روز نوزده ژانویه سال 1990 یک روز تاریخی و به یاد ماندنی در تاریخ مردم جمهوری آذربایجان به حساب می آید. در واقع، در آخرین ماه های عمر حکومت شوروی که زمینه های سقوط و زوال آن در حال فراهم شدن بود، خیل عظیمی از مردم جمهوری آذربایجان با درک عمیق از هویت واقعی و اصیل خود به سوی مرزهای مشترک با جمهوری اسلامی ایران سرازیر شده و با برداشتن موانع مرزی و گذشتن از رودخانه ارس تمایلات و باورهای عمیق خود را برای بازگشت به فرهنگ دینی و گذشته تاریخی خود آشکارا اعلام کردند
به گزارش آران نیوز: روز نوزده ژانویه سال 1990 یک روز تاریخی و به یاد ماندنی در تاریخ مردم جمهوری آذربایجان به حساب می آید. در واقع، در آخرین ماه های عمر حکومت شوروی که زمینه های سقوط و زوال آن در حال فراهم شدن بود، خیل عظیمی از مردم جمهوری آذربایجان با درک عمیق از هویت واقعی و اصیل خود به سوی مرزهای مشترک با جمهوری اسلامی ایران سرازیر شده و با برداشتن موانع مرزی و گذشتن از رودخانه ارس تمایلات و باورهای عمیق خود را برای بازگشت به فرهنگ دینی و گذشته تاریخی خود آشکارا اعلام کردند. این حرکت خودجوش مردم آذربایجان یک پیام روشن داشت و نشان داد که در طول 70 سال دوره حاکمیت کمونیسم و الحاد، تبلیغات ضد ایرانی و ضد دینی اثرگذار نبوده است. در واقع، پیوندهای عمیق مذهبی و تاریخی مردم آذربایجان و ایران به عنوان یک عامل تعیین کننده خود را نشان داد و در ادامه با فروپاشی شوروی و استقلال جمهوری آذربایجان روند احیاء و بازیابی هویت مذهبی در این کشور وارد مرحله جدیدی شد.
با این حال، با حاکمیت لائیک ها در جمهوری آذربایجان و ایجاد موانع اساسی در بازیابی هویت دینی شاهد یک مبارزه جدی و همه جانبه با مظاهر دینی و اسلام گرایان هستیم. بررسی اقدامات و رفتارهای دولت آذربایجان نشان می دهد پروژه جعل و تحریف وقایع و مناسبت های تاریخی و مناسبت سازیهای ابزاری و غیرواقعی یک سیاست رسمی و هدفمند بوده، که همواره توسط دولتمردان این کشور دنبال شده است. در این راستا، اعلام روز 31 دسامبر به عنوان "روز همبستگی آذری های جهان" از سوی حیدر علی اف رئیس جمهور سابق آذربایجان از جمله اقداماتی بود که با هدف انحراف افکار عمومی و تحت الشعاع قرار دادن واقعیت های مناسبت نوزده ژانویه صورت گرفت. اما باید توجه داشت که افزایش روزافزون گرایشات دینی در سال های بعد و طرح مطالبات به حق و مشروع آن ها با استفاده از شیوه های مسالمت آمیز و آرام حاکی از تعمیق معارف اسلامی در میان مردم آذربایجان است. در این زمینه حضور عظیم و گسترده مردم آذربایجان در مراسم دهه محرم و ایام تاسوعا و عاشورای حسینی در سال جاری یک شاخص مهم و قابل استناد محسوب می شود.
اگرچه دولتمردان آذری با اتخاذ سیاست های خاص خود از جمله اعلام 31 دسامبر به عنوان روز همبستگی آذری های جهان سعی کرده اند این حادثه بسیار مهم به دست فراموشی سپرده شود، اما بی تردید روز نوزده ژانویه به عنوان یک نقطه عطف تاریخی در تاریخ اسلام و آذربایجان باقی خواهد ماند. اعلام روز «19 ژانویه » از سوی حضرت آیت ا... عاملی امام جمعه محترم اردبیل در خطبه های نماز جمعه تاریخ 27/10/92 به عنوان «روز آذری های مسلمان جهان » و روز بازیابی هویت نسل آذری اقدام بسیار مناسب و هوشمندانه ای بود که مناسبت اعلامی 31 دسامبر را با چالش جدی مواجه کرد. نکته مهم و اساسی که باید در ارزیابی روز 19 ژانویه مورد توجه قرار گیرد، آن است که اقدام مردم آذربایجان در بازگشت به هویت دینی خود در سال 1990 یک اقدام هیجانی و زودگذر نبوده بلکه یک جنبش و حرکت واقعی و ادامه دار است، که باید گرامی داشته شود.