جمهوری آذربایجان به صراحت اعلام کرده که «مناقشه قره‌باغ» که گروه مینسک ۳۰ سال قادر به حل آن نبوده، در نتیجه جنگ ۴۴ روزه حل شده و پس از آن جنگ، مأموریت گروه مینسک تقریباً به پایان رسیده است.
به گزارش آران نیوز به نقل از خبرگزاری تسنیم، روند تهیه پیش‌نویس توافقنامه صلح بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان از هم اکنون آغاز شده است. بر اساس توافقات صورت گرفته در نشست بروکسل، طرفین به وزارتخانه‌های خارجه خود دستور داده‌اند تا متن سند را تهیه و به توافق برسند.
علاوه بر این، تا 30 آوریل، هر دو طرف باید ترکیب کارگروه‌های تعیین حدود مرز جمهوری آذربایجان و ارمنستان و عادی‌سازی روابط را از طریق تماس مستقیم مشخص کنند.
مهم‌ترین نکته در میان نتایج نشست بروکسل این است که بر لزوم خودداری از مشارکت میانجی‌ها در روند حل مشکلات جمهوری آذربایجان و ارمنستان تأکید شده است.
در هر صورت، در بیانیه نهایی این نشست به میانجیگری گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا با حضور ریاست مشترک روسیه اشاره نشده است. یعنی محافل سیاسی غربی به جمهوری آذربایجان و ارمنستان توصیه می‌کنند که همه مشکلات را از طریق تماس‌های دوجانبه حل کنند.
البته در چنین شرایطی، هنوز سؤالات بی‌پاسخی درباره آینده گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا وجود دارد. زیرا باکو پذیرش مجدد این نهاد در روندهای ژئوپلیتیکی جاری در قفقاز جنوبی را تأیید نمی‌کند.
جمهوری آذربایجان به صراحت اعلام می‌کند که «مناقشه قره‌باغ» که گروه مینسک 30 سال قادر به حل آن نبوده، در نتیجه جنگ 44 روزه حل شده و حتی پس از آن جنگ، مأموریت گروه مینسک تقریباً به پایان رسیده است.
جالب اینجاست که «الهام علی‌اف» رئیس‌جمهور آذربایجان نیز اخیراً بر پایان عملی مأموریت میانجیگری روسای مشترک گروه مینسک تأکید کرده است. اما این مأموریت هنوز قانونی است. بنابراین لزوم پایان دادن به مأموریت روسای مشترک گروه مینسک نیز در دستور کار جمهوری آذربایجان قرار دارد.
به احتمال زیاد، دولت آذربایجان به زودی درخواست انحلال گروه مینسک را به سازمان امنیت و همکاری اروپا ارسال خواهد کرد.
جالب است که روسای مشترک گروه مینسک نیز به سختی می‌توانند این واقعیت را پنهان کنند که ترجیح می‌دهند از فعالیت‌های مشترک اجتناب کنند.
«سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه، حتی پس از دیدار با «آرارات میرزویان» وزیر امور خارجه ارمنستان، گفت که آمریکا و فرانسه مایل به همکاری با کرملین در چارچوب گروه مینسک نیستند. این مسئله در شرایط فعلی با جنگ در اوکراین، چندان تعجب‌آور نیست.
البته چنین وضعیتی پیرامون گروه مینسک به نفع روسیه در قفقاز جنوبی نیست. زیرا کرملین را از مکانیسم بین‌المللی که به آن اجازه دهد در روندهای جاری منطقه دخالت کند، محروم می‌کند. بنابراین، روسیه در تلاش است تا این ضرر را جبران کند.
جالب اینجاست که کرملین «ایگور خووایف» نماینده ویژه روسیه در گروه مینسک را به عنوان نماینده ویژه برای پیش برد عادی‌سازی روابط جمهوری آذربایجان و ارمنستان منصوب کرده است.
به عبارت دیگر، روسیه مجبور شده از قالب گروه مینسک که بالفعل وجود ندارد، فاصله بگیرد و نهاد نمایندگی ویژه را ترجیح دهد. فرستاده ویژه روسیه نیز که نمی‌خواهد موقعیت خود را در قفقاز جنوبی از دست بدهد، قرار است تنها به عادی‌سازی روابط آذربایجان و ارمنستان بپردازد.
ظاهراً روسیه قبلاً از گروه مینسک دست کشیده است. در هر صورت، کرملین درک می‌کند که آمریکا و غرب پس از حوادث جنگ اوکراین، در آینده نزدیک علاقه‌ای به همکاری با روسیه در چارچوب هیچ سازمان بین‌المللی نخواهند داشت و اگر کرملین نتواند قالب جدیدی از مداخله ژئوپلیتیکی در قفقاز جنوبی ایجاد کند، روسیه ممکن است به تدریج موقعیت اصلی خود را در منطقه از دست بدهد.
جالب است که دیگر، روسای مشترک گروه مینسک این واقعیت را پنهان نمی‌کنند که در حال کار بر روی قالب‌های مختلف برای اقدام در قفقاز جنوبی هستند.
در همین راستا کاخ سفید اعلام کرد که ایالات‌متحده از روند پیش‌نویس توافقنامه صلح جمهوری آذربایجان و ارمنستان حمایت می‌کند و آماده هرگونه کمک است.
قابل درک است آمریکا که تماس مستقیم با جمهوری آذربایجان و ارمنستان را بدون واسطه توصیه می‌کرد، با پایان مأموریت گروه مینسک نیز آشتی کند.
همین رویکرد در رفتار فرانسه نیز مشاهده می‌شود، به طوریکه «بریس راکفل» رئیس مشترک فرانسوی گروه مینسک که اخیراً به ارمنستان سفر کرده بود نیز در موقعیتی کاملاً متفاوت از این منطقه دیدن کرد.
درست است که مقامات و رسانه‌های ارمنستان او را به عنوان رئیس مشترک گروه مینسک معرفی کردند. با این حال، بعداً مشخص شد که «بریس راکفل» نه به عنوان رئیس مشترک گروه مینسک، بلکه به عنوان نماینده رسمی وزارت خارجه فرانسه در مورد برنامه مشارکت شرقی از ایروان بازدید کرده است.
همه این‌ها نشان می‌دهد که نظر الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان مبنی بر اینکه مأموریت گروه مینسک در حال حاضر باطل است، واقعیتی غیرقابل انکار است.
بنابراین می‌توان بی‌معنی دانست که ارمنستان همچنان به روسای مشترک امیدوار است و سعی می‌کند از طریق این نهاد روند صلح را دستکاری کند. زیرا اکنون روسیه از این نهاد خارج شده و آینده گروه مینسک به باکو بستگی دارد و جمهوری آذربایجان می‌تواند هر زمان که بخواهد با درخواست از سازمان امنیت و همکاری اروپا برای لغو این نهاد، به مأموریت روسای مشترک پایان دهد.
نویسنده: حمید قدسی آذر کارشناس مسائل قفقاز و ترکیه