عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای گامی بسیار مهم هم برای ایران و هم برای خود سازمان است. این دومین توسعه سازمان همکاری شانگهای در پنج سال گذشته به بازیگران بزرگ منطقه است.
آران نیوز : در جلسه اخیر شورای سران کشورهای سازمان همکاری شانگهای در چهارم ژوئیه، عضویت کامل ایران رسمیت یافت. سرگئی لاوروف ، وزیر امور خارجه روسیه، اظهار داشت که این گروه از شرکای گفتگوی جدید استقبال می‌کند. از این پس، فضای سازمان همکاری شانگهای را با در نظر گرفتن اعضای جدید و کشورهای شریک گفتگو، از اروپا و خاورمیانه تا جنوب و جنوب شرق آسیا را شامل می‌شود.
سازمان همکاری شانگهای یک بلوک تجاری و امنیتی است که در سال ۲۰۰۱ تاسیس و در حال حاضر شامل چین، هند، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان به عنوان اعضای کامل است. علاوه بر اعضای کامل، سازمان همکاری شانگهای همچنین شامل افغانستان و مغولستان به عنوان ناظر و شرکای گفتگو در ارمنستان، آذربایجان، بحرین، بلاروس، کامبوج، مصر، کویت، مالدیو، میانمار، نپال، قطر، عربستان سعودی، سریلانکا، ترکیه و امارات است.
جمعیت این سازمان نیمی از جهان را تشکیل می‌دهند که آن را به یک سازمان عظیم تبدیل می‌کند که نمی‌توان آن را از نظر سیاسی، اقتصادی یا نظامی در سیستم جهانی دست کم گرفت، به ویژه که اکثر کشورهای عضو آن مخالف هژمونی آمریکا در سراسر جهان هستند و نگرانی‌های خود را در این زمینه بارها ابراز کرده‌اند.
سازمان همکاری شانگهای یک بلوک تجاری و امنیتی است که در سال ۲۰۰۱ تاسیس و در حال حاضر شامل چین، هند، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان به عنوان اعضای کامل است. علاوه بر اعضای کامل، سازمان همکاری شانگهای همچنین شامل افغانستان و مغولستان به عنوان ناظر و شرکای گفتگو در ارمنستان، آذربایجان، بحرین، بلاروس، کامبوج، مصر، کویت، مالدیو، میانمار، نپال، قطر، عربستان سعودی، سریلانکا، ترکیه و امارات است.
اهمیت راهبردی پیوستن ایران
موانع تحریم‌ها علیه ایران مانع از پیوستن ایران به این مجمع در سال ۲۰۰۸ شد. از آنجایی که در آن زمان تحت تحریم‌های سازمان ملل بود، درخواست تهران به طور جدی مورد توجه قرار نگرفت، زیرا این سازمان اعلام کرد که هر کشوری که با تحریم‌های سازمان ملل متحد روبرو است نمی‌تواند به آن بپیوندد. پس از دستیابی به توافق هسته‌ای با ایران در سال ۲۰۱۵ و پایان تحریم‌ها، الحاق ایران به موضوعی داغ تبدیل شد، اگرچه پیشرفت واقعی کند بود.
عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای گامی بسیار مهم هم برای ایران و هم برای خود سازمان است. این دومین توسعه سازمان همکاری شانگهای در پنج سال گذشته به بازیگران بزرگ منطقه است. ایران همچنین بازیگر منطقه‌ای بسیار مهمی است که نقش مهمی در ساختار امنیتی جنوب آسیا ایفا می‌کند و به طور سنتی روابط خوبی با هند، چین و روسیه دارد. با الحاق ایران به سازمان همکاری شانگهای، این سازمان پلی به سوی یک منطقه کوچک دیگر قفقاز خواهد داشت. باید توجه داشت که شرایط واقعی برای گنجاندن کامل منطقه قفقاز در پروژه‌های سازمان ایجاد شده است. سازمان همکاری شانگهای با داشتن وضعیت شرکای گفتگو با باکو و ایروان از سال ۲۰۱۵ می‌تواند نقش فعال‌تری در جمهوری‌های قفقاز جنوبی داشته باشد.
حتی روزنامه جروزالم پست اذعان می‌کند که این اقدام به تلاش روسیه و چین برای تغییر نظم جهانی کمک و به ایران اجازه می‌دهد موقعیت خود را در آسیای مرکزی و فراتر از منطقه تقویت کند. در عین حال، این نشریه تاکید می‌کند که تقویت ایران شامل انعقاد توافقنامه ۲۵ ساله با چین در زمینه همکاری همه‌جانبه و همچنین تشکیل و تقویت اتحاد فعالانه با روسیه است.
با بهبود روابط ایران و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی و امارات، دهلی نو فرصتی برای بررسی فرصت‌های سه جانبه با ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس دارد. یکی از بسترهای مهم برای چنین همکاری، سازمان همکاری شانگهای (SCO) است. اخیراً، کشورهای حوزه خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات علاقه بیشتری به سازمان همکاری شانگهای نشان داده و زمینه برای هند برای بررسی همکاری در پروژه های اتصال وجود دارد.
روابط هند با ایران نه تنها در چارچوب تلاش‌های دوجانبه بلکه فراتر از آن نیز مهم است. هند اکنون می‌تواند از پروژه چابهار به عنوان ابزاری برای تقویت بیشتر پیوندهای اقتصادی با کشورهایی مانند عربستان سعودی و امارات استفاده کند. بنابراین شرایط به این بستگی دارد که هند چگونه در چشم‌انداز ژئوپلیتیک خاورمیانه و همچنین وضعیت ژئوپلیتیکی در حال تغییر در سطح جهانی حرکت می‌کند.
سازمان همکاری شانگهای به نوبه خود می‌تواند روی کمک‌های قابل توجهی در توسعه کریدور حمل و نقل شمال-جنوب حساب کند، که ایرانی‌ها قبلاً سرمایه گذاری هنگفتی در آن انجام داده‌اند. علاوه بر این، کریدور چین - آسیای مرکزی - آسیای غربی - مدیترانه پتانسیل بالایی که دارد، اکنون به عنوان راهکاری برای توسعه تجارت بین شرق و غرب اوراسیا توصیف می‌شود. با همکاری اعضای سازمان همکاری شانگهای می‌توان شرایط لازم را برای اجرای این کریدور و بهره مندی اعضا از آن تضمین کرد. تامین مالی مشترک زیرساختی کریدورهای شمال - جنوب و همچنین چین - غرب آسیا - مدیترانه و نقش مشترک در اجرا و مدیریت آنها می‌تواند به عنوان راه حلی در قالب سازمان همکاری شانگهای پیشنهاد شود.
همچنینی چین برای امنیت انرژی خود به صنعت نفت خاورمیانه وابسته و در پروژه‌های زیرساختی در سراسر خلیج فارس سرمایه گذاری زیادی کرده است. چین با تبدیل شدن به بزرگترین سرمایه گذار و شریک تجاری کشورهای حاشیه خلیج فارس جایگاه ویژه در خاورمیانه دارد.
پیش بینی می‌شود که با پیوستن ایران به شانگهای، کشورهای خلیج نیز تمایل داشته باشند که عضو دائمی این سازمان باشند. البته نباید میانجیگری چین بین تهران و ریاض در گسترش احتمالی شانگهای در آینده بین کشوری نادیده گرفت.
پیوستن به سازمان همکاری شانگهای یک هدف دیرینه برای تهران بوده است. نه به عنوان جنبه‌ای از رویکرد سیاسی آن در قبال خاورمیانه، بلکه بیشتر به عنوان گسترش تلاش‌هایش برای تقویت رویکرد شرق گرایی است. طی چند سال گذشته، ایران در حال مذاکره با روسیه و چین برای امضای شراکت‌های راهبردی بلندمدتی بوده که می‌تواند سیاست خارجی این کشور را برای دهه‌های آینده شکل دهد. تهران با پیوستن به سازمان همکاری شانگهای به تکمیل این مشارکت نزدیکتر شده و سیاست خارجی جدید خود را با محوریت آسیا پیش برده است که بر دو رکن استوار است: تقویت روابط با همسایگان و ایجاد مشارکت استراتژیک با قدرت‌های غیر غربی.
در مجموع، عنصر کلیدی در سازمان همکاری شانگهای توسعه اقتصادی است و این سازمان شرایط مطلوبی را برای همه اعضای خود از جمله ایران، هند و روسیه ایجاد می‌کند.