به نظر می‌رسد شکاف طولانی‌مدت بین مصر و ترکیه در ماه‌های اخیر نشانه‌هایی از فروکش را نشان می‌دهد....
آران نیوز؛ به نظر می‌رسد شکاف طولانی‌مدت بین مصر و ترکیه در ماه‌های اخیر نشانه‌هایی از فروکش را نشان می‌دهد. سامح شکری، وزیر امور خارجه مصر، در سفری بی‌سابقه در ۱۰ سال اخیر به آدانا در جنوب ترکیه جهت «همبستگی» با مردم زلزله‌زده جنوب این کشور سفر کرد. شکری بر اهمیت بازگرداندن روابط مصر و ترکیه به سطح قبلی و پیشبرد آن در راستای منافع مشترک دو کشور تاکید کرد و همچنین مولود چاووش اوغلو همتای ترکیه‌ای وی توسعه روابط آنکارا و قاهره را به نفع دو طرف دانست.
دیپلماسی زلزله
حدود ۳ ماه قبل از سفر سامح شکری به ویژه در جریان افتتاحیه جام جهانی در قطر، عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه دیدار کرد. پس از زلزله فاجعه بار اخیر، سیسی در تماس تلفنی با رئیس جمهور ترکیه این حادثه را تسلیت گفت. سپس، مصطفی مدبولی، نخست وزیر مصر، در ۱۵ فوریه ۲۰۲۳ میزبان گروهی از بازرگانان ترک در قاهره بود تا در مورد سرمایه‌گذاری‌های برنامه‌ریزی شده ۵۰۰ میلیون دلاری گفتگو کنند. لازم به ذکر است که مصر در حال خصوصی سازی بسیاری از شرکت‌های دولتی بوده و ترکیه می‌تواند علاوه بر سرمایه گذاری‌های هنگفت کشورهای حاشیه خلیج فارس، در این روند نقش اساسی داشته باشد.
البته مصراعلام کرد که حرکت اخیرش به سمت آنکارا در راستای نشان دادن همبستگی پس از زلزله‌های ویرانگر است. از همین روی، قاهره ۶ کاروان کمک‌های بشردوستانه را در اختیار آنکارا قرار داد. بنابراین، این فاجعه به فرصتی بین دو طرف تبدیل شد تا از طریق «دیپلماسی زلزله» بن‌بست روابط دوجانبه را شکسته و روابط بین خود را پیش بروند. شکری در جریان سفر خود به شهر آدانا و سپس بندر مرسین در نشست خبری با همتای ترک خود گفت: «سفر ما به ترکیه پیام دوستی و همبستگی است. این یک فاجعه بزرگ است، اما ما به بهترین شکل ممکن ادامه خواهیم داد.»
چاووش اوغلو نیز با بیان اینکه مصر یکی از اولین کشورهایی بود که ابتکار عمل برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به زلزله‌زدگان ترکیه را برعهده گرفت، گفت: این کمک‌ها شامل ۵۲۰ تن شامل مواد غذایی، پوشاک، تجهیزات پزشکی و مسکن برآورد شده است.
چاووش اوغلو به خبرنگاران گفت که اردوغان و سیسی احتمالا به زودی دوباره با یکدیگر دیدار کنند و افزود: «در جریان مذاکرات؛ در مورد دیدارهای متقابل در دوره آینده تبادل نظر کردیم. معاونان وزیران خارجه دو بار ملاقات کردند که مفید بود. پس از گفتگوهای ما، دو رئیس جمهور می توانند در ترکیه یا مصر با هم دیدار کنند. ما در حال باز کردن صفحات جدیدی در روابط خود با مصر هستیم و سفر شکری بسیار مهم و معنی‌دار است.
وزیر ترکیه تاکید کرد که دوستی و برادری در مواقع حساس ظاهر می‌شود و دولت و مردم مصر در این مصیبت نشان داده‌اند که دوست و برادر ترکیه هستند. مصر کشور مهمی برای منطقه مدیترانه، جهان عرب، جهان اسلام، فلسطین و آفریقا است. این به نفع همه ما است که مصر قدرتمند باشد. من مطمئن هستم که برای تقویت روابط با یکدیگر همکاری خواهیم کرد.
وقفه ۱۰ سال بین مصر و ترکیه
روابط دیپلماتیک مصر و ترکیه در سال ۲۰۱۳ پس از آن که عبدالفتاح السیسی وزیر دفاع وقت، محمد مرسی رئیس جمهور سابق را که از حمایت اردوغان و حزب عدالت و توسعه برخوردار بود سرنگون کرد، قطع شد. پس از کودتای نظامی، رئیس جمهور ترکیه بارها اعلام کرده بود که «هرگز» با فردی مانند سیسی ارتباط برقرار نخواهد کرد. با این حال، اردوغان در نوامبر ۲۰۲۲، پس از خروج از نشست سران گروه ۲۰ در اندونزی، آمادگی خود را برای بازسازی روابط با قاهره «از صفر» ابراز کرد. چاووش اوغلو در ماه نوامبر ۲۰۲۲ گفته بود که احتمالا ترکیه در ماه‌های آینده سفیری را در مصر منصوب کند.
سفر اخیر شکری به ترکیه حاکی از آن است آنکارا و قاهره به مسیر عادی سازی روابط بین خود انگیزه داشته و تمایل مشترک دو طرف برای حل اختلافات بر سر پرونده‌های متعدد مانند میزبانی ترکیه از مخالفان مصری، اختلافات بر سر تعیین مرزهای دریایی، توافق ترکیه و لیبی و موارد دیگر وجود دارد.
طی سال گذشته، دوحه نقش میانجی را برای عادی سازی روابط قاهره و آنکارا ایفا کر. ترکیه هم تمایل آشکار خود ربرای بهبود روابط با مصر در چارچوب یک مسیر دیپلماتیک گسترده‌تر با هدف بازگشت به تنش صفر پنهان نمی‌کند. سیاستی که از طریق آن موفق شد به اختلافات با عربستان سعودی، امارات و سایر کشورها پایان دهد و اکنون متحد قاهره محسوب می‌شود.
پس از نزدیک به دو سال تنش، به دلیل پرونده لیبی و کاهش اختلافات منطقه‌ای، ترکیه به موازات قطر مسیر عادی سازی روابط با کشورهای منطقه را آغاز کرد و به تدریج موفق به برقراری مجدد روابط شد. عادی سازی روابط با امارات، عربستان سعودی و «اسرائیل» در این چارچوب است، اما این روند در مورد مصر با مشکلاتی مواجه بوده و تا امروز هیچ پیشرفت واقعی در قالب تبادل مجدد سفرا یا برگزاری نشست‌های سیاسی در سطح پیشرفته حاصل نشده است.
اهمیت اقتصاد
مصر و ترکیه از موقعیت استراتژیک و مهم در آب و خشکی برخوردارند. ترکیه آسیا را به اروپا متصل، تنگه استانبول را کنترل و دریاهای مدیترانه و سیاه را به هم وص می‌کند. در مقابل مصر آفریقا را به آسیا متصل، کانال سوئز را کنترل و دریاهای مدیترنه و سرخ را به هم متصل می‌کند. این بدان معناست که دو کشور خطوط تجارت بین‌المللی را به هر طریقی کنترل می‌کنند، امری که آنها را به بازیگری مهم در عرصه تجارت بین‌الملل تبدیل می‌کن. از همین روی، تردیدی نیست که ایجاد نزدیکی بین آنها به ویژه در پرونده تعیین مرزهای دریایی در شرق مدیترانه به نفع اقتصادی و استراتژیک آنها خواهد بود.
باوجود، تنش‌های سیاسی بین مصر و ترکیه، روابط اقتصادی و تجاری بین دو کشور در چند سال گذشته رشد قابل توجهی داشته است. برخی از اقتصاددانان انتظار دارند که ترکیه سرمایه گذاری خود در مصر را به ۱۵ میلیارد دلار افزایش دهد و حجم مبادلات تجاری را سالانه به ۲۰ میلیارد دلار برساند.
شایان ذکر است که ترکیه و مصر در سال ۲۰۰۵ قرارداد تجارت آزاد امضا کردند که با اجرایی شدن آن در سال ۲۰۰۷، حجم کل تجارت بین دو کشور بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۲۰ تقریباً سه برابر شد و از ۴.۴۲ میلیارد دلار به ۱۱.۱۴ میلیارد دلار رسید. البته این توافق آزاد از بحران سیاسی پس از ۲۰۱۳ بین قاهره و آنکارا جان سالم به در برد. به گفته کارشناسان، این نشان دهنده توانایی دو کشور برای جدا کردن اقتصاد از سیاست، یا اصلاح سیاست از دروازه اقتصاد و یا حتی از دریچه «دیپلماسی زلزله» است.