سِیر تحولات کنونی در منطقه به ویژه تحولات سوریه موجب شده است تا عربستان و ترکیه بیش از پیش برای تحقق اهداف خاص خود به همگرایی با یکدیگر نیازمند باشند.
به گزارش آران نیوز، رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در حاشیه یازدهمین نشست سران گروه ۲۰ در شهر «هانگژو» مرکز ایالت «ژجیانگ» چین با «محمد بن سلمان» جانشین ولیعهد و وزیر دفاع عربستان سعودی دیدار و گفتگو کرد. این دیدار پشت درهای بسته و بدون حضور خبرنگاران انجام شد و به مدت یک ساعت و ۴۵ دقیقه به طول انجامید.
دیدار رئیس جمهوری ترکیه با جانشین ولیعهد عربستان در شرایط کنونی و با توجه به سِیر تحولات منطقه به ویژه تحولات سوریه و همچنین برخی مواضع اخیر دولت آنکارا، می‌تواند از اهمیت بسیار زیادی برخوردار باشد. به نظر می رسد که در جریان این دیدار که در پشت درهای بسته و بدون حضور خبرنگاران برگزار شد، دو طرف دغدغه‌های خود نسبت به نوع و ماهیت همکاری های منطقه ای دوجانبه در آینده را مطرح کرده باشند.
پس از وقوع کودتای نظامی در ترکیه و شکست آن، مقامات دولت آنکارا مواضع متفاوتی را در قبال بحران سوریه اتخاذ کردند. «بنعلی ایلدریم» نخست وزیر ترکیه پس از کودتای نظامی در این کشور، بارها تأکید کرد که این کشور قصد دارد روابط خود با سوریه و مصر را نیز ترمیم کند». از سوی دیگر، «مولود چاوش اغلو» وزیر خارجه ترکیه نیز چندین بار از همکاری های کشورش با روسیه به منظور حل بحران سوریه خبر داد. این در حالی است که رایزنی های گسترده وزیر خارجه ترکیه با همتای ایرانی خود در خصوص بحران سوریه در همین چهارچوب قلمداد می شود.
پر واضح است که عربستان سعودی به عنوان یکی از حامیان سرسخت تروریست های تکفیری در سوریه که سالهای سال بر سَر مسأله به زیر کشیدن بشار اسد از قدرت قمار کرده است، پس از مشاهده نوعی تغییر در مواضع دولت آنکارا در قبالدولت دمشق پس از کودتای نظامی، بسیار نگران شده است. سعودیها بیم آن را دارند که ترکیه از همکاری‌های خود باریاض و واشنگتن بالاخص در بحران سوریه دست کشیده و به محور ایران، حزب الله و روسیه نزدیک شود.
در واقع، عربستان سعودی به خوبی می داند که ترکیه یکی از بازیگران اصلی در طولانی تر شدن بحران سوریه و ادامه جنگو خونریزی در این کشور بوده و کمرنگ شدن حضور این کشور در سوریه می تواند به تضعیف جبهه مخالف دولت بشار اسد منجر شود. از همین روی، بعید به نظر نمی رسد که «محمد بن سلمان» جانشین ولیعهد سعودی در جریان دیدار بااردوغان ضمن ابراز نگرانی نسبت به مواضع سیاسی اخیر ترکیه ـ مواضعی که هرچند ظاهری به نظر می رسند ـ خواستار ارائه تضمین‌هایی از سوی آنکارا برای باقی ماندن در محور ضد سوری شده باشد.
از سوی دیگر، عربستان سعودی به دلیل دشمنی دیرینه با جمهوری اسلامی ایران که طی سالهای اخیر و به دنبال بروز بحران سوریه تشدید شده است، همواره تمام تلاش خود را به کار بسته و می بندد تا در چهارچوب پروژه «ایران هراسی» مانع از نزدیکی دیگر کشورها به ویژه کشورهای مهم و تأثیرگذار به جمهوری اسلامی ایران شود. بر همین اساس، نزدیکی بیش از پیش ترکیه به ایران می تواند سرمنشأ بسیاری از نگرانی ها برای مسئولان ریاض باشد؛ نگرانی هایی که به احتمال فراوان در دیدار «محمد بن سلمان» با «اردوغان» مطرح شده اند.
علاوه بر این، حدود یک ماه و نیم پیش «أنور عشقی» ژنرال بازنشسته سعودی و رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک این این کشور ضمن سفر به تل‌آویو با تنی چند از مسئولان رژیم صهیونیستی دیدار و گفتگو کرد. سفر این مقام سعودی به سرزمین های اشغالی و دیدار وی با مسئولان صهیونیست و گرفتن عکس یادگاری با آنها حاکی از آن است که سعودیها به دنبال علنی کردن روابط پنهان و پشت پرده خود با رژیم اسرائیل هستند.
این در حالی است که روابط میان ترکیه و رژیم صهیونیستی که به دنبال یورش نیروهای صهیونیست به کشتی «مرمره» در سال ۲۰۱۰ تیره و تار شده بود، در حال حاضر بهبود یافته است. بر همین اساس، می توان اینگونه نتیجه گیری کرد کهعربستان سعودی به دنبال ایجاد یک ائتلاف جدید در منطقه است؛ ائتلافی متشکل از مثلث ریاض، آنکارا و تل‌آویو. به احتمال فراوان، تشکیل این ائتلاف و یا مسأله ای شبیه به آن یکی از محورهای دیدار محمد بن سلمان با رئیس جمهوریترکیه بوده است.
عربستان سعودی برای پیشبرد اهداف خود در منطقه به ویژه در یمن، عراق و سوریه به شدت نیازمند تشکیل یک ائتلاف قدرتمند است؛ ائتلافی که بتواند آن را از باتلاق یمن خارج کرده و در سوریه و عراق نیز به اهداف ریاض جامه عمل بپوشاند. درست به همین دلیل است که می توان اینگونه استنباط کرد که عربستان سعودی در حال حاضر به دنبال بهره‌برداری مناسب از بهبود روابط آنکارا ـ تل آویو است.
از سوی دیگر، نیروهای نظامی ترکیه همچنان در موصل عراق حضور دارند. نظامیان ترکیه ای با وجود هشدارهای بسیاردولت مرکزی بغداد و همچنین تهدیدات نیروهای حشد الشعبی همچنان از خاک عراق عقب نشینی نکرده اند. این در حالی است که پس از کودتای نظامی در ترکیه زمزمه هایی مبنی بر عقب نشینی این نیروها از خاک عراق به گوش می‌رسید. بدون شک عربستان سعودی از حضور نظامیان ترکیه ای در خاک عراق منتفع می شود، چراکه ادامه این حضور نظامی خارجی از یک سو تمرکز دولت مرکزی بغداد را تاحدودی از نبرد با داعش منحرف می سازد و از سوی دیگر، به سعودیها در پیاده سازی پروژه ایجاد درگیری های فرقه ای در عراق کمک می کند.
از همین روی، کاملا طبیعی است که عربستان سعودی در حال حاضر بر لزوم باقی ماندن نظامیان ترکیه ای در خاک عراقاصرار داشته و رایزنی های دیپلماتیک فشرده ای را در این خصوص با مقامات این کشور انجام دهد.
در طرف مقابل، علاوه بر دغدغه های رژیم سعودی درباره به خطر افتادن منافع خود در صورت تغییر ریشه ای در مواضعدولت ترکیه در قبال تحولات منطقه و به ویژه سوریه و عراق، دولت آنکارا نیز دغدغه هایی را نسبت به آینده روابط خود باریاض و همکاری های منطقه ای دوجانبه دارد که به نظر می رسد در دیدار دوجانبه اردوغان و محمد بن سلمان مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته است.
درست است که ترکیه پس از کودتای نظامی در این کشور، همواره از لزوم اصلاح روابط خود با دولت دمشق سخن گفته است، اما تاکنون هیچ نشانه ای دالّ بر تصمیم قطعی آن برای دست کشیدن از حمایت تروریسم در سوریه مشاهده نشده است. به همین دلیل، همکاری های دوجانبه ریاض و آنکارا در مسأله سوریه و تلاش آنها برای به زیر کشیدن دولت قانونی این کشور همچنان مورد توجه دولت آنکارا است. بنابراین، به نظر می رسد اردوغان در جریان دیدار با محمد بن سلمان، راهکارهای تقویت همکاری های دو طرف در سوریه به منظور مقابله با دولت بشار اسد را مورد بحث و بررسی قرار داده باشد.
از سوی دیگر، دولت ترکیه اخیرا با یورش نظامی به شمال سوریه به بهانه مبارزه با داعش، جنگ شدیدی را علیه نیروهای دمکراتیک کُرد سوری به راه انداخته است. پر واضح است که نیروهای نظامی ترکیه به منظور سرکوب کُردها در ساحل رود فرات به حمایت های برخی کشورهای عربی احتیاج دارد. به همین دلیل، اردوغان در حال حاضر روی سعودیها برای ضربه وارد کردن بیش از پیش به کُردها در شمال سوریه حساب ویژه ای باز کرده و این مسأله ای است که دو طرف بدون شک درباره آن در دیدار اخیر خود در چین گفتگو کرده اند.
علاوه بر این، منافع اقتصادی ترکیه از روابط دوجانبه با عربستان، مسأله ای نیست که دولت آنکارا به سادگی از کنار آن عبور کند. ترکیه همواره تلاش کرده و می کند تا سرمایه‌های عربستان سعودی در بانک های خود را به هر طریق ممکن حفظ کند. اهمیت منافع و مصالح اقتصادی ناشی از ارتباط با عربستان سعودی، برای آنکارا به حدی است که به نظر می‌رسد اردوغان در دیدار با محمد بن سلمان در چین، تضمین های لازم در خصوص عدم خدشه وارد شدن به همگراییآنکارا و ریاض در تحولات منطقه را به وی داده است.