گوندوز اسماعيل اف، معاون کميته دولتي امور ديني جمهوري آذربايجان، روند کنوني «دينداري» مردم جمهوري آذربايجان را عامل از بين رفتن هويت «آذربايجاني» دانست.
آران نیوز: معاون کميته دولتي امور ديني جمهوري آذربايجان در گفتگو با پايگاه اينترنتي «تلگراف» در تشريح فعاليت هاي اين کميته در سال 2015 گفت : « الهام علي اف، رييس جمهوري، در ماه نوامبر گذشته با تغييراتي در اساسنامه کميته دولتي امور ديني، شمار کارکنان اين کميته را افزايش داد. پس از تغيير اساسنامه، تعداد کارکنان اين کميته از 86 نفر به 174 نفر و شعبات منطقه اي آن نيز از 9 نمايندگي به 15 رسيد. اداره مرکزي کميته دولتي امور ديني نيز گسترده تر شد و بخش هاي تحليل و آينده پژوهي تشکيل شد. »
گوندوز اسماعيل اف در مورد وقايع اخير روستاي نارداران جمهوري آذربايجان گفت : « پيش از اين وقايع نيز تحليل ها و بررسي هاي ما نشان مي داد که جوانان در اين روستا در برنامه ها و آيين ها و مراسم ديني غيرقانوني شرکت مي کردند. حتي نيروهاي انتظامي نيز بارها در اين خصوص تدابيري اتخاذ کرده بودند.»
اين مقام کميته دولتي امور ديني جمهوري آذربايجان گفت : « امروز اگر به مشکلاتي که در ارتباط با دين (در جمهوري آذربايجان) وجود دارد، توجه کنيم، مي بينيم که بطور هدفمند هويت ديني در جمهوري آذربايجان در مقابل هويت ملي مطرح مي شود و به سرعت روند مذهبي شدن گسترش مي يابد! شکاف ميان قشر ديندار و قشر لائيک در جمهوري آذربايجان به تدريج عميق تر مي شود و دو طرف عليه يکديگر تهاجمي تر مي شوند.»
گوندوز اسماعيل اف گفت : « ديندار شدن به خودي خود، روند مثبتي است. ديندار شدن به معناي مخالفت با ارزش هاي بشري، علم و دولت نيست. اما، اين روند (در جمهوري آذربايجان) به چه شکلي جريان دارد؟ بخشي از جامعه ما شيعه است و سايرين نيز سني و نورچي و سلفي مي باشند. در اين صورت، در جامعه اين سوال مطرح مي شود که کدام يک از اين ها اسلام واقعي است؟! »
گوندوز اسماعيل اف گفت : « برخلاف ايران و ترکيه، تبليغ اسلام در جمهوري آذربايجان ، به هدف اتحاد در کشور ما خدمتي نمي کند. در جمهوري آذربايجان هرچه بر ميزان «ديندار شدن» افزوده مي شود، تمايل به تقسيم شدن جامعه نيز افزايش مي يابد. بنابراين، بايد يکي از اهدافي که در ارتباط با اسلام دنبال مي کنيم، اين باشد که اسلام به عامل پيوند تبديل شود.»
گوندوز اسماعيل اف گفت : « سنت ما در ارتباط با اسلام در دوره شوروي به حد انقطاع رسيده است. تصورات ما درباره اسلام يا چيزهايي است که خارجي ها ارايه مي کنند، يا اسلامي است که در کتاب ها وجود دارد! ما تاريخ داريم. بايد يک جايگزين ارايه کنيم! »
معاون کميته دولتي امور ديني جمهوري آذربايجان افزود : « اسلام از جنبهء شريعت ، براي همگان يکسان است. اما، هر ملتي نگرش خاص خود را به دين دارد. نگرش ملت آذربايجان به دين، حتي با نگرش ترک هاي آناتولي که با ما هم تبار و هم زبان و هم خون مي باشند، متفاوت است!»
گوندوز اسماعيل اف در توضيح ويژگي هاي اين نگرش گفت : « مشکلي در مورد شريعت وجود ندارد! سبک زندگي هم مطرح است. صرفا شريعت سبک زندگي ملت ها و جوامع را شکل نمي دهد. در کنار دين، آداب و سنن ملت و قوانين و مقررات دولت نيز وجود دارد. حتي کليشه هاي موجود در جامعه ، محيط زندگي خانوادگي و تاثيرات آموزش را نيز نبايد از ياد ببريم. »
اين مقام کميته دولتي امور ديني جمهوري آذربايجان در خصوص روند کنوني تبليغ دين اسلام در اين کشور گفت : « از سال 1991 به بعد، برادران ايراني مان آمدند و اسلام را تبليغ کردند و منِ نوعي ديندار شدم. اما، آنها به موازات اسلام، سبک زندگي خودشان را نيز تبليغ کردند و در نتيجه ، طرز فکر منِ نوعي نيز شبيه دينداران ايراني شدم. همچنين برادرانمان از ترکيه آمدند و شروع به تبليغ دين کردند، منِ نوعي هم ديندار شدم، اما سبک زندگيم هم به سبک زندگي ترک هاي آناتولي شبيه شد. به اين طريق، روند کنوني ديندار شدن ، به نابود شدن هويت آذربايجاني منجر مي شود! نيمه شوخي و نيمه جدي گفته مي شود که هرچه تعداد دينداران در جمهوري آذربايجان افزايش مي يابد، از تعداد آذربايجاني ها کاسته مي شود!»
گوندوز اسماعيل اف در مورد مراکز آموزشي ديني جمهوري آذربايجان و ضرورت رايگان شدن تحصيل در رشته هاي ديني در اين کشور گفت : « مرکز اصلي تحصيل دين در جمهوري آذربايجان، «دانشگاه اسلام» باکو است که شهريه اين دانشگاه، سالانه دو هزار منات است. من خودم ترجيح مي دهم که بجاي پرداخت دو هزار منات و تحصيل ديني در اين مرکز، همان پول را بدهم و در دانشگاه علوم پزشکي، يا دانشگاه خزر (در ساير رشته ها) تحصيل کنم!»
معاون کميته دولتي گفت : « سه هزار تن از جوانان جمهوري آذربايجان در خارج از کشور تحصيل ديني کرده اند يا در حال تحصيل ديني مي باشند. ما با آنها در ايران و ترکيه و ساير کشورها ديدار کرده ايم. در ميان آنها، افرادي هم وجود دارند که به دولت و وطن خود علاقه دارند. وقتي از آنها مي پرسيم که چرا در خارج از کشور تحصيل مي کنيد؟، پاسخ مي دهند که دو هزار منات براي تحصيل در دانشگاه اسلام باکو ندارم. همچنين سطح آموزش در اين دانشگاه پايين است.»
گوندوز اسماعيل اف در خصوص ممنوعيت فعاليت ديني تحصيل کردگان خارج از کشور در مساجد جمهوري آذربايجان نيز گفت : « در جمهوري آذربايجان دوهزار و 166 مسجد وجود دارد که از اين ميان، يک هزار و 500 مسجد فعاليت روزانه دارند. تعداد افرادي هم که براي فعاليت ديني مجوز رسمي دارند، از 890 نفر بيشتر نيست . اين افراد شامل امام جماعت، معاون امام جماعت و اجراکنندگان آيين هاي ديني مي باشند. يعني، فقط براي (اجراي آيين هاي ديني در) 450 مسجد از يک هزار و 500 مسجد که فعاليت روزانه دارند، افراد منصوب شده، وجود دارند. در يک کشور 9 ميليون نفري فقط 890 نفر صلاحيت قانوني براي اين کار (اجراي آيين هاي ديني) دارند.»
گوندوز اسماعيل اف در مورد گنجايش مساجد جمهوري آذربايجان نيز گفت : « دو هزار و 166 مسجد موجود در کشور، گنجايش 500 هزار نفر را دارند. تعداد شرکت کنندگان در عبادت (نماز جماعت) در مساجد، بيش از 150 هزار نفر نيست. اين نيز عمدتا به نمازهاي جمعه و اعياد (فطر و قربان) مربوط است. بنابراين، در عمل، گنجايش مساجد جمهوري آذربايجان بسيار بيشتر از تعداد نمازخوان هاي کشور است. اما، موضوع اينجاست که توزيع مساجد در مناطق مختلف کشور، يکسان نيست و در حاليکه در پنج شهرستان جنوب جمهوري آذربايجان نزديک به 700 مسجد وجود دارد، در شهرستان هايي مثل ساموخ و داشکَسَن (در شمال جمهوري آذربايجان) فقط يک مسجد موجود است. در دهه 1990 به تعداد زيادي مسجد در اکثر شهرستان ها احداث شد. بطور ميانگين مي توان که از سال 1991 تاکنون در جمهوري آذربايجان در هر چهار روز، يک مسجد ساخته شده است. شايد هم نتيجه همين روند است که درهاي برخي از مساجد بسته مانده است و عبادت کننده اي در اين مساجد وجود ندارد!»
گوندوز اسماعيل اف اعلام کرد : «کميته دولتي امور ديني جمهوري آذربايجان براي هيات امناي اداره کننده 620 مسجد از يک هزار و 500 مسجد داراي فعاليت روزانه در جمهوري آذربايجان مجوز صادر کرده است و فعاليت در اين مساجد قانوني است.»