کرم الحلو، نویسنده معروف لبنانی، در گزارشی در روزنامه السفیر این کشور به موضوع ضعف اندیشکده‌های عربی و لبنانی در مقابل موارد مشابه اسرائیلی پرداخته است.
به گزارش آران نیوز: به گزارش ایسکانیوز ترجمه این گزارش را در ادامه می‌خوانید
جایگاه اندیشکده‌ها در مناقشه عربی-اسرائیلی: نقش محوری در اسرائیل و نقش کمرنگ در جهان عرب
اندیشکده ها نقشی اساسی در روند شکل دادن به سیاست های کلی در نظام های دموکراتیک ایفا می کنند و از طریق ارائه توصیه ها و اطلاعات و تحلیل هایی که به سیاستمداران برای تصمیم گیری کمک می کند، به یکی از طرف های بانفوذ در سطح کشوری و بین المللی تبدیل شده اند. از این رو خانم «هبه جمال الدین محمد العزب» پژوهشگر «مرکز تحقیقات وحدت عربی» در تحقیقی در سال ٢٠١٥ با عنوان «نقش اندیشکده ها در شکل گیری سیاست کلی؛ بررسی مورد اسرائیل» به بررسی جایگاه اندیشکده های اسرائیلی و نقش و تأثیر آنها بر تصمیم گیرندگان به ویژه در خصوص «موسسه (اسرائیلی) سیاست و راهبرد» پرداخت تا تأثیر این اندیشکده ها را در سیاست های اسرائیل و قوانینی که تصویب می کند بررسی کند. وی در تحقیقات خود بر پدیده یهودی ستیزی به عنوان یکی از مهم‌ترین مسائلی که مرکز پژوهش های وحدت عربی به صورت دوره‌ای به آن توجه نشان می دهد، متمرکز شد.
** اندیشکده‌های اسرائیلی:
در اسرائیل ٣٥ اندیشکده وجود دارد که می توان آنها را به چهار دسته تقسیم کرد: مراکز فکری دانشگاهی وابسته به دانشگاه های دولتی، مراکز فکری وابسته به بخش دولتی (وزارتخانه ها و کنست و موساد و شین بت)، مراکز فکری وابسته به احزاب سیاسی، و مراکز فکری خصوصی که به مسائل مرتبط با مناقشه عربی- اسرائیلی می پردازند.
این مراکز از طریق بررسی مشکلاتی که اسرائیل در سطح داخلی و خارجی با آن مواجه است و از طریق تعیین اولویت ها و آگاه کردن افکار عمومی و رسانه ها از مشکلات جدی، در شکل دادن به سیاست های کلی اسرائیل نقش دارند. این مراکز توانسته اند به فعالیت خود ادامه دهند و با تحولات داخلی و منطقه ای و جهانی کنار بیایند. آنها رسانه ها را برای پیشبرد برنامه هایشان به خدمت گرفتند و از شبکه رسانه های بین المللی و برگزاری سمینارها و کنفرانس ها برای انتشار دیدگاه ها و ارائه پیشنهادهایشان استفاده کردند. این مراکز در داخل اسرائیل نیز از عناصری برخوردارند که به آنها قدرت و نفوذ می دهد. آنها از کارشناسان و پژوهشگران نخبه ای استفاده می کنند که صاحب بالاترین مدارک علمی از دانشگاه های معتبر هستند. آنها هیئت مدیره ای دارند که روابط خوبی در سطح داخلی و بین المللی برقرار کرده است و منابع مالی مستمر و متنوعی برای خود ایجاد کرده اند به طوری که حامیانی مالی از ملیت های مختلف در سراسر جهان دارند و بخش بزرگی از این افراد، بسیار ثروتمند و به طور عمده به نهادهای بزرگ یهودی مثل کنگره جهانی یهودیان و فدراسیون جهانی صدای یهودیان وابسته هستند که در خدمت اهداف اسرائیل قرار دارند.
با در نظر گرفتن عوامل اجتماعی و فرهنگی، جامعه اسرائیل که پر از مشکلات و آفت های اجتماعی است محیط مناسبی برای فعالیت این اندیشکده ها محسوب می شود. روابط فلسطینی ها با اسرائیل، تبعیض طایفه ای بین یهودیان شرقی و غربی، کشمکش بین یهودیان متدین و لائیک ها، مشکل هویت و احیای میراث یهودی و تقویت زبان عبری، در کنار شهرک سازی و مسائل مربوط به توسعه و مشکلات اقتصادی از جمله این مشکلات داخلی به شمار می رود.
** نزدیک بودن به مراکز تصمیم گیری:
در خصوص روابط اندیشکده ها با تصمیم گیرندگان در اسرائیل باید گفت اندیشکده های وابسته به دولت و دانشگاه ها، به مراکز تصمیم گیری نزدیک تر هستند زیرا بخشی از ساختار دولت محسوب می شوند. همچنین مراکز فکری مستقل نیز با نخبگان حاکم در ارتباط هستند که این ارتباط در پروژه های قراردادی با بودجه دولتی نمایان می شود.
«موسسه سیاست و راهبرد» یک مرکز فکری خصوصی و مستقل در اسرائیل است که وابسته به نهادهای دولتی و حزبی و دانشگاهی نیست. این موسسه در سال ٢٠٠٠ به دست یکی از فرماندهان دستگاه اطلاعاتی اسرائیل تاسیس شد و از آن زمان فعالیتی چشمگیر در حمایت از اسرائیل و برقراری ارتباط با جامعه بین المللی و یهودیان پراکنده در جهان دارد. این موسسه، «کنفرانس توازن امنیت ملی هرتزیلیا» را به صورت سالیانه برگزار می کند که محفلی از کارشناسان و دانشگاهیان و سیاستمداران و نظامیان و نخبگان سیاسی در داخل اسرائیل و خارج از آن است و مسائلی را که اهمیت زیادی برای امنیت ملی اسرائیل دارد بررسی می کند.
این موسسه پایگاه گسترده ای از حامیان مالی اعم از افراد و سازمان ها و شخصیت هایی دارد که از برجسته‌ترین و بزرگ ترین ثروتمندان جهان هستند. این موسسه همچنین رابطی نزدیک با نهادهای نظامی و اطلاعاتی اسرائیل و رسانه های داخلی و خارجی دارد. «موسسه سیاست و راهبرد» به مراکز تصمیم گیری در اسرائیل نزدیک است به طوری که روابط خوبی با نخبگان حاکم دارد و مقامات اسرائیلی در گردهم‌آیی هایی که این موسسه برگزار می کند به ویژه در کنفرانس هرتزیلیا، شرکت می کنند. اشتیاق فرماندهان ارتش و دستگاه های اطلاعاتی اسرائیل برای شرکت در این کنفرانس موجب شده است پژوهشگر عرب «هبه جمال الدین محمد العزب» ماهیت غیرنظامی این کنفرانس را پوششی ظاهری بداند.
بسیاری از رهبران دیگر کشورها و نمایندگان اندیشکده ها و بزرگ ترین دانشگاه های جهان و سیاستمداران و دیپلمات های عرب نیز مشتاق شرکت در کنفرانس هرتزیلیا هستند که از این میان می توان به نیکولا سارکوزی و کاندولیزا رایس و الحسن بن طلال و سفیران کشورهای عربی در اسرائیل اشاره کرد. در این کنفرانس خطراتی که اسرائیل را تهدید می کند در کنار آینده اقتصاد اسرائیل و بحران آب و انرژی و مشکلات مربوط به تابعیت و هویت یهودی و فقر و یهودی ستیزی بررسی می شود.
«هبه جمال الدین» نزدیک بودن راهبردی که «موسسه سیاست و راهبرد» تدوین می کند به سیاست های دولت های اسرائیل از سال ٢٠٠٠ تاکنون را نشانه نقش این موسسه در شکل دادن به رویکردهای دولت می داند ولی قاطعانه نمی گوید سیاست هایی که دولت اسرائیل اجرا کرده، تهیه شده در این موسسه بوده است. داوری کردن درباره تأثیر این گونه مراکز با توجه به ماهیت پیچیده روند تدوین سیاست های کلی در اسرائیل که طرف های زیادی در آن نقش دارند، کاری دشوار است. گذشته از این، آگاه شدن از آنچه پشت درهای بسته می گذرد امری دشوار است ولی نزدیک بودن مراکز فکری به مراکز تصمیم گیری در اسرائیل، موضوعی قطعی است.
** خلأ اندیشکده ها در کشورهای عربی:
«هبه جمال الدین» معتقد است در کنار پیشرفت های اندیشکده ها در اسرائیل، شاهد افول نقش مراکز فکری به ویژه مراکز فکری دولتی در کشورهای عربی هستیم در حالی که با توجه به چالش های کنونی نیاز شدیدی به نقش آفرینی چنین مراکزی احساس می شود. بنا بر این تأسیس مراکز فکری متخصص در امور اسرائیل به ضرورتی جدی تبدیل شده است تا روزی از خواب بیدار نشویم که شاهد تضییع حقوق عربی و جعل حقایق و تاریخ باشیم.
در پایان می بینیم که این پژوهشگر عرب، به شفاف سازی ابعادی از مناقشه عربی - اسرائیلی پرداخت که شاید خطرناک ترین ابعاد در مناقشه تاریخی ما با صهیونیسم باشد چرا که فاصله عظیمی بین کشورهای عربی و اسرائیل در زمینه هزینه های پژوهشی وجود دارد. اسرائیل نقش آینده نگری و برنامه ریزی علمی جدی را برای تثبیت رژیم غاصب خود درک کرده است در حالی که ما با بی توجهی به این دو مسئله، حقوق تاریخی خود را از دست می دهیم و راه حرکت به سوی آینده را گم می کنیم. ولی این پژوهش - آن گونه که این پژوهشگر اذعان می کند - پرسش هایی مطرح می کند که به آنها پاسخ داده نشده است و در رأس آنها دیدگاه اندیشکده ها درباره آینده اسرائیل و راهبرد آن برای مقابله با چالش کمبود آب، جنگ با تروریسم،
چالش های داخلی در جامعه اسرائیل، جایگزین های مطرح برای مقابله با این چالش ها، و نقش اسرائیلی های پراکنده در جهان در تقویت مراکز فکری قرار دارد.