آخـرین اخــبار، تحلیـل هـا و مقـالات در خصـوص منطـقه قفــقاز

آران نیوز؛ شیخ اورخان محمدوف، تحلیلگر آذربایجانی در گفتگو با برنامه «آچیق سوز» رادیو برون‌مرزی تبریز گفت: «روس‌ها اطلاعاتی به دست آورده بودند که انگلیس قرار است در تابستان ۲۰۲۲، اوضاع قزاقستان را فعال سازد تا از این طریق بتواند راه جدید ابریشم که چین را به روسیه و اروپا و غرب متصل می‌کند، در اختیار خود بگیرد و تسلط شرکت‌های انگلیسی بر منابع اورانیوم قزاقستان و نیز بر مناطق غربی و نفتی قزاقستان را تحکیم کند. قرار بود با فعال کردن مسائل قزاقستان، روسیه در شرایط دشواری قرار داده شود و منبع مهم تأمین گندم و غلات برای ایران از بین برده شود و محاصره اقتصادی ایران نیز تکمیل شود. روس‌ها این را فهمیده بودند، مثلاً تحلیلگران روسیه چهار سال قبل این را پیش‌بینی کرده بودند. به همین علت روس‌ها روند حوادث را تسریع کردند و زمان وقوع وقایعی را که برای تابستان ۲۰۲۲ طراحی شده بود، چند ماه جلو کشیدند و به این طریق، محاسبات انگلیس و ترکیه که نقش اسب تروای انگلیس را در آسیای مرکزی و قفقاز بازی می‌کند، بر هم ریختند. به نحوی که سلول‌های تخریبی خفته‌ای که در جای جای قزاقستان برای اغتشاش تعبیه شده بودند، چند ماه زودتر از موعد شروع به فعالیت کردند و در نتیجه خرابکاری‌های آن‌ها، قاسم ژامرت توقایف، رئیس‌جمهوری قزاقستان ناچار شد که فقط در یک روز سه بار از سازمان پیمان امنیت جمعی درخواست کمک کند و با استفاده از این فرصت، با امر روسیه، ارمنستان به عنوان رئیس دوره‌ای این سازمان برای اعزام نیروهای سازمان امنیت جمعی به قزاقستان فعال شد و در این کشور نیروهای این سازمان در قزاقستان مستقر شدند.»

اورخان محمدوف گفت: «روسیه با این کار به چند هدف مهم می‌رسد که کنترل راه جدید ابریشم، کنترل منافع ثروت عظیم قزاقستان و راه‌های ارتباطی این کشور که محرک مهم اقتصاد روسیه نیز می‌باشد، از آن جمله است؛ اما این‌ها به معنای الحاق قزاقستان به روسیه نیست. بلکه به معنای اتحاد با روسیه است. طبیعی است که روسیه در این راه مشکلات جدی در قزاقستان خواهد داشت؛ اما روسیه ظرفیت حل این مشکلات خود را در قزاقستان دارد؛ زیرا روسیه بازیگر اصلی در این منطقه است و بخصوص این مهم است که روسیه توانست از بازی سبقت بگیرد. همان‌طور که روسیه در قره‌باغ و جمهوری آذربایجان نیز همین کار را کرد و با بازی دادن ترک‌ها، قره‌باغ را به دست گرفت و پس از چند دهه ارتش خود را در خاک جمهوری آذربایجان مستقر کرد.»

اورخان محمدوف افزود: «با این تحولات قزاقستان اگر روسیه بخواهد ایران نیز از ضربه بزرگی که از ناحیه طراحی‌های انگلیس برای قزاقستان در انتظارش بود، نجات می‌یابد؛ زیرا قزاقستان صادرکننده مهم غلات به ایران است و اگر طراحی “تابستان ۲۰۲۲” قزاقستان عملیاتی می‌شد، محاصره اقتصادی ایران تکمیل می‌شد و ایران از یک طرف از منبع مهم غلات محروم می‌شد و از سوی دیگر، طرح قزاقستان برای استفاده از بندر چابهار برای دسترسی به عمان و دبی و سنگاپور منتفی می‌شد؛ اما اگر روسیه بتواند اوضاع قزاقستان را تثبیت کند، این طرح مجدداً به کار خواهد افتاد.»

اورخان محمدوف تکرار وقایع قزاقستان در جمهور آذربایجان را نیز محتمل دانست و گفت: «تشابه‌هایی میان قزاقستان و جمهوری آذربایجان وجود دارد که نارضایتی عمومی‌از عملکرد خانواده‌های حاکم از آن جمله است. بخصوص در سال ۲۰۲۳ که موعد قرارداد نفتی قرن جمهوری آذربایجان به سر می‌رسد و شرکت‌های بزرگ نفتی مجدداً به چالش خواهند پرداخت، ممکن است وقایع مهمی‌در جمهوری آذربایجان روی دهد؛ اما حاکمیت کنونی جمهوری آذربایجان هنوز منافع روسیه را تأمین می‌کند. ولی اگر این موضوع تضعیف شود، ممکن است حوادث شبیه قزاقستان در جمهوری آذربایجان هم روی دهد.»

اورخان محمدوف گفت: «در ریشه‌یابی اجتماعی تحولات قزاقستان نیز به چند نکته مهم از جمله “نظام اجتماعی کاستی و طبقاتی و طایفه‌ای قزاقستان”، “موقعیت راهبردی – سیاسی و راهبردی – اقتصادی” این کشور پهناور و ثروتمند باید توجه داشت تا بتوان موضوع اغتشاش و عوامل اغتشاش را به درستی شناخت و تحلیل کرد. قزاقستان را به علت وجود نظام اجتماعی طایفه‌ای‌اش هندوستان ثانی لقب می‌دهند؛ یعنی یک نوع نظام کاستی در آنجا نیز وجود دارد. چندین قرن است که این سرزمین به سه “ژوز” تقسیم شده است؛ “ژوز کوچک”، “ژوز متوسط” و “ژوز بزرگ”. نظام اجتماعی موجود در این سه “ژوز” از ویژگی‌های خاص قزاقستان است. در این ژوزها طبقات و طایفه‌های مختلفی وجود دارند که از توره (نوادگان چنگیز خان) گرفته تا مانقیت‌ها که این نظام طبقاتی مشابه کاست‌های موجود در هند است. با شناخت و تحلیل این نظام اجتماعی می‌توان به ریشه‌یابی عوامل اغتشاش‌ها در قزاقستان نیز پرداخت.»

اورخان محمدوف گفت: «علاوه بر اهمیت فوق‌العاده موقعیت راهبردی – سیاسی و راهبردی – اقتصادی قزاقستان باید در تحلیل اوضاع این کشور به حضور سه و نیم میلیون روس در میان جمعیت ۱۹ میلیونی قزاقستان و موقعیت این کشور میان روسیه و سایر کشورهای آسیای مرکزی و نیز چین، موقعیت قزاقستان به عنوان منبع مهم تأمین غلات برای ایران، باید موقعیت و نقش قزاقستان در راه‌های ارتباطی کشورهای مهم دنیا و سرمایه‌گذاری کلان قزاقستان در زمینه راه جدید ابریشم، همسایگی با استان اویغور نشین چین و حضور ۳۰۰ هزار نفر اویغور در جمعیت قزاقستان نیز مورد توجه قرار گیرد. همچنین باید توجه داشت که طی سه دهه خانواده نورسلطان نظربایف و اقوامش به نحو دلخواه خود و بر اساس منافع خانواده‌های حاکم و نه بر اساس منافع ملی این کشور را اداره کرده‌اند و موجبات نارضایتی عمومی‌را فراهم کرده‌اند. در نظام اجتماعی قزاقستان طبقه مانقیت‌ها تحقیر شده است و در وضعیت تأسف‌آوری قرار دارد. خانواده حاکم نظربایف در سال‌های گذشته به شدت به انگلیس نزدیک شده بود و با ترکیه همکاری می‌کرد. ترکیه درواقع مجری طرح “ریچارد مور”، رئیس سازمان “ام آی ۶” انگلیس برای “توران بزرگ” است که قزاقستان در آن نقش مهمی‌دارد و به همین منظور ترکیه در قزاقستان صاحب نفوذ شده است و نظربایف نیز بسترساز این نفوذ ترکیه بوده است. طبیعتاً این واقعیت نمی‌توانست موجبات ناراحتی روسیه را فراهم نکند؛ بنابراین، روسیه به سمت توکایف متمایل شد و نظربایف از حاکمیت محروم شد و به شورای امنیت ملی قزاقستان برده شده بود و توکایف در رأس قدرت در قزاقستان قرار گرفت تا منافع روسیه تأمین شود.»

درباره نظام اجتماعی و مدیریتی قزاقستان، خانم گوهر عمرخان اوا، گزارشگر و گوینده رادیو قزاقی برون‌مرزی نیز گفت: «از اوایل قرن هجدهم (۱۷۱۵) این سرزمین برای تسهیل در مدیریت این کشور به سه جز یا ژوز تقسیم شده است. جنوب شرقی و جنوب کشور (استان‌های آلماتی، ژامبول، ترکستان کنونی) جز بزرگ محسوب می‌شود که از ۱۲-۱۰ طایفه (به زبان قزاقی “رو”) تشکیل شده است. شمال، شمال شرقی و مرکز کشور (استان‌های قزاقستان شرقی، پاولادار، قاراعاندی، آقمولا، کوکشیتائو، قزاقستان شمالی و قوستانای) جز وسط است که از ۶ طایفه بزرگ تشکیل می‌شود. غرب و شمال و جنوب غربی کشور (استان‌های آقتوبه، مانگیستائو، آتیرائو و قزاقستان غربی) جز کوچک است که از ۳ طایفه بزرگ نشات گرفتند که هر کدامش به ۱۲-۱۰ برادر تقسیم می‌شود. قزاق می‌گوید: به جز بزرگ چوب بده تا دامداری کند، به جز وسطی قلم بده تا دادگاهی کند، به جز کوچک شمشیر بده تا با دشمن بجنگد! هنوز هر قزاق جز و طایفه و هفت جد خود را می‌داند و باید بداند. چون تشکیل خانواده بر اساس آن صورت می‌گیرد. در قزاقستان در کنار سه “جز” یا “ژوز”، “توره” که به معنای نوادگان چنگیز خان هستند، خارج از جزها از بخش دیگری از جمعیت قزاق را تشکیل می‌داده است. همچنین تولنقیت‌ها نیز از دیگر بخش‌های جمعیت قزاقستان هستند که برای توره‌ها کار می‌کرده‌اند؛ افراد معمولی که از طایفه یا “رو” خود بیرون می‌آیند و در خدمت توره‌ها قرار می‌گیرند، نام “تولنقیت” را به خود می‌گیرند. این‌ها افرادی هستند که در خدمت توره بوده‌اند و مثلاً حفاظت از توره را به عهده داشتند. همچنین “کوژا” افرادی هستند که از طرف ایران و غرب آسیا آمده بودند برای ترویج دین. کوژاها “رو” یا طایفه محسوب نمی‌شوند، اما چون با دختران قزاق ازدواج کرده‌اند و در این سرزمین ساکن شده‌اند، جزء ملت قزاق محسوب می‌شوند.»