خلأهای موجود در آتش‌بس قره‌باغ باعث شده است تا هر از گاهی پروپاگاندای رسانه‌ای غرب از فرصت موجود برای برهم زدن روابط میان ایران و آذربایجان سوءاستفاده کند؛ رویدادی که دود آن به چشم فعالان اقتصادی کشورمان می‌رود.
به گزارش آران نیوز به نقل از خبرگزاری آنا - مجتبی اسماعیلی، مناقشه قره‌باغ و خلاءهای موجود در توافق آتش‌بس این منطقه باعث شده است تا هر از گاهی پروپاگاندای رسانه‌ای غرب از فرصت موجود و به بهانه‌های واهی برای برهم زدن روابط میان کشورهای منطقه ازجمله ایران و آذربایجان سوءاستفاده کنند. در این راستا منابع غربی ازجمله رادیو آزاد اروپا به‌عنوان شبکه ضدایرانی مورد حمایت آمریکا به‌تازگی گزارشی پخش کرد که نشان می‌دهد مرزبانان آذری از رانندگان ایرانی درخواست پول کردند، ولی رانندگان ایرانی با اعلام اینکه آن‌ها در نوردوز حق گمرکی پرداخت کرده‌اند و مسیر بارشان ارمنستان است نه آذربایجان، هزینه‌ای به طرف آذری پرداخت نکردند
.
این درحالی است که گمرک آذربایجان در این زمینه بدون اطلاع قبلی و هیچ‌گونه ابلاغیه رسمی اعلام کرد، هرگونه وسایل نقلیه برای ورود به داخل خاک آذربایجان باید عوارض پرداخت کند. ریشه این اختلاف را که به شیطنت رسانه‌های غرب منجر شده است، اما باید در ایروان جست‌وجو کرد. دولت ارمنستان که در یک سال گذشته بارها ارمنی‌ها را در موقعیت‌های دشوار قرار داده است، به نظر می‌آید اکنون قصد دارد همین رویه را برای همسایگانش ازجمله ایران و آذربایجان در پیش بگیرد و باعث به‌وجود آمدن مشکلاتی برای ایرانیان شود. ارمنستان در منطقه‌ای که مورد مناقشه با آذربایجان است، قصوری مرتکب شده و قصد ندارد مسئولیت قصور خود را برعهده بگیرد. برای دانستن اینکه چه ماجرایی رخ داده و رانندگان ایرانی در منطقه مورد مناقشه ارمنستان و آذربایجان در چه وضعیتی هستند، باید گریزی به یک سال گذشته زد و وضعیت کنونی منطقه مورد مناقشه را تشریح کرد
. آذربایجان به‌دنبال اعمال حاکمیت بر منطقه مورد مناقشه گوریس
سرویس امنیت ملی ارمنستان یکشنبه گذشته خبر داد، پلیس جمهوری آذربایجان کامیون‌های با پلاک ایرانی را در منطقه آزاد شده از اشغال ارمنستان در قره‌باغ و در نزدیکی روستای عیوضلی متوقف کرده و از آن‌ها عوارض می‌گیرد. رسانه‌های محلی نیز گزارش کردند پلیس مبلغ قابل توجهی از کامیون‌های ایرانی دریافت می‌کند. روز دوشنبه در واکنش به این خبر یک مقام آذربایجانی تأیید کرد که در منطقه آزاد شده قره‌باغ ایست‌های بازرسی ایجاد شده است. الشاد حاجی‌اف، سخنگوی وزارت کشور آذربایجان گفت، قلمرویی که رانندگان در آن متوقف می‌شوند، خاک آذربایجان است و اگر این واقعیت وجود دارد که به‌عنوان نمونه در جاده باکو-یولاخ یک پست پلیس باشد، به طریق اولی نباید تعجب کرد که در مناطق آزاد شده آذربایجان نیز پست‌های پلیس وجود داشته باشد.
در همان روز کمیته گمرک دولتی آذربایجان با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد در حال جمع‌آوری عوارض گمرکی در جاده گوریس–کاپان است. در این بیانیه آمده است: طبق قانون مالیات جمهوری آذربایجان، خودروهای خارجی وارد شده به خاک آذربایجان مشمول عوارض جاده‌ای می‌شوند. گوریس شهری در ارمنستان و جنوب کاپان، مرکز استان سیونیک واقع شده که فاصله آن از ایروان ۲۴۰ کیلومتر و از شهر کاپان ۷۰ کیلومتر است. بخشی از جاده گوریس-کاپان (گوروش-قافان) که مسیر اصلی ترانزیت و انتقال بار کامیون‌های ایرانی به ارمنستان است، به‌دنبال توافق آتش‌بس سال گذشته به کنترل جمهوری آذربایجان درآمد؛ ولی نکته اینجاست که آذربایجان بر منطقه قره‌باغ هیچ‌گونه نظارتی ندارد و قره‌باغ نیز مانند دونتسک، کریمه، آبخازیا، اوستیای جنوبی و... تحت کنترل نیروهای روسی است
.
از طرفی، دولت آذربایجان اوایل سال جاری میلادی برای نخستین‌بار پاسگاه‌های مرزی، پرچم‌ها و تابلوهایی با عنوان «به آذربایجان خوش آمدید» را در بخش‌های آزاد شده ایجاد و سپس در اواخر آگوست، نزدیک به ۴۸ ساعت جاده را مسدود کرد. پس از بستن دو روزه جاده اصلی از سوی آذربایجان که حمل‌ونقل میان ارمنستان و ایران را نیز مختل کرد، سفارت ایران در ایروان ابراز نگرانی و امیدواری کرد دولت ارمنستان کار بر روی مسیرهای جایگزین را برای تجارت ایران و ارمنستان سرعت ببخشد
.
آذربایجان به‌دنبال اعمال حاکمیت خود بر سرزمین‌های تازه آزاده شده است و به همین دلیل اعلام کرده‌اند کامیون‌های خارجی عبوری از خاک این کشور را بازرسی و از آن‌ها عوارض جاده‌ای دریافت می‌کند
یکی از رانندگان ایرانی درباره عوارض جاده‌ای جدید در گفت‌وگو با رسانه‌های خارجی می‌گوید آذربایجانی‌ها از هر کامیون ۱۲۰ دلار عوارض می‌گیرند. راننده دیگری نیز گفت که در جاده دو بار از آن‌ها ۱۳۰ دلار عوارض جاده‌ای دریافت می‌شود؛ یک‌بار هنگام حرکت از ایران به سمت ارمنستان و بار دیگر هنگام بازگشت به سمت ایران. این راننده ایرانی گفت: ۲۶۰ دلار برای ما پول زیادی است. اگر نتوانیم این پول را بازپرداخت کنیم، شخصاً دیگر به این مسیر ترانزیتی نخواهم آمد. مأمورانی که جلوی من را در ایست بازرسی جاده‌ای برای دریافت عوارض گرفتند، لباس خدمات گمرک آذربایجان را پوشیده بودند و گفتند تلفنم را خاموش کنم و فیلم نگیرم
. طنز تلخ اتهام‌زنی به ایران
ایران با ارمنستان رابطه دیپلماتیک و اقتصادی دارد و شرکت‌های خصوصی طبق قراردادهایی کالا به مسیر ارمنستان حمل می‌کنند و ممکن است همین کالاها به قره‌باغ ارسال شود و راننده‌ای که الزاماً ایرانی نیست، در قبال دریافت کرایه به آن مسیر که تحت نظارت روسیه است، تردد کند. وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان ماه گذشته با احضار سیدعباس موسوی، سفیر ایران در باکو به ورود کامیون‌های حامل کالای ایرانی به مناطق اشغال‌شده قره‌باغ اعتراض کرده بود، ولی با توجه به نظارت روسیه بر این جاده، مسکو باید پاسخگو باشد که اجازه تردد به یک کامیون خارجی داده و درواقع باید سفیر روسیه مورد بازخواست واقع می‌شد، نه سفیر ایران.
آوریل سال جاری نیز به‌دنبال انتشار برخی گزارش‌های ادعایی در فضای مجازی در زمینه به‌وجود آمدن مشکل برای کامیون‌های ایرانی در قره‌باغ، وزارت امور خارجه کشورمان اعلام کرد این گزارش‌ها کاملاً دروغ است و هدفی تحریک‌آمیز دارد. روز یکشنبه نیز وزارت دفاع آذربایجان اعلام کرد، نامه‌هایی به وزارت دفاع روسیه و همچنین نیروهای حافظ صلح روسیه در قره‌باغ ارسال کرده و از آن‌ها خواسته است عبور غیرقانونی خودروهای کشور سوم به خاک جمهوری آذربایجان را متوقف کنند
.
از سوی دیگر، جمهوری آذربایجان اعلام کرده است قصد دارد بر مسیر گوریس-کاپان نظارت داشته باشد و می‌خواهد بر سرزمین خود اعمال حاکمیت کند. این بهترین اقدام ممکن است؛ ولی چرا این وظیفه تاکنون انجام نشده است؟ باید بخشی از قصور را نیز متوجه آذربایجان دانست که تاکنون بر مسیر عبوری از داخل کشور پست ایست بازرسی ایجاد نکرده است. باکو باید بر این مسیر نظارت و بازرسی کند که مشخص شود چه باری به سمت ارمنستان می‌رود. قصور باکو این سؤال را در نزد افکار عمومی ایجاد می‌کند چرا باکو که به کمک‌های روسیه به جدایی‌طلبان قره‌باغ، دیدار و مذاکره فرماندهان روسی با رهبران جدایی‌طلب، آموزش ۱۳ ساله‌ها و تلاش برای ایجاد ارتش واکنشی نشان نمی‌دهد، ناگهان به تردد چند کامیون که به‌گفته خودشان تعدادشان به ۵۵ مورد هم نمی‌رسد، اعتراض می‌کند؟ این درحالی است که تردد ۵۵ کامیون و تخلیه بار در خانکندی تأثیر چندانی در اقتصاد ایران ندارد و متهم کردن کشورمان به اینکه دولت به‌این‌وسیله کسب سود می‌کند، اتهام نادرستی است
.
در این میان، برخی کارشناس‌نماهای ضد ایرانی سیاست متهم کردن ایران به حمایت از جدایی‌طلبان قره‌باغ و تلاش برای استقلال قره‌باغ و تضعیف و تجزیه جمهوری آذربایجان را دنبال کرده‌اند؛ موضوعی که به یک طنز سیاسی شبیه‌تر است. رهبر معظم انقلاب اسلامی به‌طور رسمی و به‌صراحت از تمامیت ارضی آذربایجان حمایت قاطع به‌عمل آورده و از ارمنستان خواسته است سرزمین‌های اشغال‌شده را تخلیه کند؛ سرزمین‌هایی که شامل همه مناطق اشغال‌شده متعلق به جمهوری آذربایجان ازجمله قره‌باغ به مرکزیت خانکندی می‌شود. بی‌تردید جمهوری اسلامی ایران مخالف تغییر جغرافیای سیاسی منطقه است و این مهم، یکی از اصول ثابت سیاست خارجی ایران محسوب می‌شود
. جنجال هدفمند مشکلات رانندگان مسیر گوریس-کاپان و واقعیت‌های صحنه
به گزارش آنا، بُعد دیگر ماجرا به شیطنت‌های ارمنستان بازمی‌گردد. پنج‌شنبه گذشته ارمنستان بخشی از مسیر جاده گوریس-کاپان را بست و مسیر جایگزینی را به خودروها معرفی کرد. طبق تصاویری که بخش ارمنی خبرگزاری اسپوتنیک منتشر کرده است، جاده جایگزین برای عبور خودروهای سنگین مانند انواع کامیون و تریلی مناسب نیست. این خبرگزاری همچنین در صفحه اینستاگرام خود صفی طولانی از کامیون‌ها و تریلی‌های ایرانی منتشر کرد و نوشته بود جاده جایگزینی پیشنهاد شده است، اما عبور از این جاده با خودروهای سنگین امکان‌پذیر نیست. جاده‌ای که گذرگاه مرزی نوردوز در مرز مشترک ایران و ارمنستان به ایروان را پیوند می‌دهد، حد فاصل دو شهر گوریس تا کاپان در چند نقطه وارد خاک جمهوری آذربایجان شده است و بعد از چند کیلومتر دوباره به خاک ارمنستان بازمی‌گردد. دولت ارمنستان که حدود یک سال گذشته می‌بایست عاقلانه و متعهدانه مسیر اصلی و جایگزین این جاده در خاک خود را که تنها چند کیلومتر نیاز به تعمیر و بازسازی دارد، آماده می‌کرد تا شاهرگ حیاتی‌اش وابسته و زیر نظارت آذربایجانی‌ها نباشد، به دلایل نامعلوم در این زمینه اقدامی نکرده است
.
ضمن اینکه منطقه مورد مناقشه آذربایجان و ارمنستان، یک‌پنجم اراضی آذربایجان و حدود ۲۰ درصد از خاک این کشور است که ۳۰ سال در اشغال ایروان بود. در این بخش، تنها پنج درصد مسیر با چالش مواجه شده است. طبق حقوق بین‌الملل درباره مسیر گوریس-کاپان حق با آذربایجان است و این موضوع را روس‌ها و ارامنه پذیرفته‌اند و این جاده در بخش‌هایی کاملاً از دل خاک آذربایجان عبور می‌کند که باید اصلاح و مسیر جایگزین ایجاد شود. دولت آذربایجان که تجربه تلخ ۳۰ سال اشغال اراضی خود به‌وسیله نیروهای ارمنی را تحمل کرده‌اند، با بازپس‌گیری اراضی خود در جنگ ۴۴ روزه سال گذشته، به‌دنبال اعمال حاکمیت خود بر سرزمین‌های تازه آزاده شده هستند و به همین دلیل اعلام کرده‌اند کامیون‌های خارجی عبوری از خاک این کشور را بازرسی و از آن‌ها عوارض جاده‌ای دریافت می کند.
بنابراین، طبق تصمیم جمهوری آذربایجان، کامیون‌های ایرانی حامل بار به ایروان که به‌دلیل متعهد نبودن دولت ارمنستان و دشواری حرکت در مسیر موازی به‌دلیل خرابی جاده ترجیح می‌دهند از محور گوریس-کاپان به سمت ایروان عبور کنند، ملزم به پرداخت عوارض دوگانه شده‌اند؛ یک‌بار به دولت ارمنستان در بدو ورود به خاک آن در گذرگاه مرزی نوردوز و بار دیگر برای ورود به اراضی آذربایجان و برای گذر از محور گوریس-کاپان. در این میان برخی‌ها دانسته یا ندانسته به‌جای فشار بر ارمنستان برای سرعت بخشیدن به مرمت جاده موازی و اصلی، نوک پیکان را به سمت آذربایجان گرفته‌اند و به‌دنبال تخریب روابط ایران و آذربایجان هستند و در عمل، در زمین بازیگران منطقه‌ای که اغراض خاص خود را دارند، بازی می‌کنند. ارمنستان نیز که به تعهدش عمل نکرده است، عوارض جاده‌ای را کامل می‌گیرد، بهانه به دست آذربایجانی‌ها داده و بدش نمی‌آید با این کار به ایران فشار بیاورد و ایران، این فشار را به جمهوری آذربایجان منتقل کند و خود را از زیر فشار خارج و از تعهدش شانه‌خالی کند
.
جمهوری آذربایجان در رایزنی‌های خود اعلام کرده است، پرونده دو راننده ایرانی باید در چارچوب قضایی دنبال شود و معاون نخست‌وزیر آذربایجان در زمینه همکاری با ایران برای آزادی آن‌ها وعده‌هایی داده است
نکته قابل تأمل در این ماجرا، بی‌دقتی یا تحت تأثیر جریان‌ها و لابی‌های خاص قرار گرفتن بعضی شرکت‌های حمل‌ونقل خصوصی ایران است که محموله برخی کامیون‌ها را به مقصد «استپانکرت-ارمنستان» بارنامه کرده و سند زده‌اند که با غفلت سازمان راهداری، پایانه مرزی و حتی پست گمرکی نوردوز، وارد خاک ارمنستان شده و در محور گوریس-کاپان، در بدو ورود به خاک جمهوری آذربایجان، به‌وسیله نیروهای مرزبانی و راهداری جمهوری آذربایجان متوقف شدند. این موضوع ادعاهای برخی مخالفان روابط و جریان‌ها در زمینه ارسال کالا از ایران به «خانکندی» در قره‌باغ بدون هماهنگی با دولت آذربایجان که رهبر انقلاب اسلامی بارها بر بخشی از خاک آذربایجان و جهان اسلام بودن آن تأکید کرده است را اثبات می‌کند
. تحرکات دیپلماتیک ایران
جمهوری اسلامی ایران بلافاصله پس از انتشار خبر بازداشت دو راننده ایرانی در آذربایجان به آن واکنش نشان داد و سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: سفارت کشورمان این موضوع را پیگیری کرده است و از جمهوری آذربایجان انتظار می‌رود فوراً این دو نفر را آزاد کنند و اجازه دهند به مسیر خود ادامه دهند. تمامیت ارضی کشورهای همسایه برای ما مهم است.
سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان بلافاصله پس از انتشار خبر بازداشت دو راننده ایرانی در آذربایجان به آن واکنش نشان داد
.
وی همچنین روز یکشنبه در نشست خبری هفتگی خود تأکید کرد: تمامیت ارضی کشورهای همسایه برای ما از هر چیزی مهم‌تر است. در عین حال همکاری‌های منطقه‌ای مبنای توسعه، صلح و ثبات در منطقه است. فکر می‌کنیم آن‌چه الان در حال اتفاق است، باید به همکاری جمعی تبدیل شود. ایران با توجه به روابط بسیار خوب با باکو و ایروان تلاش می‌کند توافقات قبلی میان دو کشور بعد از جنگ را تسهیل کند. تنها مسیر، مسیری است که با اجماع و مرضی‌الطرفین انجام شود. ایران توسعه این کشورها را توسعه خود می‌داند. همه همسایگان باید بدانند مسیر توسعه، صلح و ثبات مسیری جمعی است و در مسیر دسته‌جمعی قطعاً صلح و ثبات موفق‌تر خواهد بود
.
سیدعباس موسوی، سفیر ایران در باکو نیز روز جمعه با شاهین مصطفی‌یف، معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان درباره تحولات جاری در منطقه به‌ویژه وضعیت جدید در مناطق مرزی میان آذربایجان و ارمنستان و شرایط تازه ترددها در محور گوریس-کاپان و دیگر موضوعات مرتبط رایزنی و تبادل نظر کرد. طبق گزارش‌ها، سفارت ایران در باکو در دو حوزه کنسولی و اقتصادی وارد عمل شد و ابتدا به بحث عوارض جاده‌ای اعتراض کرد و مذاکرات و رایزنی‌هایی نیز با معاون نخست‌وزیر آذربایجان انجام شد. ایران معتقد است اقدام باکو با روح دوستی دو کشور هم‌خوانی ندارد. جمهوری آذربایجان در رایزنی‌های خود اعلام کرده است، پرونده دو راننده ایرانی باید در چارچوب قضایی دنبال شود و معاون نخست‌وزیر آذربایجان در زمینه همکاری با ایران برای آزادی دو راننده ایرانی وعده‌هایی داده است
.
به نظر می‌آید بهتر است برخی رسانه‌ها و جریان‌ها از نهادهای مسئول بخواهند تا اتفاقاتی که در آن محور و مسیر می‌افتد را کارشناسی و بررسی کنند و با یادآوری تعهد دولت ارمنستان در زمینه ایجاد و بازسازی جاده موازی با سپردن آن به شرکت‌های توانمند ایرانی، موجبات بازگشایی آن مسیر را در اسرع وقت فراهم کنند. همچنین تا آن زمان ارمنستان را مجبور کنند تا تعرفه دوزبلاخ و عوارض جاده‌ای رانندگان ایرانی را برای جلوگیری از تحمیل هزینه بیشتر تعدیل کند
.