با برملا شدن یکی از پروژه های امنیت انرژی جمهوری آذربایجان که بنا بود از طریق لابی‌گری پیش برده شود، ابعادی تازه از سیاست جدید بین‌الملل که «پول و لابی» جایگاه خود را در عناصر پیشبرنده آن ارتقاء داده است روشن شد.
آران نیوز- رسانه‌های غربی اخیرا فاش کرده‌اند که جمهوری تازه استقلال یافته آذربایجان از طریق همکاری با یکی از آکادمیسین های رژیم صهیونیستی به نام «برندا شیفر» سعی کرده است از نفوذ رسانه‌ای و اعتبار آکادمیک وی برای پیشبرد اهداف سیاسی، امنیتی و منطقه‌ای خود استفاده کند. استاد دانشگاه حیفا و مشاور پیشین ارتش رژیم صهیونیستی در عین حال پژوهشگر ارشد مقیم در بنیاد مطالعات منطقه ای دانشگاه جرج تاون آمریکا در حوزه اوراسیا است. اما تا چند ماه پیش کسی نمی‌دانست که وی همزمان با فعالیت های رسانه ای و آکادمیک به استخدام حکومت جمهوری آذربایجان نیز در آمده‌است. این مسئله وقتی ابعاد گسترده ای به خود گرفت که «نیویورک تایمز» و سپس «رادیو آزادی» اسناد این همکاری از جمله کارت شناسایی شرکت دولتی نفت آذربایجان به نام برندا شیفر، مشاور استراتژیک را منتشر کردند. لابی‌گری اخیر شیفر برای باکو در محافل تصمیم‌ساز و تصمیم گیر غربی به ادغام بخش‌های شرقی اکراین به روسیه باز می‌گردد. شیفر در اتاق‌های فکر و نهادهای تصمیم‌سازی امریکا و اروپا چنین القاء کرده است که هدف بعدی مسکو ممکن است، خاک آذربایجان و یا منطقه قره باغ باشد. بنابر این امریکا برای حفظ منافع حیاتی خود لازم است علاوه بر چشم پوشی از نقض حقوق بشر در این کشور به این «متحد طبیعی» نزدیک‌تر شود. شیفر در کنگره امریکا بدون اینکه به رابطه استخدامی خود با حکومت باکو اشاره کند در این خصوص شهادت داده است. او شهادت داده است که تقویت حکومت الهام‌علی‌اف برای امنیت خطوط انرژی اروپا ضروری است.شیفر در «وال‌استریت ژورنال» و «بلومبرگ» بدون اشاره به رابطه شغلی‌اش با حکومت باکو به اظهار نظر در خصوص مسائل منطقه و سیاست خارجی این کشور پرداخته و در تشریح ابعاد آن اغراق کرده است. به نظر می رسد این پروژه دو هدف عمده را مد نظر داشت. نخست کاستن از فشارهای روسیه به عنوان قدرت قاره‌ای در شمال این کشور از طریق وارد ساختن متحدانی فرامنطقه‌ای و دوم افزودن به توان رقابتی باکو با رقیب منطقه‌ای یعنی ارمنستان که به عنوان دولتی مسیحی از حمایت اروپا برخوردار است. کلیت این برنامه‌ریزی با هدف خروج انزوای ژئوپلتیکی در میان همسایگان قدرتمند طراحی شده است. این نخستین همکاری برندا شیفر با حکومت باکو نیست. پیش از این نیز چند پروژه اما این بار علیه ایران توسط شیفر انجام یافته است. از آن جمله می‌توان به دو کتاب «سفارشی» و «ضد ایرانی» که با هدف تحریک و تئوریزه‌کردن جنبش قومی در شمالغرب ایران نوشته شده بود اشاره کرد. تز دکتری شیفر در دانشگاه تلآویو با موضوع «تشکیل هویت جمعی آذربایجانی پس از انقلاب ایران و متلاشی شدن اتحاد جماهیر شوروی» نیز بی ارتباط با ایران نیست.«مرزها و برادران: ایران و چالش هویت آذربایجان» یکی از آثار ضد ایرانی شیفر است که در مقدمه آن از بسیاری از مقامات دولتی باکو به عنوان «راهنما» قدردانی شده است. مقاماتی سابق و لاحقی که با فعالیت‌های به شدت ضد ایرانی شناخته می‌شوند. گفته می‌شود لابی‌گری شیفر در انتشار یک کتاب به شدت ضدایرانی از انتشارات معتبر «مک میلان» کانادا موثر بوده است. این کتاب که «ایران و چالش‌های تنوع» نام دارد، تلاش دیگری است برای صورت بندی تفکرات واگرایانه در ایران ارزیابی می شود. آثار و نوشته های وی یکی از تاثیرگذارترین منابع تئوریک در جنبش قومی و تجزیه طلب شمالغرب کشور است. وی نخستین کسی بود که افسانه جمعیت سی میلیونی برای آذربایجانی های ایران را مطرح کرد و سعی کرد به گونه ای شیخ محمد خیابانی را مرتبط با عقیه تاریخی قوم گرایی نشان دهد. شیفر همچنین از اساتید دانشگاه «هرتزلیا» است. مرگز «گلوریا سنتر» از اتاق‌های فکر عمده این دانشگاه است که ردّ پایی از همکاری باکو- اسرائیل در طرح‌های تحقیقاتی آن دیده می‌شود. از جمله یک طرح مطالعاتی در زمینه جنبش قومی در آذربایجان به مرکزیت تبریز. این آثار بیشتر از آنکه به تحلیل و پزوهش بپردازند در صدد تئوریزه کردن گفتمان قومی در استان‌های آذربایجانی و ایجاد چالش‌های امنیتی برای ایران هستند. با مستند شدن رابطه برندا شیفر و حکومت باکو، با قاطعیت بیشتری می‌توان در خصوص رابطه قوم‌گرایی و کریدورهای مالی آن در خارج از کشور اظهار نظر کرد. گزارش زیر به تحلیل و ردیابی رابطه این استاد صهیونیست با «شرکت دولتی نفت آذربایجان» و پروژه‌های اخیر در زمینه لابی‌گری می پردازد و نشان می دهد که وی در حالیکه خود به عنوان مستخدم شرکت دولتی نفت آذربایجان در تمام این روندها «ذینفع» به شمار می رفت به صورتی غیرصادقانه و در کسوت پژوهشگر، کارشناس یا آکادمیسین به تامین منافع باکو پرداخته است. اما یک سوال همچنان باقی است، هدف رژیم صهیونیستی مبنی بر ایجاد یک جنبش قومی در آذربایجان با توجه به روابط باکو و اسرائیل چیست؟اوایل ماه گذشته نیویورک تایمز اسنادی را منتشر کرد که نشان دهنده تلاش آذربایجان برای گسترش روابطش با مراکز تحقیقاتی داخل ایالات متحده به منظور تحریف افکار عمومی دولتمردان و ایجاد این طرز فکر داشت که باکو یک متحد امنیتی مهم برای امریکا است. در گزارش 6 سپتامبر نیویورک تایمز گفته شده بود که این تلاشی است که نتایج واقعی بدست می دهد. سه روز بعد یعنی 9 سپتامبر دقیقا همان روزنامه یک تحلیل سیاسی راجع به تنش‌های جمهوری‌آذربایجان و ارمنستان بدون فاش کردن روابط نویسنده با دولت این کشور منتشر کرد.[2] این تحلیل که نظر شخصی نویسنده بود سعی در توضیح این نکته داشت که بعد از الحاق کریمه به روسیه، ممکن است منطقه قره‌باغ به کارت ویزیت برندا شیفر در شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان به عنوان هدف بعدی توسعه‌طلبی ارضی مسکو تبدیل شود. مقاله در این خصوص هشدار می‌داد که در این صورت منافع امریکا و غرب در خطر خواهد بود. اما این تحلیل توسط «براندا شیفر» نوشته بود که پروفسور علمی- سیاسی در دانشگاه حیفاء است. وی هم اکنون پژوهشگر مقیم در مرکز مطالعات اوراسیا روسیه و اروپای شرقی[3] در دانشگاه جورج تاون است.در معرفی عنوان نویسنده مقاله نیویورک تایمز مشخص نشده بود که وی به عنوان مشاور روابط استراتژیک برای مرکز بزرگ انرژی دولتی ریاست جمهوری آذربایجان (socar) کار کرده است.
تحریف افکار عمومی:آیا سوکار و جمهوری‌آذربایجان ایالات متحده و اروپا را تحت فشار قرارداده‌اند تا ضمن کمرنگ جلوه دادن یا بی‌توجهی به نقض‌حقوق بشر و استبداد داخلی باکو را به عنوان یک مستحد انرژی بشناسند؟در تاریخ 17 سپتامبر نیویورک تایمز با ضمیمه‌کردن تصویری از کارت ویزیت شیفر متعلق به سوکار طی یک یادداشت سردبیر به تحلیل شخص خانم شیفر پاسخ داد. این یادداشت می‌گفت خانم شیفر این حقیقت را که مشاور شرکت نفت دولتی آذربایجان بود پنهان کرده است.ربکا وینسنت[4] دیپلمات سابق آمریکا در باکو و فعال حقوق بشر طی ایمیلی به رادیو آزادی گفت که مقامات حکومت آذربایجان از بحران اکراین و دیگر حوادث منطقه ای برای انحراف افکار عمومی از نقض حقوق بشری که هم اکنون در کشور اتفاق می افتد استفاده می کنند. وی نوشت بر طبق گزارشات هم اکنون نود و هشت زندانی سیاسی در زندان های جمهوری آذربایجان وجود دارند.
لابی‌گری برای باکو:شیفر تقاضای بی پایان در خصوص پاسخگویی به این گزارش را بدون جواب گذاشت. هم چنین آنجلا سنت[5] مدیر مرکز مطالعات اوراسیاء، روسیه و اروپای شرقی وابسته به جرج‌تاون مایل به گفتگو در این خصوص نشد. سخنگوی سوکار یعنی نظام‌الدین قلی‌اف به رادیو آزادی گفته است که شیفر برای سوکار کار نکرده است. قلی اف گفت: من به مدت هفت سال در سوکار خدمت کرده ام ولی هرگز نشنیده ام که شیفر برای این شرکت کار کرده باشد. با این حال کاملاً ثابت شده است که شیفر حداقل از سال 2013 خود را به عنوان مشاور عبدالله اف معرفی کرده است. شیفر، استاد صهیونیست دانشگاه حیفا، تز دکتری خود را در خصوص جنبش قومی در آذربایجان در دانشگاه تل آویو ارائه داده است.شیفر در 18 مارس 2013 در برنامه کارگاه کار روی تجارت انرژی در بوداپست شرکت کرده است. یک منبع موثق خبری در صنعت انرژی که خواست نامش فاش نشود به رادیو آزادی گفت که شیفر اوایل 2014 خود را با همین عنوان معرفی کرده و کارت شناسایی شرکت سوکار را نیز ارائه کرده است. اگر چه شیفر در موارد دیگر به همکاریش با سوکار اشاره نمی کند، بیوگرافی او در دانشگاه جورج تاون نشان می دهد که وی زمانی مشاور رژیم صهیونیستی بوده ولی تعمدا هیچ اشاره ای به ارتباط با سوکار نشده است.او در 15 ژوئن یک تحلیل را در واشنگتن‌پست چاپ کرد که خودش را فقط به عنوان یک محقق جرج تاون معرفی کرده بود. او از این عنوان برای نوشته سوم اوت خود در وال استریت جورنال نیز استفاده کرده بود. شیفر از ظرفیت‌های رسانه‌ای خود به عنوان یک مقاله نویس «مستقل» در رویترز در راستای منافع دلت باکو استفاده کرده است. او سعی است از این ظرفیت جهت جلوه دادن دولت آذربایجان به‌عنوان متحد غرب و یک بازیگر مهم در عرصه امنیت انرژی اروپایی استفاده نماید و طی این مدت هرگز ارتباط خود را با شرکت انرژی جمهوری آذربایجان(سوکار) آشکار نساخته است. در برنامه گفتگوی رسانه‌ای به نام (Platt`s Energy Week) مجری وی را یک پروفسور و کارشناس منطقه‌ای اوراسیا و همکار دانشگاه جرج تاون معرفی کرد. در این مصاحبه که در ماه می برگزار می‌شد مجری از او پرسید: «آیا آذربایجان می تواند شرایط بحرانی انرژی اروپا را بهبود ببخشد»؟شیفر در همین مصاحبه تصمیم باکو برای محکوم کردن الحاق کریمه به روسیه را که (طی یک نظر سنجی زیر نظر سازمان ملل بود) بسیار مهم ارزیابی کرد، وی گفت برای باکو آسان نبود که به‌عنوان یکی از کشورهای هم مرز روسیه، همگام با ایالات متحده حرکت کند. این یک تصمیم بسیار سخت بود.
بازی با کارت انرژی: شیفر همچنین در کمیته‌های‌کنگره‌آمریکا به نفع حکومت باکو شهادت داده است. در تاریخ 11 ژوئن او در دادرسی کمیسیون هلسنیکی شهادت داد. در حالیکه در آن جا او را با عناوین علمی اش در جرج تاون می شناختند. او به کمیسیون هلسینکی در کنگره آمریکا گفته بود: «در دوهه گذشته ایالات متحده از باکو خواسته تا در پروژه‌های امنیتی که برای کاخ سفید مهم بود به آمریکا بپیوندد و باکو نیز همیشه پاسخ مثبت به این درخواست های آمریکا داده‌است. حتی با وجود این که این کار معمولا باعث عصبانیت روسیه و ایران شده است». شیفر در خصوص سوابق منفی باکو در حوزه حقوق بشر به کمیسیون گفت: «سیاست غیر قابل انعطاف آمریکا که بر اساس این پیش‌فرض استوار شده است که یک جامعه مدنی پویا باعث ایجاد ثبات می شود به این حقیقت توجه ندارد که در بسیاری از مناطق جهان عناصر جامعه مدنی به کشورهای خارجی متصل هستند که هیچ علاقه ای به دموکراسی یا ثبات ندارند». دیدگاه های وی در کنگره پوشش خبری و بازخورد مثبتی در رسانه های حکومتی آذربایجان پیدا کرد. در جولای 2014 خانم شیفر در جلسه امنیت انرژی اروپایی در مقابل کمیته کوچک سنای آمریکا در ارتباط با مناسبات اروپایی شهادت داد و مجددا خود را به عنوان یک آکادمیسین جرج تاون و دانشگاه حیفا معرفی کرد. او همانند گذشته از لزوم حمایت آمریکا از دالان گاز جنوبی با هدایت سوکار (شرکت انرژی دولتی آذربایجان) صحبت کرد بدون آنکه به استخدام خود به عنوان مشاور استراتژی همین شرکت اشاره نماید. در آوریل 2014 شیفر ارائه کنفرانس مهمی درباره امنیت انرژی اروپایی به کارمندان کنگره داشت. سخنران دیگر این مراسم رئوف محمد اف نماینده سوکار در آمریکا بود. گزارش اکتبر 2008 توسط آژانس خبری «کناکت.آذربایجان» درباره انتقادات ایالات متحده علیه انتخابات ریاست جمهوری 9 اکتبر در باکو، نقل قولی از خانم شیفر آورده بود که می‌گفت: «آذربایجان مرتباً مورد انتقاد قرار می‌گیرد اما کشورهای دیگر، مشکلات واقعی‌تری دارند». هم چنین در نقل قولی دیگر از وی آمده بود که می‌گفت: «مردم آذربایجان به علی اف اعتماد‌دارند زیرا او صلح، پیشرفت و ثبات و توسعه اقتصادی همه را به ارمغان آورده است».
ترجمه: وحید رنجبری ....................................................................................................................................
[1] - این مقاله در وب سایت رادیو آزادی به زبان انگلیسی با عنوان زیر و در سپتامبر 2014 منتشر شد:
Azerbaijan's Opinion-Shaping Campaign Reaches 'The New York Times'
[2] -http://www.nytimes.com/2014/09/10/opinion/russias-next-land-grab.html
[3]- CEREES
[4] - Rebecca Vincent
[5] - Angela sent