مهدی نعلبندی کارشناس مسائل قفقاز در گفت‌وگو با آناج به اتفاقات اخیر در قرهباغ و سرانجام این مناقشه پررداخته و موضوعات جالبی را مطرح کرد.
آران نیوز؛ مناقشه قرهباغ این روزها دوباره به صدر اخبار جهان بازگشته است. جنگی که از سی‌سال قبل آغاز شد و همچنان کم و بیش ادامه دارد.
ارمنستان در آن روزها توانست، بخش‌هایی از سرزمین مسلمان‌نشین آذربایجان را اشغال کند و دولت آذربایجان علی‌رغم حمایت‌های بی‌دریغ ایران نتوانست، آنطور که باید اراضی اشغال شده را بازپس گیرد و امروز با گذشت چندین سال، هرازگاهی آتش جنگ بین آذربایجان و ارمنستان شعله ور شده و پس از مدتی فروکش میکند.
برخلاف دولت آذربایجان بسیاری از مردم این کشور خواستار بازپسگیری مناطق اشغالی شده‌اند. موضوعی که به بحث و تحلیل کارشناسان حوزه بین‌الملل و قفقاز منجر شده است.
حامد خسروشاهی به نمایندگی از پایگاه خبری آناج، پنجشنبه شب در گفت‌وگوی زنده اینستاگرامی با مهدی نعلبندی کارشناس مسائل قفقاز به پیامدهای جنگ اخیر قرهباغ، پرداخت کرده است. مشروح کامل این گفت‌وگو را در ادامه میخوانید.
خاک اسلام است، یعنی چه؟!
آیا قره باغ برای ما مسئله است؟
نعلبندی: قطع به یقین قرهباغ برای ما به چند دلیل مسئله اصلی است. اولا این که در همسایگی ما جنگی رخ داده و بخشی از خاک همسایه ما اشغال شده و با توجه به سیاست کشور ما که حامی نفی اشغال است، ما حامی طرف مدافع یعنی آذربایجان هستیم.
علاوه بر آن مسئله قرهباغ موضوعی پیچیده است. بسیاری از کشورها سعی دارند در موضوع قرهباغ خود را دخیل بدانند. بحث بعدی در موضوع قرهباغ طرح برخی سوالات است که ما را درگیر خود کرده و بعضا ما را هدف قرار داده است و باید به آن پاسخ دهیم و موضع خود را مشخص کنیم. موضع ما این است که قرهباغ خاک اسلام است.
وقتی میگوییم قرهباغ خاک اسلام است یعنی، قرهباغ متعلق به جمهوری آذربایجان است. بنابراین وقتی به یک کشور حمله شده و آن کشور در حال دفاع است و اگر فردی در آن کشته شود، از نظر ما شهید است و جا دارد اینجا به همین مناسبت تسلیت بگوییم به خانواده‌هایی که عزیزانشان را در این جنگ از دست داده‌اند.
مناقشه یا محاربه؟!/ قرهباغ خون میخواهد
عملکرد ما در جنگ قرهباغ چگونه بود؟ آیا به نفع اشغالگر بود یا به نفع اشغال شده؟
نعلبندی: به این سوال باید آنهایی پاسخ دهند که در جنگ قرهباغ حضور داشتند. برخی از عزیزانی که در جنگ حضور داشتند خاطراتشان منتشر شده و شنیده‌ایم. ما در جنگ قرهباغ آموزش نظامی داشتیم و کمک های مردمی ارسال کردیم و به این کشور برق دادیم. اینها موضوعات واضح و عیان است.
عملکرد ما در جنگ قرهباغ، موضوعی شفاف است اما در رسانه‌ای کردن آن دچار ضعف هستیم. متاسفانه، اقدامات ما در جنگ قرهباغ، مغفول مانده است. اکنون اما به نظرم لازم نیست در گذشته سیر کنیم. در طول مدت 30ساله‌ای که جنگ قرهباغ به وقوع پیوسته، اتفاقات بسیار زیادی رخ داده است.
یک محاربه، اکنون به مناقشه تبدیل شده است و کلی موضوعات سیاسی دامان این جنگ را گرفته و ماهیت سیاسی به آن بخشیده است و موجب شده که ماهیت سیاسی قرهباغ به ماهیت نظامی و سرزمینی آن غالب شود.
طرف‌های مختلف یکدیگر را متهم کرده‌اند و بعضا سعی کرده‌اند که پای افراد دیگر را به این موضوع باز کنند. متاسفانه هیچ کدام از کشورهای اسلامی در این موضوع ورود نکرده‌اند. اما بعد از مدت‌ها شاهد اتفاقاتی در این موضوع شدیم. در این چند روز روند تحولات در منطقه قرهباغ به شدت بالاست. دو روز درگیری در منطقه رخ داد، یک روز این درگیری‌ها متوقف شد و بازهم مجددا شروع پیدا کرد. در این چند روز شاهد بودیم که وزیر امورخارجه جمهوری آذربایجان از سمت خود برکنار شد و رئیس جمهور آذربایجان در گفت‌وگویی صریح مواضع شفافی اتخاذ کرد.
دست خالی آذربایجان در میز مذاکره
برخی‌ها معتقدند ایران اجازه پایان دادن جنگ را نمیدهد. برخی دیگر میگویند اختلافات داخلی آذربایجان این اجازه را به تعیین تکلیف وضعیت قرهباغ نمیدهد و عده‌ای دیگر پای روسیه را دخیل میپندارند و معتقدند حرف اول و آخر را روسیه باید بزند. نظر شما چیست؟
نعلبندی: شما از روسیه صحبت کردید اما کشورهای دیگری هم در این موضوع دخیل هستند. در این بحران، هرکسی میخواهد سهمی از قرهباغ ببرد. منتهی در این موضوع اعتقادی ندارم که بحران قرهباغ، روسی است.
به نظرم برای نشستن پشت میز مذاکره، هر طرف باید دست پر باشند. اما دست آذربایجان در این موضوع خالی است. چرا که داشتن زمین در این مذاکرات از اهمیت قابل توجه برخوردار است و زمین اکنون در دست ارمنستان است. پس آذربایجان تقریبا چیزی برای مذاکره ندارد و اگر بخواهیم قرهباغ آزاد شود فعلا تنها راه آن، تعیین تکلیف در میدان جنگ است. میشنویم که برخی از افراد سخنان مختلفی پیرامون قرهباغ مطرح میکنند اما آنچه امروز قرهباغ را آزاد خواهد کرد، خون است!
اراده مردمی؛ انفعال دولتی!
آیا اراده‌ای از طرف دولت آذربایجان برای بازپسگیری قرهباغ وجود دارد؟
نعلبندی: در مقاطع مختلفی این اراده وجود داشت اما در ادامه نشان داده شد که این مواضع نیز کارکرد سیاسی دازد. یعنی حمله‌ای رخ داده و در مدت کوتاهی ختم به مذاکره شده است. البته میل و اشتیاق در روزهای اخیر در میان مردم و ملت آذربایجان به عینه دیده میشود. خصوصا در بین اسلام‌گرایان و دینداران آذربایجان این اراده کاملا وجود دارد.
سهم‌خواهی و تلاش اسرائیل بر ماهیت قومی قرهباغ
نقش رژیم صهیونیستی در این ماجرا چیست؟
نعلبندی: رژیم صهیونیستی در سال های اخیر به این موضوع ورود کرده و دنبال سهم‌خواهی است. چند روز پیش، خبری در خروجی تعدادی از سایت های آذربایجان منتشر شد مبنی بر اینکه برخی از اسناد نظامی آذربایجان را طرف اسرائیلی به ارمنستان واگذار کرده است.
قطعا اسرائیل در هرجا که بوده، آن منطقه را به تنش بیشتر سوق داده و بدون شک سعی میکند تا لابی یهودی را در منطقه افزایش دهد. طبیعتا تلاش رژیم صهیونیستی این است که عمق استراتژیک برای خود ایجاد کند. شاید یکی از اهداف جدی اسرائیل این است که نگذارند قرهباغ و موضوعات آن، ماهیت دینی و اسلامی به خود پیدا کنند و در تلاشند ماهیت قومی به این موضوع القا بخشند.
صادق‌ترین جریان در آزادی‌خواهی قرهباغ
با اینکه برخی از اسلام گرایان که محبوس و زندانی هستند، اما همنوا با دولت آذربایجان برای قرهباغ پیام صادر میکنند. این موضوع تناقض نیست؟
نعلبندی: این افراد از صادق‌ترین و اصیل‌ترین افراد برای دفاع از کشور هستند. با اینکه توسط دولت مجرم شناخته شده و به زندان رفته‌اند اما بر سر موضوع قرهباغ به صراحت اعلام موضع میکنند و آماده‌اند که به جنگ اعزام شده و سرنوشت جنگ را تعیین کنند.
شما اگر دقت میکردید، هرشب در باکو و برخی از شهرها، تجمع رخ داده است. در این تجمعات چند طیف مجزا شعار داده‌اند. یک طیف، آنهایی هستند که شعارشان آزادی قرهباغ بود. بخش دیگر آنهایی هستند که آزادی قرهباغ را منوط به باورهای دینی میدانند و معتقدند که قرهباغ را شعارهای دینی آزاد خواهد کرد. برخی از این افراد داوطلب رفتن به خط مقدم جنگ هستند. تعداد دیگری هم وجود دارند که اهداف مشخص تجزیه‌طلبی دارند و علیه ایران شعار دادند.
پروسه قرهباغ؛ فرصتی برای رقم‌زدن آینده سیاسی آذربایجان
آینده مناقشه قرهباغ را چگونه تحلیل میکنید؟
نعلبندی: در نگاه بدبینانه و قیاس با سال های گذشته، احساس میکنم که این پروسه به فرصتی برای مردم جمهوری آذربایجان تبدیل خواهد شد که آینده سیاسی خود را رقم بزنند و تحولات خود را بر این تحلیل، تحمیل کنند. مردمی که به صورت جدی آزادی قرهباغ را مطالبه میکنند. وضعیت ارمنستان نیز به عنوان اشغالگر، از حیث ثبات اقتصادی و سیاسی در وضعیتی نیست که بتواند برای مدت طولانی به جنگ ادامه بدهد.
وضعیت سلاح‌های موجود بین دو کشور، میزان حضور و سهم‌خواهی نیروهای خارج از منطقه، همگی در تعیین آینده جنگ قرهباغ موثر است اما در حالت کلی بگوییم، اگر اراده برای پایان دادن به اشغال قرهباغ، در طرف جمهوری آذربایجان وجود داشته باشد، این امر به غیر از حضور فیزیکی و بازپسگیری زمین‌ها از هیچ راه دیگری میسر نیست.
گروه مینسک و رژیم صهیونیستی؛ کانون بحران منطقه
تا زمانی که گروه مینسک عهده‌دار حل مناقشه قرهباغ است، این موضوع حل نخواهد شد. تا زمانی که اسرائیل برای حل موضوع قرهباغ اقدام کند، این مناقشه نه تنها حل نخواهد شد، بلکه به کانون بحران منطقه تبدیل خواهد گردید.
همچنین راه‌حل سیاسی از لحاظ بین‌المللی، اجازه ورود کشورهای اسلامی مانند ایران، پاکستان و ترکیه است تا وارد گروه مذاکره شوند و بحران فقط به مسیحیت محدود نشود. از طرفی دیگر باید دولت آذربایجان، اراده کافی برای بازپسگیری داشته باشد.
یکی از عزیزان اسلامگرای جمهوری آذربایجان به بنده موضوع جالبی را گفت و آن اینکه عزیزانی که اکنون در زندان هستند یا به شهادت رسیده اند اینها یوسف‌های کشور ما هستند و انشالله روزی خواهد رسید که ما آزادی یوسف‌ها را خواهیم دید و در دوره ظهور آقا امام زمان(عج) ما نه تنها آزادی قرهباغ بلکه آزادی قدس را شاهد خواهیم بود.
قرهباغ؛ ضلعی از اضلاع جبهه مقاومت
جدی ترین باور برای آزادسازی قره باغ که حتی لائیک ترین افراد به آن اذعان داشته اند این است که راه آزادی قره باغ از قدس میگذرد و راه آزادی قدس از کربلا و این تعارف نیست. این یک آرمان جدیست و حتی تاکتیک نیست. اگر قرهباغ به ضلعی از اضلاع جبهه مقاومت تبدیل شود، آزاد خواهد شد. برای ما قرهباغ جزوی از جبهه مقاومت است اما برای برخی دیگر که تمایلی به آزادی قره باغ ندارند، نمیگذارند که قره باغ جزوی از این جبهه باشد.
آزادی قرهباغ دور از انتظار نیست به شرطی که اراده‌ای برای آزادی آن در جمهوری آذربایجان وجود داشته باشد. اراده‌ای که در جمهوری اسلامی ایران و جهان اسلام وجود دارد. سخن طلایی حاج علی اکرام همیشه در خاطر ماست که میگفت: هله بونّان سورادئر لذت میخانه میزین!