر بسیار مناسبی را برای ارتقای روابط یا رفع سوءتفاهمات فراهم می‌آورند به نحوی که در شرایط ویژه حتی می‌توانند به عنوان کانال بدل ارتباطات مستقیم سیاسی میان کشورها مطرح گردند./ع

پایان پیام