ایران به عنوان یکی از بازیگران اصلی در بازار انرژی غرب آسیا است. تهران به دنبال کار بر روی اجرای یک طرح جامع برای همگام‌سازی شبکه برق خود با کشورهای همسایه است.
آران نیوز؛ چند روز پس از امضای توافقنامه انتقال گاز ترکمنستان به آذربایجان از طریق خاک ایران، تهران تمایل خود را برای توسعه پروژه‌های اتصال برق با باکو و مسکو را نیز اعلام کرد. اعلام این اتصال برق حدودا ۱۰ روز پس از امضای توافقنامه سه جانبه ایران با ترکمنستان و آذربایجان برای انتقال روزانه بین ۱.۵ تا ۲ میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان از طریق ایران به آذربایجان صورت گرفت که این کشور آن را از طریق خطوط گاز به بازارهای اروپا صادر می‌کند.
اتصال برق شبکه سه کشور
ایران به عنوان یکی از بازیگران اصلی در بازار انرژی غرب آسیا است. تهران به دنبال کار بر روی اجرای یک طرح جامع برای همگام‌سازی شبکه برق خود با کشورهای همسایه است. عراق اولین همسایه‌ای بود که شبکه برق سراسری آن به شبکه برق تهران در نوامبر ۲۰۱۹ متصل شد. در سپتامبر همان سال، رضا اردکانیان، وزیر وقت نیرو، اعلام کرد که وزارتخانه نیرو در حال اجرای یک پروژه تحقیقاتی برای همگام سازی شبکه‌های برق در ایران، آذربایجان و روسیه است. او اشاره کرد که دو مسیر ممکن برای اتصال شبکه برق روسیه و ایران وجود دارد که یکی از ارمنستان و گرجستان و دیگری از آذربایجان می‌گذرد.
بسیاری از کشورها از جمله ایران به دنبال افزایش همکاری در پروژه‌های اتصال برق با کشورهای همسایه هستند تا نیازهای خود را از تقاضای فزاینده انرژی تامین و مازاد تولید خود را صادر کنند. پروژه‌های اتصال برق یکی از مهمترین پروژه‌های انرژی است که همکاریهای بین المللی و منطقه‌ای را به دلیل افزایش تقاضا برای انرژی در جهان تقویت می کند.
در این زمینه وزرای انرژی ایران، روسیه و آذربایجان بر ضرورت توسعه همکاریهای منطقه‌ای در بخش انرژی تاکید کردند. این موضوع در جریان نشستی در دوحه، پایتخت قطر، در حاشیه اجلاس سران کشورهای صادرکننده گاز در روز سه شنبه صورت گرفت.
وزرای انرژی هر سه کشور ( علی‌اکبر محرابیان، نیکلای شولگینوف و پرویز شهبازوف) بر توسعه همکاریهای منطقه‌ای در زمینه اتصال برق و تأثیر چشمگیر آن بر امنیت انرژی و اقتصاد انرژی در منطقه تاکید کردند. در این میان، ایران روی ارتباط با روسیه و آذربایجان نه تنها در صادرات برق، بلکه در واردات آن حساب باز کرده است تا برای حل بحران‌هایی که گاهی اوقات با آن مواجه است، به ویژه در زمان‌های مختلف اوج بین سه کشور راه‌حل منطقه‌ای بیابند.
همانطور که اشاره شد، وزرای انرژی سه کشور در مورد پروژه همگام‌سازی و اتصال شبکه برق ایران، آذربایجان و روسیه گفتگو کردند و بر بهره برداری از این پروژه تایید شد. محرابیان با اعلام آمادگی ایران برای حمایت و اجرای این پروژه، گفته بود که تهران با در اختیار گرفتن جایگاه برتر به عنوان قدرت اول منطقه در زمینه تاسیسات تولید برق، بستر انتقال و توزیع را داراست. یکی از اولویت‌های تهران در این پروژه گسترش تبادل برق نه تنها با کشورهای همسایه، بلکه با کشورهای منطقه به ویژه کشور بزرگی مانند روسیه است.
به باور کارشناسان دلیل اصلی و اقتصادی پروژه افزایش مبادلات برق ایران با روسیه و آذربایجان مربوط به زمان‌های مختلف پیک مصرف در این کشورها در تابستان و زمستان است که امکان افزایش انتقال برق را فراهم می‌کند. در همین راستا، وزیر انرژی روسیه نیز خواستار مطالعه بیشتر و رایزنی‌های دقیق برای مطالعات اقتصادی، فنی و زیست محیطی شد تا پس از اتمام پروژه مطالعاتی، طرح همگام سازی شبکه‌های برق سه کشور اجرا شد.
وزیر انرژی آذربایجان نیز با تایید حمایت کامل از این پروژه، آمادگی کشورش را برای سرمایه گذاری در ساخت تاسیسات مرتبط برای اجرای بهینه آن اعلام کرد.
آمارهای رسمی حکایت از موفقیت پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر در آذربایجان با تولید سالانه حدود ۱۴۰۰۰۰ مگاوات را دارد. نیروگاه‌های بادی در سراسر آذربایجان، ۹۴ هزار و ۳۰۰ مگاوات ساعت انرژی الکتریکی و ۴۵.۸ هزار مگاوات ساعت برق از نیروگاه‌های خورشیدی تولید کردند. همچنین یکی از برنامه‌های باکو, ساخت نیروگاه برق آبی مشترک با ایران در «خداآفرین» و «قیزقلعه‌سی» در سال‌های پیش‌رو است.
جزییات کریدور برق شمال-جنوب
روسیه، جمهوری آذربایجان و ایران توافقنامه‌ای را در مورد توسعه مشترک مطالعات امکان سنجی پروژه ایجاد کریدور برق شمال-جنوب بین سیستم‌های برق سه کشور امضا کردند. این توافقنامه توسط تولیدکننده برق دولتی آذربایجان Azerenerji، توانیر ایران و اپراتور سیستم روسیه و هلدینگ شبکه برق دولتی(Rosseti) امضا شد.
ایران و آذربایجان در سال ۲۰۱۵ تفاهم نامه‌ای را برای تبادل برق امضا کردند که براساس آن دو همسایه میتوانند ۷۰۰ مگاوات برق را مبادله کنند. ظرفیت صادرات برق ایران به کشورهای همسایه تقریبا ۲۰۰۰ مگاوات است که عمده آن به کشورهای افغانستان، پاکستان و عراق می‌رسد.
همچنین، در حال حاضر آذربایجان تولید برق را افزایش داده، بنابراین کریدور انرژی شمال-جنوب فرصت آن برای افزایش صادرات غیرنفتی است. هم ایران و هم روسیه در فصول زمستان به حمل و نقل انرژی اضافی نیاز دارند، بنابراین همگام سازی شبکه و انتقال انرژی مازاد از آذربایجان به کشورهای همسایه هم از نظر تجاری و هم از نظر اقتصادی تاثیر مثبتی خواهد داشت. در واقع، پروژه شمال-جنوب امکان تامین برق به موقع را برای کشورهای منطقه را فراهم می‌کند.
نتیجه
با توجه به کمبود برق در ایران در فصل تابستان و وجود توافقنامه سه جانبه بین روسیه، ایران و جمهوری آذربایجان مبنی برای اتصال شبکه برق سه کشور برای تامین نیازها، حالا بهترین شرایط برای اجرای این توافق و افزایش همکاریهای اقتصادی است. البته ایران و آذربایجان در موضوع کریدور و راههای بین المللی تا حدودی تجربه موفقی داشتند و توانستند با در نظرگرفتن منافع دو کشور به موع مشترک برسند که تا حدودی تنش های سیاسی دو کشور را نیز از میان برداشت. اکنون نیز تهران و باکو میتوانند با بهره گیری از همان تجربه، این بار در بخش برق به همکاری اقتصادی ادامه دهند.
توحید ورستان - کارشناس مسائل اقتصادی قفقاز