رئیس جمهور آذربایجان آبان امسال گفته بود کریدور زنگزور را در خاک آذربایجان خواهیم ساخت چند وقت بعد در سخنانی خواهان انتقال بخشی از این کریدور به خاک ایران شد و در نتیجه آن توافقی به وجود آمد.
آران نیوز؛ الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان که آبان امسال گفته بود کریدور زنگزور را در خاک آذربایجان خواهیم ساخت چند وقت بعد در سخنانی خواهان انتقال بخشی از این کریدور به خاک ایران شد و در نتیجه آن توافقی به وجود آمد.براین اساس، ساخت بزرگراهی برای اتصال زنگزور جمهوری آذربایجان از ایران به نخجوان، یکی از قرارداد‌هایی بود که میان رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی و الهام علی اف رئیس‌جمهوری آذربایجان امضا شد.
این مسیر ۵۵ کیلومتری شامل ساخت جاده‌ها، توسعه حمل و نقل ریلی و خطوط ارتباطی دیگر در کنار تامین برق می‌شود. در این دیدار، شرکت‌های ایرانی که در ساخت این بزرگراه همکاری دارند نیز در کنار مقام‌های دو کشور حضور داشتند.
اهمیت کریدور نخجوان
در ۱۱ مارس سال جاری، جمهوری آذربایجان و ایران یادداشت تفاهمی در مورد ایجاد خطوط راه آهن، بزرگراه، ارتباط و تامین انرژی که منطقه اقتصادی زنگزور شرقی آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را از طریق خاک ایران به یکدیگر متصل می‌کند را امضا کردند. بر اساس این سند، طرح احداث چهار پل بر روی رودخانه آراز و دو خط ریلی و توسعه زیرساخت های ارتباطی و تامین انرژی برای ایجاد کریدور جدید وجود دارد.
به باور کارشناسان، توافق جدید با منافع سیاسی و اقتصادی هر دو کشور در روابط دوجانبه و منافع منطقه‌ای آنها مطابقت دارد. با توجه به کاهش نقش ایران در مسائل منطقه پس از جنگ دوم قره باغ در سال ۲۰۲۰ و تیره شدن روابط دو کشور در سال ۲۰۲۱، توافق جدید فرصت‌های جدیدی را برای اعتمادسازی بین جمهوری آذربایجان و ایران ایجاد می‌کند.
قرارداد سوآپ گاز و توافقنامه حمل و نقل جدید ممکن است به کاهش تنش‌ها و ارتقای روابط سازنده کمک کند. همچنین وابستگی متقابل سیاسی و اقتصادی ایران و آذربایجان را در کوتاه مدت و میان مدت افزایش خواهد داد. همچنین در چارچوب فرصت‌های سیاسی منطقه‌ای، توافق جدید شرایط بهتری را برای هر دو کشور ایجاد می‌کند تا منافع ملی خود را دنبال کرده و روابط خود را بهبود بخشند.
اولاً، برای ایران، توافق جدید به تثبیت روابط این کشور با آذربایجان و کاهش درک تهدید از مرز شمالی کمک می‌کند. این عامل برای ایران نقش اساسی دارد؛ به ایران کمک می‌کند انزوا را بشکند و در مسائل منطقه‌ای قفقاز جنوبی درگیر شود. دوم اینکه با توافق جدید، ایران نقش ترانزیت بین آذربایجان و ترکیه را ایفا خواهد کرد. از طریق کریدور جدید، تهران ممکن است اهرم خود را در مقابل آنکارا افزایش و نفوذ سیاسی ترکیه در قفقاز جنوبی را متعادل کند.
سوم، احتمالا ایران یک ارتباط حمل و نقل با روسیه پیدا کند. در واقع فرصتی برای استفاده از راه آهن باکو-تفلیس-کارس (BTK) از طریق ارتباط جدید به ایران خواهد داد که به آن امکان می‌دهد برای کاهش وابستگی خود به مسیرهای دریایی، پیوند حمل و نقل قفقاز جنوبی را درگیر کند.
برای آذربایجان، کریدور جدید از طریق ایران، جایگزینی برای کریدور زنگزور ایجاد می‌کند که قرار است از ارمنستان عبور کند. با این توافق جدید، آذربایجان می‌تواند ارمنستان را تشویق به تسریع مذاکرات صلح و گشایش کریدور زنگزور کند چون کریدور جدید ارمنستان را دور می‌زند و آن را از مسیر حمل و نقل منطقه‌ای منزوی می‌کند.
علاوه بر این، کریدور جدید ممکن است رقابتی بین ایران و ارمنستان برای تبدیل شدن به کشورهای ترانزیتی ایجاد کند و این وضعیت موقعیت آذربایجان را در مقابل دو کشور تقویت می‌کند.
آذربایجان همچنین از طریق مسیر کوتاه‌تری به نخجوان متصل خواهد شد. علاوه بر این، می‌تواند ارتباط خود با ترکیه را از طریق سرزمین‌های ایران و گرجستان تقویت و متنوع کند.
در نهایت، آذربایجان می‌تواند نفوذ روسیه بر پروژه‌های حمل و نقل منطقه‌ای را کاهش دهد. برخلاف کریدور زنگزور که سرویس‌های امنیتی فدرال روسیه آن را کنترل می‌کنند، هیچ شخص ثالثی مسیر جدید را کنترل نخواهد کرد.
توافق جدید به طور مثبت به روابط اقتصادی آذربایجان و ایران و موقعیت منطقه‌ای آنها کمک می‌کند. از نظر روابط اقتصادی دوجانبه، حجم مبادلات تجاری بین دو کشور در سال ۲۰۲۱ بیش از ۵۳۰ میلیون دلار بوده است. پیوندهای ارتباطی جدید می‌تواند هزینه‌های حمل و نقل را کاهش دهد و تجارت را تقویت کند.
علاوه بر این، ساخت راه‌آهن و جاده‌ها اثر سرریزی دارد که به ایجاد مشاغل جدید برای هر دو طرف کمک می‌کند. این عامل برای ایران ضروری است چون در شرایط افزایش قیمت مواد غذایی و سایر مسائل اقتصادی، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید می‌تواند به تهران برای تامین ثبات خود کمک کند.
تقویت موقعیت ژئواکونومیک کشورها
اول اینکه تهران از هزینه‌های ترانزیت برخوردار خواهد شد که به اقتصاد ایران کمک می‌کند. بر اساس گزارش‌ها، هر تن کالای ترانزیت شده از ایران برابر با هر بشکه نفت صادراتی است. هر تن کالایی که از خاک ایران عبور می‌کند تقریباً ۱۰۰ دلار بوده که نزدیک به قیمت یک بشکه نفت است. علاوه بر این، ایران از طریق پیوندهای ارتباطی جدید می‌تواند موقعیت خود را به عنوان کریدور تجاری شرق به غرب بین آذربایجان و ترکیه تقویت کند.
ثانیاً، به لطف ارتباط راه آهن با آذربایجان، تهران با روسیه نیز ارتباط فیزیکی خواهد داشت. به این ترتیب، شرکت‌های ایرانی ممکن است از حداکثر مزیت توافق تجاری ترجیحی بین جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا تحت نفوذ مسکو برخوردار شوند.
برای آذربایجان، یک خط ریلی جدید می‌تواند بازسازی منطقه قره باغ را تسریع بخشد، چون توسعه زیرساخت‌های سخت و نرم، جذابیت این منطقه را برای شرکت‌های بین‌المللی افزایش می‌دهد. به هر حال، بهبود حمل و نقل هزینه را کاهش می‌دهد، به پیش‌بینی‌پذیری زمان رسیدن کالا کمک می‌کند و مزایا را افزایش می‌دهد.
کریدور جدید می‌تواند به آذربایجان کمک کند تا مسیرهای خود را متنوع و ظرفیت حمل و نقل خود را از طریق تجارت شرق و غرب افزایش دهد. در دوران افزایش تحریم‌ها علیه روسیه و عدم تمایل شرکت‌های بین‌المللی به استفاده از روسیه به عنوان کشور ترانزیتی برای صادرات کالاهای خود از چین به اتحادیه اروپا، ایجاد کریدور جدید از طریق ایران اهمیت استراتژیک و اقتصادی باکو و تهران را افزایش می‌دهد. ممکن است فرصتی برای آنها ایجاد کند تا نقشی کلیدی در تجارت شرق و غرب داشته باشند.
با وجود فرصت‌های متفاوت کریدور جدید، آینده این پروژه به روابط آذربایجان و ارمنستان بستگی دارد. اخیراً الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان اشاره کرد که هر دو کشور در مورد افتتاح کریدور زنگزور به توافق رسیدند درحالیکه طرف ارمنی آن را انکار می‌کند.
اگر مذاکرات صلح باکو و ایروان به نتیجه برسد و کریدور زنگزور باز شود، در اهمیت اقتصادی و استراتژیک گذر جدید از ایران تردید وجود خواهد داشت. به همین دلیل است که روابط آذربایجان و ارمنستان ممکن است آینده یک کریدور جدید بین آذربایجان و ایران را تعیین کند.
نتیجه
توافق جدید بین جمهوری آذربایجان و ایران می‌تواند به آنها در کاهش تنش، ثبات روابط و تقویت روابط اقتصادی دوجانبه کمک کند. علاوه بر این، فرصت‌هایی را برای روابط دوجانبه آنها ایجاد می‌کند و به آنها اجازه می‌دهد موقعیت منطقه‌ای سیاسی و اقتصادی خود را در قفقاز جنوبی تقویت کنند.
در کوتاه مدت، توافق جدید به هر دو کشور اجازه می‌دهد تا از مزایای مالی برخوردار شوند و تعادل قوا را در قفقاز جنوبی ثابت نگه دارند. در میان مدت، این کریدور موقعیت ترانزیتی کشورها را تقویت و فرصتی برای ایفای نقش‌های کلیدی در تجارت شرق و غرب ایجاد می‌کند.
توحید ورستان - کارشناس مسائل قفقاز