عید نوروز در جوامع ترک زبان با عناوین متفاوت همانند ینی گون، اولو گون، مارت دوکوزو، چل پازی، شاگاآ، ایسی آه، ینی کوون گرامی داشته می شود.
آران نیوز :دلیل تکریم و بزرگداشت نوروز در جوامع مختلف نیز متفاوت است، برخی نوروز را به عنوان روز آفرینش زمین، برخی به عنوان گام گذاشتن حضرت نوح پیامبر بر روی زمین، برخی روز آفرینش انسان، برخی به آن را روزی که روز و شب مساوی هستند و برخی هم نوروز را روزی که مژده آمدن بهار را می دهد، گرامی می دارند.
در دوران امپراتوری عثمانی نوروز با مراسم و عادات متفاوتی گرامی داشته می شد. به گفته منابع تاریخی در کاخ امیران عثمانی در نوروز معجون هایی به نام نوروزیه با ۴۰ ادویه مختلف تهیه و در بین مردم پخش می شد . در برخی سالها نیز شیرینی هایی به رنگ قرمز که بر روی آنها پودر طلا پاشیده می شد تهیه می گردید.
با فروپاشی امپراتوری عثمانی و تاسیس جمهوری ترکیه، عید نوروز نیز به دلایل مختلف سیاسی اهمیت سابق خود را از دست داد, ولی در جای جای ترکیه به خصوص مناطق کردنشین و در شهرهایی که کردها در آنجاها ساکن شده بودند مردم با برپایی جشن این سنت دیرینه را ادامه دادند.
تا اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی عید نوروز به عنوان سمبل مقاومت منفی کردهای ترکیه شناخته می شد به همین علت همه ساله در عید نوروز مناطق کرد نشین شاهد تظاهرات اعتراض آمیز و درگیری بین نیروهای دولتی و مخالفین کرد بود و این مساله در طول سالها به صورت یک معضل جدی برای دولت آنکارا درآمده بود.
دولت نیز در آن سالها قبل از نوروز ممنوعیت هایی را در مناطق مختلف اعلام می کرد و تا سالها ناظرانی از اتحادیه اروپا برای نظارت بر مداخله نیروهای دولتی به افرادی که نورروز را جشن می گرفتند به مناطق کردنشین در روز نوروز اعزام می شد.
در آن سالها حزب کارگران کرد ترکیه (پ.ک.ک) که در مناطق کردنشین قدرت داشت با بهانه کردن عید نوروز و به منظور رو در رو قرار دادن کردهای ترکیه با دولت، به برگزاری تظاهرات های خشونت بار در مناطق کردنشین دست می زد و نوروز بیش از اینکه به عنوان یک عید مطرح باشد صحنه صف آرایی مخالفین کرد با دولت مرکزی بود.
به همین علت در برخی سال ها، چند روز مانده به اول فروردین این مناطق چهره جنگی به خود می گرفت و حتی در برخی سال های نه چندان دور در روز عید نوروز دهها نفر در تظاهرات های مختلف کشته و یا زخمی می شدند.
همزمان با فروپاشی شوروی در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی و تشکیل دولتهای ترک زبان در آسیای میانه و قفقاز که نوروز را به عنوان عید جشن می گیرند، دولت آنکارا نیز سعی در بهره برداری از این مساله برای نزدیکی به کشورهای ترک زبان کرد.
در سال ۱۹۹۴ میلادی برای اولین بار مقامات عالی رتبه ترکیه در یک مراسم ویژه عید نوروز در پایتخت این کشور شرکت و به نوعی با این آیین آشتی کردند.
در همین راستا، وزارت آموزش و پرورش ترکیه در اواسط ژانویه سال ۲۰۰۵ میلادی طی بخشنامه ای به مراکز آموزشی این کشور، خواهان برگزاری آئین های ویژه عید نوروز به عنوان عید رسمی شد. با قبول این مساله عید نوروز به عنوان عید ملی این کشور پذیرفته و به مراکز آموزشی ابلاغ شد که در روز ۲۱ ماه مارس (اول فروردین) آئین های فرهنگی و هنری برای بزرگداشت این عید برگزار شود.
پس از پذیرفته شدن نوروز به عنوان یک آیین فرهنگی و استقبال مقامات و نیز نهادها و سازمان های ترکیه از این مساله، به موازات برگزاری آیین های مربوط به عید نوروز در شهرهای جنوب شرقی ترکیه، مانند دیاربکر، شانلی اورفا، ماراش و مرسین و در مناطق شرق این کشور مانند آغری، ایغدیر، قارص و آرداهان، آیین های مربوط به این روز باستانی به صورت باشکوهی در دیگر شهرهای بزرگ ترکیه همانند استانبول، آنکارا، ازمیر، آدانا و دیگر شهرها برگزار شد و حتی در مراسم برگزاری نوروز مسوولین دولتی نیز شرکت می کنند.
نواختن پر سر و صدای سورنا، دهل و رقص و پایکوبی به دور آتش های برافروخته از نمادهای این مراسم است.
نوروز در ادوار تاریخی مختلف به شکلهای مختلف گرامی داشته شده است و منطبق با متون تاریخی در منطقه مرسین -سیلیفکه در جنوب غرب ترکیه ترکمن های ساکن این مناطق در روز نوروز به ییلاق ها می رفتند و ساکنین ییلاق ها نیز مسافرین را پذیرایی می کردند. مسافرین در ییلاق با گشودن آتش آمدن خود را اعلام کرده و ساکنین ییلاق نیز با گشودن متقابل آتش مقدم آنان را گرامی می داشتند . در ییلاق ها هر شخصی که بیش از ۲۰ گوسفند داشت برای میهمانان خود یک قربانی می کرد و گوشت قربانی را با مشارکت میهمانان خود طبخ می کرد.
در شهر آغری در شب ۲۱ مارس جوانان نیت کرده و بعد اقدام به فال گوش و گوش کردن حرف دیگران کرده و با حرف های رد و بدل شده سعی در درک اینکه نیت شان برآورده می شود یا خیر، می کنند.
در منطقه گیره سون نوروز به عنوان مارت بوزومو گرامی داشته می شود و در این روز از آب های جاری مناطق همجوار نمونه هایی جمع می شود و بر روی حیوانات ریخته می شود و اعتقاد دارند که این کار موجب خیر و برکت در آن سال خواهد شد.
در شهر ادرنه حصیرهای قدیمی در روز نوروز به آتش داده می شود و از روی حصیرها می پرند و برای خود و نزدیکانشان طلب سلامتی می کنند.
در غازی آنتپ در جنوب ترکیه از نوروز به عنوان سلطان نوروز یاد می شود . مردم در این منطقه می گویند که نوروز یک دختر زیبا بوده که شب ۲۱ مارس اقدام به مهاجرت به سمت شرق می کند، طبق برخی افسانه ها در این منطقه نوروز یک درویش است که شب ۲۱ مارس به شکل پرنده اقدام به پرواز می کند.
در برخی روستاهای مالاتیا نوروز به عنوان عید پایان زمستان جشن گرفته می شود.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد چهارم اسفند ۱۳۸۸ با تصویب قطعنامه ای روز ۲۱ مارس برابر با یکم فروردین را به تصویب رساند و در تقویم خود جای داد.
با این پذیرش و نیز قبول پرونده نوروز در یونسکو که ترکیه نیز یکی از تهیه کنندگان این پرونده بود، این عید باستانی سالهاست که جایگاه شایسته خود را در ترکیه بدست آورده است . هر چند امسال با وجود ممنوعیت های کرونایی احتمال برگزاری مراسم مختلف منتفی است ولی مطمئنا در سالهای آتی این عید باستانی جایگاه خود را بیش از پیش در ترکیه مستحکم تر خواهد کرد.