روسیه نمی‌تواند دائما و در هر شرایطی منافع ترکیه را بر منافع خود ترجیح دهد و اگر ترکیه با تدارکات نظامی جدید خود به نیروهای مسلح اوکراین بخواهد روسیه را تحت فشار بگذارد، این رویه می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد.
آران نیوز : یکی از دستاوردهای مهم ترکیه در مناقشه روسیه و اوکراین، «معامله غلات» بود که آنکارا نه تنها سود سیاسی در قالب افزایش اعتبار جهانی دریافت کرد، بلکه منافع مالی بسیاری از ترانزیت غلات اوکراینی به کشورهای خارجی از طریق تنگه‌های دریای سیاه کسب کرد. در مقابل، روسیه از این معامله سود چندانی نبرده است. محصولات کشاورزی از جمله کودهای شیمیایی هرگز به خارج از روسیه ارسال نشد و بانک کشاورزی روسیه به سیستم پرداخت بین المللی SWIFT متصل نیست. همچنین مجوز وادرات قطعات یدکی ماشین آلات کشاورزی به روسیه داده نمی‌شود. این بدان معنا نیست که ترکیه به خاطر ناتوانی در انجام وظایف خود در قبال روسیه تحت «توافق غلات»، مقصر است.
ولادیمیر پوتین، با ارزیابی نتایج یک ساله توافق غلات دریای سیاه، بارها در مورد عدم پایبندی به تعهدات در قبال روسیه اشاره کرده است. علاوه بر این، او خاطرنشان کرد که جریان اولیه غلات اوکراینی نه به کشورهای فقیر آفریقایی و آسیایی، بلکه به اروپای مرفه صادر شده و ذخایر غلات کشورهای صنعتی را برای تامین امنیت غذایی پر کرده است.
با این وجود، دولت روسیه در ماه می ۲۰۲۳ موافقت کرد که قرارداد غلات را برای دو ماه دیگر، تا ۱۸ ژوئیه سال جاری تمدید کند. با این تصمیم، مسکو چند مورد را یادآور شد: نخست، احترام خود به ترکیه به دلیل تلاش برای حل و فصل موضوع مهم بشردوستانه بین المللی را ابراز کرد. دوم، اعتبار اردوغان را در بحبوحه رقابت سخت در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری افزایش داد و سوم، فرصت نجات «توافق غلات» را فراهم کرد. مشروط بر اینکه منافع روسیه توسط سایر طرف‌های توافق (از جمله سازمان ملل و اوکراین) تامین شود.
البته ولادیمیر پوتین، پیشنهاد غلات رایگان روسیه به کشورهایی نیازمند در آسیا و آفریقا را ارئه کرد. این ایده دوباره توسط اردوغان مورد حمایت قرار گرفت و او آمادگی ترکیه را برای مشارکت در این مأموریت (به ویژه آسیاب کردن غلات روسی به آرد در کارخانه‌هایش) اعلام کرد. با این وجود، زمان توافق به سرعت به ۱۸ جولای رسید و روسیه منافع خود را برآورده نکرد. وزارت امور خارجه روسیه، از وزیر گرفته تا معاونان و مقامات وی، نیز مجبور شد تا هشدار عمومی بدهد که در صورت حفظ چنین رویکردی، روسیه قرارداد دریای سیاه را تمدید نخواهد کرد.
ناگفته نماند که رئیس جمهور ترکیه تمام توان خود را برای تداوم این توفق انجام می‌دهد، ایده‌ای که بیش از یک سال است که تأثیر خوبی بر سیاست خارجی آنکارا و درآمدزایی داشته است. به ویژه، در حال حاضر که آنکارا تهدیدات کشتی‌هایی عبوری از تنگه‌های دریای سیاه را افزایش داده و اقتصاد ترکیه با سرعت نگران کننده‌ای در حال فروپاشی است. در عین حال، اردوغان بخوبی می‌داند که در این موضوع نمی‌تواند زیاد دوام بیاورد و روسیه باید خواسته‌های خود را نیز مطرح کند.
نباید فراموش کرد که ترکیه، کریمه و سایر مناطق جداشده از کی‌یف را بخشی از اوکراین می‌داند. علاوه بر این، از آغاز درگیری در اوکراین، ترکیه به اشکال مختلف از جمله تامین تجهیزات و تسلیحات نظامی، آموزش و کنترل هواپیماهای بدون سرنشین، تجهیزات ارتباطی، سوخت را در اختیار کی‌یف قرار داده است. برای نمونه، در سال گذشته (از مارس ۲۰۲۲)، اوکراین پهپاد Bayraktar-TB۲ بسیار از ترکیه دریافت کرده است. در عین حال، آنکارا و کیف این همکاری نظامی را علنی نکرده‌اند. همچنین، براساس اظهارات مقامات نظامی روسیه، به دنبال اعلام مسکو در مورد خروج از توافق غلات، ترکیه تصمیم گرفت تا هویتزرهای خودکشش T-۱۵۵ Firtina خود را به اوکراین عرضه کند. این توپ با برد ۴۰ کیلومتری بهترین و دوربردترین در ارتش ترکیه محسوب می‌شود. این توپخانه خودکششی سرعت شلیک بالایی دارد و سه گلوله در ۱۵ ثانیه به سمت اهداف خود در فاصله ۸ تا ۲۵ کیلومتری شلیک می‌کند.
به نظر می‌رسد که ترکیه ضمن اعلام حمایت خود از پایان سریع درگیرها و حل سیاسی بحران روسیه و اوکراین، با افزایش میزان تسلیحات و تجهیزاتی که در اختیار نیروهای مسلح اوکراین قرار می‌دهد، « آتش جنگ را شعله‌ورتر می‌کند». برای نمونه، در آستانه دور دوم انتخابات، براساس توافقنامه ترکیه و اوکراین ساخت کارخانه تولید پهپاد Bayraktar-TB۲ ترکیه در اوکراین در سال ۲۰۲۵ راه اندازی می‌شود.
مولود چاووش اوغلو در پاسخ به اعتراض روس‌ها در مورد فروش سلاح به اوکراین اعلام کرد: «شرکت تولیدکننده این نوع پهپاد متعلق به بخش خصوصی است و خود آن تصمیم می‌گیرد کجا، به چه کسی، چه زمانی و چه چیزی بفروشد. دولت کاری به آن ندارد و این یک تجارت است.»
با این حال، هالوک بایراکتار، مدیر عامل بایکار که برادر سلجوک بایراکتار، شوهر دختر کوچکتر رجب طیب اردوغان است، در آگوست ۲۰۲۲ در جریان سفر خود به کی یف در پاسخ به این سوال یک روزنامه نگار اوکراینی مبنی براینکه اگر مسکو پیشنهاد بهتری ارائه دهد، بایکار به روسیه تسلیحات می‌دهد؟ گفت: «پول و منابع مادی هرگز هدف تجارت ما نبوده است. دوستی و همکاری ما با اوکراین چندین سال است که ادامه دارد. بنابراین، صرف نظر از اینکه چه پیشنهادی به ما می‌کنند، فروش پهپاد به مسکو قابل بحث نیست. ما کاملاً در کنار اوکراین هستیم زیرا پیوند بسیار عمیقی داریم و اوکراین به طور ناعادلانه مورد حمله قرار می‌گیرد. بنابراین، هیچ چیز نمی‌تواند همکاری ما با کی‌یف را خدشه‌دار کند.
با این حال، رئیس شرکت خصوصی ترکیه بایکار در پایان تضمین‌های خود مبنی بر «دوستی ابدی» با اوکراین یادآور شد که تصمیم نهایی در این زمینه توسط رهبری این کشور اتخاذ می‌شود. به نظر می رسد هالوک بایراکتار اظهارات مقامات ترکیه از جمله مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه وقت ترکیه مبنی بر عدم دخالت آنها در تامین تسلیحات به رژیم کی یف را به طور کامل زیر سوال برده است.
بدیهی است که تجارت اسلحه، دشوار و با مضامین سیاسی است، زیرا دولت‌ها سلاح را برای شکار سلطنتی نمی‌خرند، بلکه برای نیازهای ارتش و دفاعی خریداری می‌کنند. وزارت خارجه روسیه بارها خاطرنشان کرده است که کشورهای ناتو با ارسال سلاح به اوکراین با آتش بازی می‌کنند. ترکیه همچنان یکی از اعضای ناتو است و به تسلیح اوکراین در برابر روسیه ادامه می‌دهد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی رئیس جمهور روسیه نیز خاطرنشان کرد که ورود سلاح از خارج به اوکراین به موفقیت مذاکرات روسیه و اوکراین کمکی نمی‌کند و تأثیر منفی خواهد داشت.
در مجموع، روسیه در «توافق غلات» عمدتاً به خاطر احترام به رئیس جمهور ترکیه، این توافق را تمدید کرد. اما این کشور نمی‌تواند دائما و در هر شرایطی منافع ترکیه را بر منافع خود ترجیح دهد. روسیه یکی از معدود کشورهای جهان است که در لحظات سخت زندگی سیاسی اردوغان به ویژه در روزهای کودتای ژوئیه ۲۰۱۶ ترکیه و در جریان انتخابات ریاست جمهوری می ۲۰۲۳ از اردوغان حمایت کرد. اگر ترکیه با تدارکات نظامی جدید خود به نیروهای مسلح اوکراین بخواهد روسیه را تحت فشار بگذارد، این رویه می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد