درگیری‌ها بر مالکیت منطقه قره باغ پس از گذشته دو دهه اجنگ میان دو کشور آذربایجان و ارمنستان، دوباره آغاز شده و جامعه جهانی را با بحران جدیدی رو به رو کرده است.
به گزارش آران نیوز؛منطقه قره باغ در طی سال‌های گذشته درگیر بحران امنیتی و قومیتی است که ریشه آن به قرن‌های گذشته می‌رسد.
این منطقه پس از جدایی از قلمرو ایران در طی ۲ عهد نامه ترکمانچای و گلستان در دوران قاجاریه به تسلط روسیه درآمد و تا سال‌ها آذری‌ها و ارامنه در آن می‌کردند.
پس از جنگ جهانی اول و شکل‌گیری اتحاد جماهیر شوروی و هولوکاست ارامنه به دست امپراتوری عثمانی، سیاست‌های متناقض سن پترزبورگ در منطقه قره باغ حاکمیت این منطقه را به یک بحرانی قومیتی بین دو جمهوری آذربایجان و ارمنستان تبدیل کرد.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، درگیری میان ارمنستان و آذربایجان افزایش یافت و بیش از ۲ سال بر سر قره باغ با یکدیگر به جنگ پرداختند و در نهایت با در خواست مجامع بین‌المللی، مجبور به قبول آتش بس شدند.
اکنون بیش از ۲۶ سال از تثبیت حضور نیروهای امنیتی ارمنستان در این منطقه می‌گذرد و در طی این مدت، جمهوری آذربایجان همواره منطقه خود مختار قره باغ را جزئی از خاک خود تلقی می‌کند.
امروز در حالی که منطقه قره باغ که کمتر از ۵ درصد از مساحت جمهوری آذربایجان را تشکیل می‌دهد، در اولویت سیاست‌های داخلی و بین‌المللی باکو قرار دارد.
جمهوری آذربایجان آتش‌بس ایجاد شده بین خود و ارمنستان را به عنوان سرانجام بحران قبول ندارد و منطقه قره باغ را بخشی جدایی‌ناپذیر از قلمرو سرزمینی خود تلقی می‌کند که در اشغال ارتش ارمنستان است.
آزادی قره باغ طی ۳ دهه گذشته تبدیل به یک شعار و آرزوی ملی برای آذری‌ها شده است و در حال حاضر نیز این کشور در مقایسه با ارمنستان تقویت شده و به واسطه درآمدهای نفتی، وضعیت اقتصادی بهتری نسبت به ارمنستان دارد.
جمهوری اسلامی ایران، پس از جنگ قره باغ همواره دو کشور را به خویشتنداری و صلح دعوت کرده و در درگیری‌ها، برای به کار بردن مساعی جمیله و میانجیگری برای حل بحران از طریق گفت و گو و دیپلماسی اعلام آمادگی کرده است؛ موضعی که بیش از آنکه از جانب دولت باکو مورد توجه قرار گیرد، با استقبال همسایه ارمنستانی همراه است.
اکنون در پی بروز درگیری نظامی مجدد بین دو کشور جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه در گفت و گوی تلفنی جداگانه با جیحون بایراموف، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان و زهراب مناتسکانیان، وزیر امور خارجه ارمنستان ضمن اطلاع از آخرین وضعیت و شرایط میدانی و همچنین ابراز نگرانی از شرایط به وجود آمده، دو طرف را به خویشتنداری، آتش بس و پایان فوری خصومت‌ها و همچنین آغاز مذاکره در چارچوب حقوق و قوانین بین‌المللی دعوت کرد.
اما در این میان کشورهای قدرتمند دیگر منطقه یعنی روسیه و ترکیه به موضع گیری‌های متفاوتی روی آورده‌اند. روسیه مانند ایران برای میانجیگری میان دو کشور اعلام آمادگی کرده و تنها راه حل اختلافات را دیپلماسی می‌داند؛ ترکیه اما به حمایت از جمهوری آذربایجان پرداخته است.
احمد چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه امروز در کنفرانسی مطبوعاتی گفت که " ما در میدان نبرد و در کنار میز مذاکره، در کنار آذربایجان هستیم و می‌خواهیم این مسئله را به روشی اساسی حل کنیم. این مشکل تنها یک راه حل را دارد. ارمنستان باید خاک آذربایجان را ترک کند. تا زمانی که این اتفاق نیفتد، مشکل حل نخواهد شد."
آنچه بیش از هر چیز دیگری به نفع ارامنه قره باغ پیش می‌رود، سر سختی آذربایجان برای پذیرش هر نوع روش مصالحه است که در نهایت جامعه جهانی را به سوی پیشنهاد طرح برگزاری همه پرسی پیش خواهد برد.
آذربایجان به خوبی می‌داند در صحنه بازی قره باغ موقعیت مناسبی ندارد و در روند این بحران، به جای پرداختن به حل موضوع، پیروزی ارامنه در آغاز درگیری‌ها را به کمک کشورهای همسایه و روسیه نسبت داده، اما بحران هم چنان ادامه دارد.
حال باید دید سرانجام درگیری‌های جمهوری ارمنستان و آذربایجان به کجا ختم می‌شود؟ آیا کشورهای همسایه تماشاگر میدان نبرد این دو کشور خواهد بود تا در انتها یک کشور به عنوان پیروز مبارزه از میدان خارج شد و یا هر دو را برای حل اختلافات به پای میز مذاکره می‌نشانند؟
درگیری‌ها در قره باغ تهدید تمامیت ارضی ایران محسوب می‌شود
پاتریک ساهاکیان کارشناس روابط بین‌الملل می‌گوید که اختلافات میان دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان، با دخالت مجامع بین‌المللی برطرف خواهد شد، اما جمهوری آذربایجان حقوق بین‌الملل را نقض کرده و مدعی تسلط بر این منطقه است.
به گفته وی، به نظر می‌رسد درگیری‌های اخیر منطقه قره‌باغ ناشی از دخالت‌های ترکیه است؛ زیرا این کشور بعد از مسائل سوریه، به دنبال اجرای تفکر اتحاد ترک زبان‌ها است و با استقرار نیروهای امنیتی به دنبال اشغال قره باغ است.
به گفته این کارشناس امور بین‌الملل، ترکیه در صدد کشور گشایی است و به همین دلیل در نظر دارد تا قسمت‌های ترک زبان ایران را هم به اشغال خود درآورد؛ بنابراین درگیری‌های منطقه قره باغ تا حدودی تهدید تمامیت ارضی ایران محسوب می‌شود.
ساهاکیان خاطرنشان می‌کند: جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر آموزه‌های دینی، هیچگاه جنگ ستیز نبوده و سعی دارد از جنگ دوری کند و دیپلماسی را سر لوحه خود قرار دهد. به همین دلیل وزیر امور خارجه ایران در واکنش به درگیری‌های قره باغ اعلام آمادگی برای ایفای نقش میانجیگری میان ارمنستان و آذربایجان را دارد. بحران میان این دو کشور، دخالت قدرت‌های بین‌المللی را در پی دارد که باعث افزایش تنش‌ها خواهد شد.
قره‌باغ جزئی از خاک آذربایجان محسوب می‌شود
سیداحمد فاطمی نژاد، کارشناس مسائل سیاسی و بین‌الملل معتقد است که طبق قوانین بین‌المللی منطقه قره‌باغ جزئی از خاک جمهوری آذربایجان محسوب می‌شود، اما در واقعیت این منطقه مدعی خودمختاری است و به دلیل حضور گسترده ارامنه در آن، مورد حمایت ارمنستان است.
به گفته وی، شاهد واکنش‌های متفاوتی از کشورهای منطقه در قبال آغاز دوباره درگیری‌ها بر سر مالکیت قره‌باغ بوده‌ایم. دولت ترکیه در راستای سیاست‌های پان‌ترکی خود، همیشه از حامیان آذربایجان است؛ ارمنستان نیز حمایت روسیه به همراه خود دارد، اما سیاست جمهوری اسلامی طی در دهه‌های اخیر، اعلام بی طرفی بوده است. البته به این نکته نیز باید توجه کرد که برای حفظ روابط با جمهوری آذربایجان و ارمنستان، اعلام بی طرفی بهترین گزینه است.
به گفته این کارشناس مسائل سیاسی و روابط بین‌الملل، رویکرد متوازن جمهوری اسلامی ایران می‌تواند تهران را میانجیگری فعال به دنیا معرفی کند؛ زیرا تمامی کشورهایی که پتانسیل میانجیگری دارند، عملاً از جایگاه بی طرفی خارج شده‌اند.
فاطمی نژاد خاطرنشان می‌کند: برخی شایعات مبنی بر حمایت‌های نظامی رژیم صهیونیستی از جمهوری آذربایجان مطرح می‌شود، اما باید توجه داشت که اسرائیل با هر دو کشور روابط نسبتاً خوبی دارد و در این درگیری‌ها مداخله نخواهد کرد.