آخـرین اخــبار، تحلیـل هـا و مقـالات در خصـوص منطـقه قفــقاز

آران نیوز- شاید در میان جمهورهای استقلال یافته از شوروی سابق، کشور قزاقستان به دلیل منابع هیدروکربوری و معدنی از اقتصاد نسبتا توسعه یافته تری برخوردار بوده و از همین روی به دنبال حضور پررنگ در راه‌های بین‌المللی است. بطوریکه براساس اظهارات مقامات دولتی قزاقستان، با وجود همه‌گیری کرونا و وضعیت نوظهور در سیاست خارجی این کشور، حجم ترافیک از جمله ترانزیت از طریق خاک جمهوری قزاقستان رو به افزایش است. به ویژه، در ژانویه تا فوریه ۲۰۲۲، در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، حجم حمل و نقل ریلی در قزاقستان ۱۰ درصد افزایش یافت و به ۷۰.۸ میلیون تن رسید.

همچنین در بازه زمانی مذکور، حجم حمل و نقل محموله ترانزیتی با ۲۰ درصد افزایش به ۴ میلیون تن رسیده و حجم حمل و نقل ترانزیتی با کانتینر با ۱۷۴.۷ هزار TEU, تقریبا ۱۲ درصد افزایش یافت.

حجم ترانزیت سالانه کانتینری بین چین و اروپا روند خوبی را نشان می‌دهد و در سال ۲۰۲۱ به ۷۳۲۰۰۰ TEU افزایش یافت. به طور کلی، سال گذشته بیش از یک میلیون کانتینر یا ۲۳.۸ میلیون تن محموله ترانزیتی از قزاقستان عبور کرده است. با توجه به شرایط ناپایدار ژئوپلیتیکی و اقتصادی و همچنین به منظور جلوگیری از کاهش ترانزیت و حمل و نقل بار به اروپا، مسیرهای جایگزین در جمهوری قزاقستان ایجاد شده است.

اکنون کار برای تغییر مسیر حمل و نقل بار از طریق مسیر بین المللی فرامرزی ترانس خزر و TRACECA که از آذربایجان و گرجستان می‌گذرد در حال انجام است. از همین روی، توافقاتی در مورد ایجاد یک فعالیت مشترک انجام شده که امکان ایجاد تعرفه‌های یکسان برای حمل و نقل داخلی را فراهم می‌کند.

اهداف تجاری قزاقستان

قزاقستان برنامه ریزی کرده است تا حجم حمل و نقل ریلی را به ۴۲۰ میلیون تن، ترانزیتی تا ۲۴.۵ میلیون تن و ترانزیت کانتینری را به ۱۱۰۰ هزار TEU برساند. امروزه حدود ۹۰ درصد از محموله های ترانزیتی از طریق راه آهن حمل می‌شود و قرار است تا سال ۲۰۲۵ حجم ترافیک ترانزیتی به ۳۰ میلیون تن افزایش یابد. از همین روی قرار است تا سال ۲۰۲۵، ۳ پروژه زیرساختی کلیدی برای افزایش ظرفیت در حوزه حمل و نقل ریلی اجرایی شود.

اولین پروژه «دوستیک – معینتی» است، اجرای این پروژه باعث افزایش حجم تردد ترانزیتی بین چین و اروپا، ظرفیت عملیاتی این بخش - تا ۵ برابر و افزایش سرعت حمل و نقل تا ۱۵۰۰ کیلومتر در روز می‌شود. دومین پروژه، "دربازا - مکتارال" است که باعث کاهش مسافت ترانزیتی به کشورهای آسیای مرکزی و همچنین دسترسی ازبکستان می‌شود. و سومین پروژه "خط راه آهن کنارگذر ایستگاه آلماتی" است که امکان تخلیه ۳۰ درصدی هاب آلماتی و کاهش زمان تحویل کالا را به ۲۴ ساعت را به این کشور می‌دهد.

در عین حال، زیرساخت‌های قزاقستان با مسائلی مواجه شده که البته می‌توان آن را از طریق نوسازی و ساخت و ساز حل کرد. باید توجه داشت که سالانه، فرسودگی وسایل نورد در حال افزایش است و فقدان ناوگان دریایی تجاری اجازه بارگیری کامل زیرساخت‌های لجستیک دریایی را نمی‌دهد. برای فعالسازی پتانسیل ترانزیت و حمل و نقل، کاهش موانع اداری در گذرگاه‌های مرزی و افزایش ظرفیت زیرساخت‌های حمل و نقل قزاقستان ضروری است.

بر اساس موارد فوق، نخست وزیر جمهوری قزاقستان، علیخان اسمایلوف، به روسای ارگان‌های دولتی و شرکت‌های ملی دستوراتی داد تا از وجود ثبات عملیات درمسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر و همچنین اتخاذ یک تعرفه یکپارچه رقابتی برای جامعه تجاری قزاقستان اطمینان حاصل کنند.

نقش قفقاز جنوبی

 با وجود مناقشه اوکراین و تحریم های اقتصادی علیه روسیه، حالا قزاقستان به دنبال راهی برای دور زدن روسیه با حمل و نقل از طریق قفقاز جنوبی است. در واقع، قزاقستان در حال تلاش برای تغییر مسیر صادرات و ترانزیت کالاهای خود از طریق مسیرهای جایگزین قفقاز جنوبی به دلیل تحریم‌های بین المللی علیه روسیه به دلیل درگیری این کشور در اوکراین است.

بطوریکه دفتر نخست وزیر قزاقستان اعلام کرد: «در حال حاضر، فعالیت برای منحرف کردن حمل و نقل کالا در مسیر بین‌المللی ترانس‌کاسپین و تراسیکا که از آذربایجان و گرجستان می‌گذرد، در حال انجام است». همچنین وزیر صنعت و زیرساخت قزاقستان، کایربک اوسکنبایف، پیشتر گفته بود که توافقنامه‌ای با آذربایجان، گرجستان و ترکیه برای تشکیل یک سرمایه‌گذاری مشترک تحت عنوان  TTIR که معمولاً به عنوان کریدور میانه شناخته می‌شود، منعقد شده است.

مسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر که از آسیای جنوب شرقی و چین شروع می‌شود، از قزاقستان، دریای خزر، آذربایجان و گرجستان می‌گذرد و به دیگر کشورهای اروپایی می‌رسد. خط منظم این مسیر شامل بنادر باتومی و پوتی گرجستان در دریای سیاه است و راه‌آهن دولتی گرجستان عضو منظم کمیته هماهنگ‌کننده این مسیر است.

از همین روی؛ آذربایجان، قزاقستان و گرجستان یک سرمایه گذاری مشترک برای توسعه مسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر (TITR) ایجاد خواهند کرد.علاوه بر این، قزاقستان قصد دارد میزان ترافیک در مسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر به آذربایجان و گرجستان را افزایش دهد. به طور کلی، این مسیر می‌تواند تا ۱۰ میلیون تن بار در سال، از جمله تا ۲۰۰،۰۰۰ کانتینر را حمل کند.

 در این راستا در اواخر ماه مارس ۲۰۲۲، جمهوری آذربایجان، گرجستان، قزاقستان و ترکیه یک توافق چهارجانبه "در مورد کریدور شرق-غرب ترانس خزر" امضا کردند که هدف این توافق ، تقویت پتانسیل ادغام چهار کشور در سیستم حمل و نقل بین المللی است. این توافقنامه در مورد نقش خط راه آهن باکو - تفلیس - قارص در ارتقای حمل و نقل رقابتی بین اروپا و آسیا تمرکز دارد و به اهمیت تکمیل کار ساخت و ساز برای افزایش ظرفیت این خط اشاره میکند.

بنابراین این توافقنامه، به منظور توسعه پتانسیل ترانزیتی-لجستیکی، در مسیر حمل و نقل در مسیر آکتائو/کوریک-باکو-تفلیس-قارس در حال انجام و نگرانی‌های تعرفه‌ای نیز در حال حل شدن است.

نتیجه

با توجه به شرایط پیش آمده، قزاقستان به دنبال افزایش ترافیک حمل و نقل به آذربایجان است. در واقع، قزاقستان قصد دارد میزان ترافیک در مسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر به آذربایجان و گرجستان را افزایش دهد تا بتواند پاسخی به نگرانی‌های تجاری در مورد حمل و نقل محموله‌های قزاقستان و نیز روند منظم صادرات (هم از طریق راه آهن و هم از طریق بنادر دریایی) ارائه دهد.

در حال حاضر هم، افزایش حمل‌ونقل در طول مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی ماوراء خزر در مسیر آذربایجان و گرجستان -به بنادر باکو، باتومی و پوتی- برای اطمینان از جابجایی مداوم محموله‌ها به کشورهای اروپایی در حال انجام است. البته کریدور حمل و نقل بین المللی ترانس خزر که در فوریه ۲۰۱۴ با همکاری مقامات مهم حمل و نقل بار آذربایجان، قزاقستان و گرجستان تشکیل شد به دنبال گسترش به اوکراین، رومانی و لهستان است.این مسیر از لیانیونگانگ چین شروع می‌شود و از قزاقستان، دریای خزر، آذربایجان، گرجستان و ترکیه می‌گذرد و از طریق بنادر دریای سیاه، گرجستان یا راه‌آهن باکو-تفلیس-قارص به اروپا می‌رسد.

در ابتکار کمربند و جاده چین، مسیر حمل و نقل ماوراء خزر یک کریدور تجاری یکپارچه ضروری است. این کریدور ۶۵۰۰ کیلومتری با تقویت تجارت، سرمایه گذاری و زیرساخت‌های منطقه ای به رشد و شکوفایی آسیای مرکزی و قفقاز کمک خواهد کرد.

بنابراین قراقستان با استفاده از ظرفیت جمهوری آذربایجان و گرجستان به دنبال افزایش سهم خود در تجارت بین الملل و اتصال مطمئن به اروپای شرقی و در نهایت کل اروپاست.



توحید ورستان-کارشناس مسائل اقتصادی قفقاز