TANAP ، طولانی‌ترین بخش از کریدور گاز جنوبی ۴۰ میلیارد دلاری است که می‌تواند سالانه ۱۶ میلیارد متر مکعب گاز آذربایجان را انتقال دهد. این موضوع باعث میشود تا باکو از این طریق در اعمال نفوذ سیاسی موفقتر بوده و بتواند از آن به عنوان کارت بازی استفاده کند.
آران نیوز- ژئوپلیتیک انرژی در جهان امروز اساساً حول محور نفت و گاز می چرخد. ژئوپلیتیک انرژی جهانی اساساً توسط «بیضی استراتژیک انرژی» شکل خواهد گرفت که از منطقه خلیج فارس تا دریای خزر، از طریق سیبری و منطقه قطب شمال تا خاور دور روسیه، آلاسکا و کانادا امتداد دارد. در این میان آذربایجان به کانون ادغام انرژی منطقه‌ای و تامین انرژی بین قاره‌ای به ویژه پس از جنگ اوکراین تبدیل شده است. بطوریکه اتحادیه اروپا و جمهوری آذربایجان به دنبال افزایش دوبرابری صادرات گاز باکو به این اتحادیه هستند تا حجم سالانه آن را به ۲۰ میلیارد مترمکعب برسانند.
یکی از مهمترین خطوط لوله در این راستا، خط لوله تاناپ است که الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان و رجب طیب اردوغان، خط لوله ترانس آناتولی(TANAP)، طولانی ترین عنصر کریدور گاز جنوبی که گاز طبیعی آذربایجان را به ترکیه و اروپا تامین می‌کند، افتتاح کردند. مراسم افتتاحیه در ایپسالای ترکیه برگزار شد و الهام علی اف، مراسم تحلیف را یک روز تاریخی برای دو کشور خواند. علاوه بر این، وی بر این باور بود کهTANAPنه تنها برای آذربایجان و ترکیه، بلکه برای کشورهای همسایه نیز سود و پیشرفت خواهد داشت.
مختصات تاناپ
با تکمیل ساخت خط لوله گاز ترانس آدریاتیک که بهTANAPدر مرز ترکیه و یونان متصل میشود، برای اولین بار در تاریخ، گاز طبیعی آذربایجان از حوزه دریای خزر مستقیماً به بازارهای اروپایی منتقل میشود. این نشان دهنده تکمیل زیرساخت‌های انتقال به یونان و همچنین کل خط لولهTANAPبود. بخش اولTANAPکه به یک نقطه تخلیه ترکیه در اسکی شهیر ختم میشود، علاوه بر تامین نیازهای انرژی ترکیه و سایر کشورهای منطقه، هدف آن کمک به امنیت تامین انرژی اروپا نیز بود.
رئیس جمهور ترکیه در گفتگو با شرکت کنندگان در مراسم تحلیف گفت: رویای تامین ۱۶ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی آذربایجان به ترکیه و اروپا محقق شده است. وی خاطرنشان کرد که این پروژه به امنیت انرژی اروپا کمک می‌کند. کشورهای غیر اتحادیه اروپا مانند مقدونیه شمالی، آلبانی، صربستان و بوسنی هرزگوین نیز از این خط لوله بهره خواهند برد. علاوه بر این، رئیس جمهور ترکیه آن را پروژه «صلح منطقه‌ای» نامید.
فاتح دونمز وزیر انرژی ترکیه بر اهمیت منابع انرژی دریای خزر(CER)تاکید کرد که زندگی مردم آناتولی و اروپا را تغییر خواهد داد و نخست وزیر گرجستان اطمینان داد کهTANPفرصت‌های بیشتری را برای مردم به ارمغان خواهد آورد و نقش منطقه را به عنوان کریدور انرژی شرق-غرب تقویت خواهد کرد.
TANAP ، طولانی‌ترین بخش از کریدور گاز جنوبی ۴۰ میلیارد دلاری است و مجموعه‌ای از خطوط لوله که گاز میدان شاه دنیز ۲ آذربایجان را به اروپا منتقل می‌کند. این خط لوله شش و نیم میلیارد دلاری از شرق به غرب ترکیه عبور می کند و می‌تواند سالانه ۱۶ میلیارد متر مکعب گاز آذربایجان را انتقال دهد. ۱۰ میلیارد مترمکعب برای اروپا و ۶ میلیارد مترمکعب برای بازار ترکیه در نظر گرفته شده است. البته این ظرفیت را می‌توان با سرمایه گذاری بیشتر به ۳۱ میلیارد متر مکعب افزایش داد.
در واقع خط لوله ترانس آناتولی، عنصر اصلی کریدور گاز جنوبی و یک ابتکار بلندپروازانه اتحادیه اروپا از سال ۲۰۰۸ با هدف کاهش وابستگی انرژی به روسیه است.
علاوه بر سوکار، شرکت انرژی دولتی ترکیهBOTAŞو غول نفت و گاز بریتانیاBP(به ترتیب ۳۸ و ۱۲ درصد) در این پروژه سهام دارند. سهامدارانTANAP، شرکت انرژی دولتی آذربایجان سوکار (۵۱درصد)، اپراتور خط لوله ترکیه(BOTAS)(۳۰ درصد)، بی‌پی ۱۲ درصد و سوکار ترکیه (۷درصد) هستند.
هدف تاناپ
خط لوله گاز طبیعی ترانس آناتولی(TANAP)یک پروژه بزرگ با هدف صلح و رفاه نه تنها آذربایجان و ترکیه، بلکه کشورهای کل منطقه است. مراسم افتتاحیه فاز ۱ TANAPدر ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹ برگزار شد. مراسم افتتاحیه فاز ۰ TANAPدر ۱۲ ژوئن ۲۰۱۸ در استان اسکی شهیر ترکیه برگزار شد و تحویل گاز تجاری به ترکیه از اواخر ژوئن ۲۰۱۸ آغاز شد.
حجم انتقال گاز به ترکیه از طریقTANAPاز زمان آغاز عرضه گاز تجاری در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۸ تا اواخر اکتبر ۲۰۱۹ به ۳.۰۸ میلیارد متر مکعب رسید. البته ظرفیت اولیهTANAPکه بخش اصلی کریدور گاز جنوب بوده، ۱۶ میلیارد متر مکعب گاز است. حدود شش میلیارد متر مکعب از این گاز به ترکیه و حجم باقیمانده به اروپا خواهد رسید. پس از اتمام ساخت خط لوله ترانس آدریاتیک(TAP)، گاز در اوایل سال ۲۰۲۰ به اروپا عرضه میشود.
خط لوله گاز طبیعی ترانس آناتول(TANAP)، آذربایجان را به دومین تامین کننده گاز ترکیه تبدیل خواهد کرد. تاناپ که مهمترین حلقه کریدور گاز جنوبی است، نه تنها امنیت تامین انرژی ترکیه و اروپا را تقویت می‌کند، بلکه به توسعه و ثبات منطقه نیز کمک می ند. به لطف تاناپ، اتحادیه اروپا به مزیت بزرگی دست خواهد یافت. TANAPهمچنین زیرساخت‌هایی را برای اتحادیه اروپا و تامین‌کنندگان بالقوه برای انتقال حجم اضافی گاز طبیعی که اروپا ممکن است در آینده به آن نیاز داشته باشد، ارائه می‌کند.
در بحبوبه مناقشه اوکراین، اتحادیه اروپا امیدوار است که گاز طبیعی آذربایجان،TANAP تا حد زیادی به امنیت عرضه انرژی و تنوع آن کمک کند.TANAPبا ۱۸۵۰ کیلومتر طول و ۵۶ اینچ قطر، طولانی ترین و بزرگ ترین خط لوله بین المللی گاز طبیعی ترکیه، خاورمیانه و اروپا است.TANAPبه توسعه بیشتر همکاری‌های اقتصادی و سیاسی فعلی بین آذربایجان و اتحادیه اروپا کمک خواهد کرده و آذربایجان را به دومین تامین کننده گاز ترکیه و تامین کننده گاز جدید اتحادیه اروپا تبدیل خواهد کرد.
راه اندازی خط لوله گاز طبیعی ترانس آناتولی(TANAP)که بخشی از پروژه کریدور گاز جنوبی(SGC)است، امکان پیشبرد منافع حیاتی آذربایجان را فراهم می‌کند. مفهومSGCبه طور رسمی توسط کمیسیون اروپا در دومین بررسی انرژی استراتژیک خود در ۱۳ نوامبر ۲۰۰۸ به عنوان یکی از اولویت های امنیت انرژی اتحادیه اروپا اعلام شد. ۱۱ سال بعد، با تکمیلTANAPوTAP، در نهایت شاهد ثمرات عینی مفهومSGCبودند.
راه اندازی صادرات گاز به ترکیه از طریقTANAPو به اتحادیه اروپا از طریقTAPهمچنین امکان پیشبرد منافع حیاتی آذربایجان از جمله تامین درآمد، نفوذ به بازارهای گاز ترکیه و اروپا و ایجاد تنوع در مسیرهای صادراتی را فراهم می‌کند.
نتیجه
با توجه به نیاز روزافزون اتحادیه اروپا به منابع جایگزین انرژی روسیه، آذربایجان تلاش می‌کند بخشی از این نیاز را از طریق خط لوله تاناپ تامین کند. این موضوع علاوه براینکه مزایای اقتصادی بسیاری برای باکو به همراه دارد، باعث میشود تا از این طریق در اعمال نفوذ سیاسی موفقتر باشد و بتواند از آن به عنوان کارت بازی استفاده کند. برای نمونه در موضوع تنش قره باغ کوهستانی و حتی کریدور جعلی زنگزور شاهد نوعی انفعال اتحادیه اروپا در مقابل باکو هستیم که بیشتر متاثر از پیوندهای اقتصادی در حوزه انرژی و ترانزیت است، مواردی که ایروان فاقد آن است.
توحید ورستان؛ کارشناس مسائل اقتصادی قفقاز جنوبی