مناسبات آذربایجان و ایران دارای ریشه های عمیق می باشد. این دو ملت كه دین و تاریخ و فرهنگ و آداب و رسوم مشتركی دارند، طی قرون متمادی در كنار هم زندگی كرده اند. روابط علمی و معنوی و تجاری همواره این دو ملت را به یكدیگر پیوند داده است
خبرگزاری آران/سرویس آذربایجان
هفته نامه ی نبض جمهوری آذربایجان نوشت: مناسبات آذربایجان و ایران دارای ریشه های عمیق می باشد. این دو ملت كه دین و تاریخ و فرهنگ و آداب و رسوم مشتركی دارند، طی قرون متمادی در كنار هم زندگی كرده اند. روابط علمی و معنوی و تجاری همواره این دو ملت را به یكدیگر پیوند داده است. ولی موضوع مناسبات نه تنها از لحاظ صرفا سیاست خارجی، بلكه بخاطر منافع حیاتی، آینده و حتی موجودیت دو كشور نیز حایز اهمیت زیاد می باشد. روابط هر دو كشور با كشورهای ثالث و سازمان های بین المللی، حتی گام هایی كه هر دو كشور در رابطه با سیاست داخلی خود بر می‌دارند، خط مشی ایدیولوژیكی و اظهارات مقامات و افراد غیر رسمی آنها مناسبات آذربایجان و ایران را دایم تحت تاثیر قرار می دهد. در گفتگوی ما با محسن پاك آیین سفیر فوق‌العاده و تام‌الاختیار جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان ، به مسایل فوق‌الذكر و سایر مسایل اشاره شده است.
جناب سفیر، از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران 35 سال می گذرد. ولی مردم و مسئولان ایران 25 سال از این مدت را در شرایط فقدان امام خمینی (ره) بنیانگذار این رویداد تاریخی سپری كردند. ایران این امتحان تاریخی را چگونه پس داد؟
این یكی از لطف های خداوند تعالی بود كه پس از ارتحال حضرت امام خمینی (ره)،رهبری حضرت آیت الله خامنه ای كه از پیروان شایسته امام هستند را به ملت ایران اعطا نمود. با قاطعیت می توان گفت كه حضرت آیت الله خامنه ای بسیار صادق نسبت به راه امام خمینی بودند و این راه را برای رسیدن به اهداف تعیین شده از سوی امام ادامه اداده اند. مردم ما شعاری دارند و می گویند كه " خامنه ای ، خمینی دیگر است." این عبارتی بسیار دقیق و به جا است. مردم ایران به همان اندازه ای كه امام خمینی را دوست داشتند، به رهبری آیت الله خامنه ای نیز صادقانه دل بسته اند. خدا را شكر، كه در سال های اخیر با وجود اعمال تحریم ها و فشارهای سنگین علیه ایران، حضرت آیت الله خامنه ای توانسته اند نظام ما را با موفقیت مدیریت کرده و آن را به سوی توسعه هدایت نمایند. مردم ایران به خاطر این دو نعمت یعنی امام خمینی (ره) و آیت الله خامنه ای همواره شكرگذار هستند.
وضعیت كنونی مناسبات ایران و آذربایجان و امكان پیشروی در راه توسعه روابط و دستیابی به موفقیت های جدید را چگونه ارزیابی می نمایید؟
به دلیل وجود پیوندهای متعدد بین دو كشور و دو ملت، مناسبات بسیار خوبی بین ایران و آذربایجان وجود دارد. همین طور هم باید باشد. با توجه به امكانات بالقوه موجود، می توانم با قاطعیت بگویم كه زمینه خوبی برای گسترش بیشتر روابط بین دو كشور وجود دارد. به ویژه دیدار اخیر انجام گرفته بین دو رییس جمهور در شهر داووس امكان جدیدی را برای توسعه مناسبات به وجود آورده است. آنها عزم راسخ خود برای گسترش همكاری ها را بار دیگر نشان دادند. اظهارات بیان شده توسط رؤسای جمهور ، ظرفیت جدیدی را برای دیپلمات‌های دو كشور فراهم نمود و ما باید در جهت اجرای رهنمودهای آنها تلاش کنیم. به نظر من در یك سال اخیر پیشرفت های زیادی در مناسبات دو كشور صورت گرفته و در مقایسه با سال های قبل قابل توجه بوده است، بدین معنی كه سفرهای متقابل مقامات دو كشور در مقایسه با سال های گذشته موفقیت آمیز تر بود. امكانات بالقوه خوبی برای گسترش روابط در زمینه های مختلف از جمله انتقال نفت و گاز، صنایع، كشاورزی، معدن، تجارت و غیره وجود دارد. من چشم انداز آتی این مناسبات را بسیار روشن می بینم.
آذربایجان مسأله ای مانند قره باغ دارد. حل این مناقشه سالیان مدیدی است كه به گروه مینسك سازمان امنیت و همكاری در اروپا (SCSE) محول شده است. ولی این گروه گامی در راستای حل مناقشه برنداشته است. به نظر شما، كشورهای اسلامی از جمله ایران چه نقشی در جهت حل این مناقشه می توانند ایفا نمایند؟
اولا یادآوری می کنم كه ما در این روزها در آستانه سالگرد فاجعه خوجالی قرار داریم. من نیز در این رابطه همدردی خود با مردم آذربایجان را بیان می كنم. كسانی كه در خوجالی به قتل رسیده اند، مسلمان بودند. از خداوند برایشان رحمت مسئلت می نمایم. همان گونه كه مستحضرید، جمهوری اسلامی ایران در سال های اولیه استقلال در كنار مردم شما قرار داشت. ایران به عنوان یك كشور همسایه و مسلمان به یاری آذربایجانی ها رسید. در سایه كمك ایران بود كه نخجوان توانست محاصره اقتصادی را بشكند. سازمان های بشردوستانه كشور ما از جمله «كمیته امداد امام خمینی» و جمعیت هلال احمر ایران آغاز به فعالیت در آذربایجان نمودند. مرحوم حیدر علی یف رییس جمهور فقید آذربایجان بارها از كمك های ارایه شده توسط ایران تقدیر و به خاطر این كمك ها سپاسگزاری نمود. ما با توجه به موضع سیاسی و امكانات بالقوه كشورمان مایل به برعهده گرفتن وظیفه میانجیگری در حل این مناقشه بودیم. حتی با کمک ما در تهران موافقتنامه صلح به امضا رسید. در این هنگام بود كه گروه مینسك سازمان امنیت و همكاری در اروپا وارد موضوع شد و مقرر گردید كه مناقشه توسط این گروه حل و فصل شود. هر دو طرف مخاصمه، گروه مینسك را پذیرفتند. طرف ایران نیز تصمیم دو طرف را محترم دانست. ما از بدو كار نسبت به نتیجه فعالیت گروه مینسك خوش بین نبودیم. فكر می كردیم كه این گروه نمی تواند بی طرف باشد و به طور مستقل تصمیمی اتخاذ كند. اصلا تمایلی نیز برای حل این مسأله ندارد. این نكته نیز از اولین روزها برای ما مشخص بود. فقط چون طرف ها موافقت كردند، ما نیز نخواستیم در این مسأله دخالت كنیم. امروز صحت نظر ایران تایید می‌شود. شورای امنیت سازمان ملل متحد كه كشورهای ریاست كننده در گروه مینسك نیز در آن عضویت دارند، حتی قادر نیستند قطعنامه هایی را كه در رابطه با مناقشه قره باغ كوهستانی صادر كرده اند را به اجرا بگذارند. ما می توانیم در صورت تمایل هر دو طرف مجددا به مسأله قره باغ بازگردیم و به حل مناقشه كمك نماییم. زیرا وقوع جنگ در منطقه و حل نشدن مناقشه را مناسب نمی دانیم. چرا که جنگ باعث مرگ انسان های بی گناه می‌شود و امنیت منطقه زیر سؤال می رود. كشورهای منطقه باید تلاش كنند كه چنین خطری به وجود نیاید. مناقشه باید از طریق صلح آمیز و به صورت عادلانه حل و فصل گردد. ما آماده ارایه كمك در این روند هستیم.
جناب سفیر، گشایش كنسولگری های جمهوری اسلامی ایران در مناطق بزرگ آذربایجان در آینده در نظر گرفته می‌شود؟
در حال حاضر سركنسولگری ایران در نخجوان فعالیت می نماید. ولی نیازی به گشایش كنسولگری در استان های دیگر آذربایجان نمی بینم. زیرا تعداد اتباع ایرانی ساكن در آن مناطق چندان زیاد نیست. گذشته از این، برای سفر شهروندان آذربایجان به ایران نیز نیازی به دریافت روادید وجود ندارد. به این دلیل مسأله كنسولگری در حال حاضر در دستور كار قرار ندارد.
طرف ایران رژیم روادید را به صورت یكجانه لغو كرده است. مقامات تهران اظهار امیدواری نموده اند كه طرف آذربایجان نیز گام مشابهی بردارد. چه اقداماتی در این جهت انجام می‌گیرد؟
ما خواهان افزایش رفت و آمدهای شهروندان هر دو كشور هستیم. در واقع ما دو ملت هستیم كه در دو كشور مستقل زندگی می نماییم. دو ملت دیگری در جهان یافت نمی شود كه مانند ملت های آذربایجان و ایران پیوندهایی با یكدیگر داشته باشند. ما آرزو می نماییم كه طرف آذربایجان نیز رژیم روادید را لغو كند و در نتیجه آن روابط دو كشور گسترش بیشتری بیابد.
در رابطه با طرح احداث خط آهن در مسیر قزوین ـ رشت ـ آستارا (ایران) ـ آستارا (آذربایجان) چه خبرهای تازه ای دارید؟
این طرح یكی از اولویت های دولت ایران است. ما اهمیت آن را به خوبی درك می نماییم. در حال حاضر كار در این جهت ادامه دارد. قسمت قزوین و رشت به اتمام رسیده است. طراحی قسمت رشت و آستارا نیز آغاز شده است. امیدواریم كه احداث این خط آهن به زودی به پایان برسد.
پس از انتخاب شدن حسن روحانی به سمت ریاست جمهوری ایران تحولات عظیمی در عرصه بین المللی به وقوع پیوست. غرب با وجودی كه بر مذاکره و صلح تأكید می كرد، در برخی موارد نتوانست روی این مسأله بیاستد. اما این گام را جمهوری اسلامی برداشت. در پی آن خبرهایی مبنی بر كاهش برخی از تحریم ها می رسد. آیا می توان از این به بعد وقوع تحولات جدی را انتظار داشت؟
خوشبختانه در دوران ریاست جمهوری آقای حسن روحانی، غرب به این نتیجه رسید كه با ایران با زبان تهدید حرف نزند. یعنی آنها راه گفتگو را انتخاب كردند و ما نیز آن را قبول كردیم. دومین نكته ای كه غرب در این رابطه دریافت، این است كه ایران از انرژی مسالمت آمیز و دارای جنبه اقتصادی صرف نظر نخواهد كرد. لذا نسبت به حق كشور ما برای دست یابی به انرژی هسته ای با احترام برخورد كردند. در عین حال، طرف ایران نیز آنها را قانع كرد كه اصلا به دنبال سلاح هسته ای نیست. ما درب مراكز هسته ای خود را به روی آژانس های هسته ای بین المللی باز كردیم. لازم به ذكر می‌دانم كه فتوای حضرت آیت الله خامنه ای رهبر عالی ایران مبنی بر حرام بودن دستیابی به سلاح هسته ای نیز بسیار به موقع بود. ظاهرا چنین به نظر می رسد كه این دلایل برای آنها قانع كننده واقع شده است. در حال حاضر تلاش ها برای تقویت اعتماد بین ایران و غرب همچنان ادامه دارد. البته برخی عناصر به ویژه رژیم صیهونیستی برای عقیم گذاشتن توافق حاصله بین ایران و غرب تلاش می كنند. ولی من بر این باورم كه حركت در این جهت ادامه خواهد داشت.
نظر شما چیست، آیا حتی در صورت انصراف ایران از برنامه هسته‌ای صلح آمیز خود، ممكن است كه تحولاتی در مناسبات بین آمریكا و ایران صورت بپذیرد؟ به جا است یادآوری شود كه آمریكا حتی در زمان شاه برای احداث نیروگاه آتمی برنامه تهیه كرده بود.
ما نمی‌توانیم از حق مردم خود صرف نظر كنیم. ما عزم راسخ داریم تكنولوژی های ضروری برای به دست آوردن انرژی هسته ای صلح آمیز را حفظ كنیم. اگر قرار بود از آن صرف نظر كنیم، تحریم ها و فشارهای 10 ساله را تحمل نمی‌كردیم. در حال حاضر انرژی هسته ای در ایران به صنایع بومی تبدیل شده است. تعداد زیادی دانشمندان هسته ای در كشور وجود دارند كه سن اكثرشان بین 25 تا 40 سال می باشد. متخصصان جدیدی در این زمینه در حال پرورش هستند. همه تلاش ها برای انرژی هسته ای صلح آمیز است. ما در زمینه های پزشکی، تأمین برق كشور و غیره به انرژی هسته ای نیاز داریم. مسأله عمده این است كه رفاه مردم كشورمان را تأمین كنیم.
رژیم حقوقی دریای خزر همچنان حل نشده باقی است. به نظر شما، كدام عوامل مانعی بر سر راه دستیابی به این هدف می باشد؟
علل مختلفی وجود دارد. پنج كشور در سواحل خزر واقع شده اند و تا كنون توافق نهائی درباره نحوه استفاده از خزر بین این كشورها به امضا نرسیده است. بدیهی است كه هر یك از این كشورها برای بهره مندی حداكثر از خزر تلاش می‌كند. از این رو یافتن راه حل مشترك امری ساده به نظر نمی رسد كه در نتیجه مذاكرات نیز طولانی می‌شود. امیدواریم كه در نشست آتی سران كشورهای ساحلی خزر در روسیه توافقاتی حاصل شود.
در سوریه اكنون از شدت نبردها كاسته شده است. دخالت كشورهای غربی رو به كاهش گذاشته است. آیا می توان این نتیجه را به عنوان شكست غرب تلقی نمود؟
این را تنها ما نمی گوییم. غربی‌ها خود نیز اعتراف می كنند كه در پایان دخالت سه ساله نتوانسته اند به موفقیتی دست یابند. زیرا راهی غیر منطقی را در پیش گرفته بودند. راه منطقی حل مسأله حل اختلاف نظرهای موجود بین جناح مخالف و دولت در سوریه، پشت میز مذاكرات بود. اگر رییس جمهور كشوری را نیرو‌های خارجی تعیین كنند، در آن صورت در همه كشورهای جهان هرج و مرج به وجود می آید. مداخله كشورهای غربی و برخی كشورهای منطقه از همان آغاز دچار شكست شده بود. زیرا این مداخله مغایر با خواست مردم سوریه بود. بهار عربی یا بیداری اسلامی ابتدا از پایتخت آغاز شدند و سپس به ایالات مرکزی سرایت کردند. ولی در سوریه چنین نشد. حوادث از مناطق مرزی آغاز شد و به سوی پایتخت حركت كرد. یعنی حقیقت این است كه كشورهای غربی عده ای افراد را تحت عنوان جناح مخالف در مناطق مرزی و با کمک کشورهای همسایه سوریه،مسلح كردند و در رویارویی با دولت این كشور قرار دادند. ولی توده های مردمی در یافتند كه این بهار عربی نیست. البته مردم سوریه نسبت به حكومت شان برخی ایرادها و انتقاداتی داشتند. ولی در نتیجه مداخله خارجی ، سیر حوادث به سمت دیگری هدایت شد. متعاقبا غرب از تروریست ها به صورت جدی حمایت كرد. هم مردم سوریه و هم جهانیان متوجه شدند كه افراد در حال جنگ با دولت سوریه تروریست هایی هستند كه از حمایت غرب برخوردارند. هدف اصلی از به راه انداختن این مسأله این بود كه سوریه نقطه اصلی در مبارزه علیه اسراییل نباشد. ولی چنان كه پیدا است، این طرح با شكست مواجه شد. برای حل مسأله سوریه باید آتش بس اعلام شود، همه اسلحه را به زمین بگذارند، انتخابات برگزار شود و مردم در این انتخابات رییس جمهور كشورشان را انتخاب كنند.
جناب سفیر، حرف دیگری دارید كه به گفته های تان اصافه نمایید؟
فقط این را می توانم بگویم كه به نظر من، مطبوعات در روابط بین ایران و آذربایجان نقش مهمی دارند. من همیشه در این رابطه توصیه هایی به نمایندگان رسانه های ایران داشته ام. همچنین در هنگام دیدارها و در مصاحبه هایم به این موضوع اشاره كرده ام. انشاء‌الله، نزدیكی جدی بین ملت های ساكن در دو كشور به وجود خواهد آمد و برادری و دوستی بین دو كشور تحكیم بیشتری خواهد یافت. نمایندگان مطبوعات باید در این جهت تلاش نمایند./خ
پایان پیام.