مقامات قزاقستان و گرجستان در چند ماه گذشته جلسات متعددی را برای پیشبرد عملیات کریدور میانی برگزار کرده‌اند. توجه روزافزون گرجستان به کریدور میانی در اقدام اخیر برای امضای توافقنامه با ازبکستان در مورد چگونگی استفاده موثر از بنادر دریایی گرجستان و مراکز لجستیکی ازبکستان برای صادرات و واردات کالا منعکس شده است.
آران نیوز؛ کریدور میانی یا مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی ترانس خزر (TITR)، یک توسعه نهادی چندجانبه است که شبکه‌های حمل‌ونقل ریلی چین و اتحادیه اروپا را از طریق آسیای مرکزی، قفقاز، ترکیه و اروپای شرقی به هم متصل می‌کند. با عبور از قزاقستان و قفقاز جنوبی، کالاهای چینی تقریباً با کاهش نصف زمان مسیر دریایی، به بازار اتحادیه اروپا می رسند. در واقع با جنگ در اوکراین، کریدور شمالی (از طریق روسیه و بلاروس) اهمیت خود را از دست داد و اکنون توجه به کریدور میانی، در سراسر دریای خزر و دریای سیاه متمرکز شده است.
گرجستان و قزاقستان دو کشور مهم در امتداد کریدور میانه هستند که برای مدت‌ها در مورد گسترش این مسیر رایزنی کرده‌اند. با این حال، وضعیت ژئوپلیتیکی مساعد نبود تا اینکه بحران اوکراین ساختار اتصالات اوراسیا را به هم ریخت. هرچند چالش‌ها همچنان پابرجا هستند، اما اکنون چشم‌اندازهای این مسیر به طور فزاینده‌ای مثبت و مطلوب است. تاثیر حمله روسیه به اوکراین در کل قاره اوراسیا قابل رویت بود، در این میان دو منطقه قفقایز جنوبی و آسیای میانه در معرض سرعت تغییرات بالایی هستند این امر به ویژه در راستای پویایی در حال تغییر اتصالات اوراسیا صادق است.
در آسیای مرکزی؛ روسیه و چین، دو قدرت امپراتوری سابق که مایل به تغییر نظم جهانی کنونی هستند به دنبال تحمیل الگویی از منطقه‌گرایی هستند که قدرت‌های غیرمنطقه‌ای، عمدتا ایالات متحده و اتحادیه اروپا را از ایفای نقش فعال در آن محروم می‌کند. جنگ اوکراین کشورهای آسیای میانه را بنوعی آشفته کرده است، چون آنها نیز بیم آن دارند که کرملین در صورت لزوم از تاکتیک‌های مشابه اوکراین در این منطقه نیز استفاده کند. با مشاهده روسیه‌ای که رویای بازسازی نقشه امپراتوری روسیه را به واقعیت تبدیل کرده است، جمهوری‌های سابق تحت حاکمیت مسکو نمی‌توانند احساس امنیت کنند. این امر به ویژه در مورد قزاقستان که ۷۶۴۴ کیلومتر مرز مشترک با روسیه دارد و اکثریت جمعیت بخش‌های شمالی آن روس تبارها هستند، بیشتر نمایان است.
در آخرین دور تنش بین قزاقستان و روسیه، قاسم جومارت توکایف، رئیس جمهور قزاقستان، اعلام کرد که کشورش جمهوری‌های جدایی طلب لوگانسک و دونتسک را به رسمیت نمی‌شناسد، سیاستی که قزاقستان در قبال دیگر گروه‌های جدایی طلب مورد حمایت مسکو نیز در پیش گرفته است. جالبتر اینکه این اظهارات در حضور ولادیمیر پوتین و در یکی از دیدارهای تلویزیونی بیان شد. البته به دنبال این موضع رییس جمهور قزاقستان، کنستانتین زاتولین معاون اول کمیته دومای دولتی برای کشورهای مستقل مشترک المنافع اعلام کرد که «قزاق‌ها به خوبی می‌دانند که تعدادی از مناطق و شهرک‌های عمدتاً دارای جمعیت روسیه ارتباط چندانی با قزاقستان ندارند.
این درگیری لفظی با گزارش‌های تایید نشده‌ای همراه شد مبنی براینکه قزاقستان در واکنش به تصمیم مسکو برای مسدود کردن نفت قزاقستان، ۱۷۰۰ واگن زغال‌سنگ روسیه را در خاک خود متوقف کرد. همچنین در ماه آوریل، یکی از مقامات قزاقستان استدلال کرد که کشورش در دور زدن تحریم‌های غرب علیه مسکو به روسیه کمک نخواهد کرد. روسیه همچنین ترانزیت نفت قزاقستان از طریق بندر نووروسیسک خود را متوقف کرد تا توکایف به دولت دستور دهد که به دنبال مسیرهای صادراتی جایگزین باشند.
در قفقاز جنوبی، روسیه بازیگر قدرتمندی است، اما به طور فزاینده‌ای تنها از طریق ابزار نظامی استفاده می‌کند. قبل از حمله به اوکراین، روسیه تقریباً بیست هزار سرباز در چهار پایگاه اصلی نظامی (از جمله نیروی حافظ صلح در قره باغ کوهستانی) در هر سه کشور قفقاز جنوبی مستقر کرده بود. فراتر از اقدامات نظامی، مسکو ابزارهای مشخص کمی برای حفظ نفوذ خود در این منطقه دارد و به عبارت دیگر، روسیه تضعیف شده به راحتی می تواند منجر به از هم گسیختگی تقریباً کامل نفوذ خود در منطقه شود.
یکی از مصادیق موضع ضعیف روسیه این است که کشورهای قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی زمینه را برای گسترش کریدور میانی فراهم کردند. قطعاً این مسیر ده‌ها سال است که وجود داشت، اما بهره برداری از آن به دلایل مختلف محدود شده بود. این مسیر از دو طریق دریایی و زمینی تشکیل شده که حمل و نقل را پیچیده می‌کند و چین همیشه ارسال کالا از طریق مسیر روسیه را ترجیح داده است، چون شامل کشورهای کمتر و وضعیت ژئوپلیتیکی باثبات و قابل پیش‌بینی است.
مقامات قزاقستان و گرجستان در چند ماه گذشته جلسات متعددی را برای پیشبرد عملیات کریدور میانی برگزار کرده‌اند. توجه روزافزون گرجستان به کریدور میانی در اقدام اخیر برای امضای توافقنامه با ازبکستان در مورد چگونگی استفاده موثر از بنادر دریایی گرجستان و مراکز لجستیکی ازبکستان برای صادرات و واردات کالا منعکس شده است. دو طرف همچنین در مورد ایجاد کریدورهای حمل و نقل که آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی را به هم متصل می‌کند، گفتگو کردند.
از نظر ژئوپلیتیکی، منافع گرجستان، قزاقستان و آسیای میانه در راستای یک هدف مشترک یعنی یافتن مسیرهای حمل و نقل جدید همسو می‌شوند. همچنین چین و اتحادیه اروپا، باوجود مشکلات فراوان در روابط دوجانبه، احتمالا برای پیشبرد کریدور میانی همکاری موثری داشته باشند چون از منظر جغرافیایی، این کوتاه‌ترین مسیر بین این دو بازیگر است.
پیش از جنگ در اوکراین، ترکیه به طور فعال کریدور میانی را تبلیغ و به راه اندازی یک سری سفرهای باری کمک می‌کرد. در فوریه ۲۰۲۱، یکی از این قطارهای ترانزیتی پس از نزدیک به بیست روز از چین به ترکیه رسید. همچنین در فروردین امسال رئیس‌جمهور قزاقستان در سفر به ترکیه از این مسیر حمایت ویژه ای داشت.
با این حال بزرگترین سوال این است که نتایج جنگ در اوکراین چه تأثیری بر قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی خواهد داشت؟ اگر روسیه پیروز شود، احتمالاً تحمل کمتری در برابر کریدور حمل و نقل بزرگی که آن را از جنوب دور می‌زند، خواهد داشت. بعید است که مسکو به نیروی نظامی متوسل شود، اما با این وجود طیف وسیعی از گزینه‌ها را برای تضعیف این مسیر خواهد داشت. مسکو می‌تواند تنش‌ها را در دو منطقه اشغالی گرجستان تشدید کند. همچنین می‌تواند تلاش‌های صلحی را که در حال حاضر بین ارمنستان و آذربایجان و ارمنستان و ترکیه در جریان است را تضعیف کند. در آسیای میانه می‌تواند از فشار بر قزاقستان استفاده کند و سعی کند با چین مذاکره کند. با این حال، در حال حاضر چین، ترکیه و اتحادیه اروپا همگی علاقه مند هستند که این کریدور را تا حد امکان سریع و موثر جلوه دهند.