هنگامی که سال ۲۰۲۰ جنگ قفقاز میان دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان در منطقه رخ داد، تمرکز ایران روی ماجرای برجام و توافق با آمریکا بود.
آران نیوز : تحلیل و گزارش
احسان موحدیان کارشناس مسائل قفقاز :تصور می‌شد اگر این توافق با ایالات متحده سر پا شود، به‌طور خودکار مسائل منطقه‌ای به‌ویژه موضوع جنگ قره‌باغ و قفقاز حل و چالش‌های ایران با همسایگان شمال غربی خود به‌خود کاهش خواهد یافت.
این تصوری اشتباه بود، چراکه تحولات یاد شده منجر به ورود بازیگران منطقه‌ای ازجمله ترکیه و صهیونیست‌ها شد و آن‌ها توانستند به نوعی از غفلت ایران استفاده و شرایط ژئوپلتیک منطقه را تغییر دهند.
پس از حضور آنکارا و تل‌آویو در این منطقه، مباحثی درباره دالان جعلی زنگزور مطرح و همین امر منجر به افزایش حساسیت از سوی دستگاه‌های سیاسی، دیپلماسی و اقتصادی کشورمان شد تا از بروز خسارت به منافع ملی در آینده جلوگیری شود. با وجود این در هفته‌های اخیر باکو تلاش کرد پس از تسلط بر منطقه قره‌باغ، اقداماتی در حوزه تبلیغاتی و رسانه‌ای آغاز کند تا برنامه حمله نظامی ترکیه و آذربایجان به جنوب ارمنستان تکمیل شود.
البته باکو مدت‌ها به دنبال این اقدام است ولی با هشدارهای جدی ایران و مانورهای نظامی کشورمان در نوار مرزی شمال غرب، از این اقدام منصرف شد.
اما با توجه به تحولات هفته‌های اخیر در منطقه، به نظر می‌رسد عواملی در پشت پرده به دنبال این هستند حمله نظامی باکو به ارمنستان هرچه سریع‌تر انجام شود وگرنه با توجه به تحولات بین‌المللی این فرصت از دست آن‌ها خارج خواهد شد.
این مسئله توجه و دقت جدی مسئولان جمهوری اسلامی ایران را می‌طلبد. امروز دولت حاکم در ارمنستان برخلاف دولت‌های پیشین این کشور، غرب‌گراست، به‌طوری‌که پاشینیان، نخست‌وزیر سیاست‌های خود را همسو با منافع کشورهای اروپایی و ایالات متحده آمریکا درنظر می‌گیرد. همین امر و نزدیکی پاشینیان به غرب، امکان توافق ارمنستان با دو کشور جمهوری آذربایجان و ترکیه برخلاف منافع ایران را بیشتر کرده است.
البته دولت پاشینیان تاکنون با ایده ایجاد کریدور زنگزور مخالفت کرده، ولی با توجه به واگذاری قره‌باغ به آذربایجان در هفته‌های اخیر تنش‌های سیاسی در ارمنستان به‌ویژه در شهرهای ایروان، گیومری و وانادزور شکل گرفته و به نوعی ثبات ارمنستان را دچار تنش کرده و این منجر به نگرانی برای دوستان این کشور در منطقه شده است.
البته این ناآرامی‌ها و بی‌ثباتی در ارمنستان فرصتی به دولت پاشینیان داده تا ارتباط خود را با آمریکا گسترش دهد و همین موضوع منجر به خشم مسکو شده و حتی احتمال اینکه روسیه در آینده نزدیک به کمک ایروان بیاید بسیار کم خواهد بود.
از طرف دیگر، مسکو بارها اعلام کرده مخالفت جدی با بازگشایی کریدور زنگزور ندارد، چراکه می‌خواهد از این مسیر با ترکیه مبادله و ارتباط داشته و به دریای سیاه دسترسی داشته باشد و به نوعی از زنگزور به‌عنوان ابزاری برای دور زدن تحریم‌های غرب علیه خود استفاده کند.
جمهوری اسلامی ایران باید هوشیاری خود را در این منطقه حفظ کند. جدا از اینکه امروز در ارمنستان چه دولتی سر کار است باید به مرزها حساس باشد. اگر این مسیر بسته شود ایران در محاصره کشورهای جهان ترک و یا ناتو ترکی قرار می‌گیرد و به نوعی مسیر دسترسی ما در زمینه اقتصادی در قفقاز بسته خواهد شد و برای دسترسی به اروپا باید به باکو و آنکارا متوسل شویم.
از طرف دیگر، نزدیک مرزهای ایران (جنوب ارمنستان) مکانی برای تردد تروریست‌های تکفیری و تجزیه‌طلب خواهد شد. ایران باید به دنبال مانورهای نظامی مشترک حتی با ارمنستان باشد و همچنین مانورهای نظامی خود را در مرزهای مشترک شمال غرب تداوم دهد و حساسیت‌ها را حفظ کند.
امروز نتیجه سیاست پاشینیان در منطقه این است که یک تشدد در ارمنستان ایجاد کند به‌گونه‌ای که اعلام کند ایروان هیچ پشتوانه‌ای در منطقه ندارد و تنها واشنگتن است که می‌تواند حامی این کشور در برابر باکو باشد.
این سخن نشان‌دهنده این است که اگر آمریکایی‌ها حضورشان تداوم داشته باشد روسیه‌زدایی در منطقه شکل خواهد گرفت و نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه کاهش خواهد یافت.