سرویس گرجستان/خبرگزاری آران
دكتر بهرام امیراحمدیان
خبرگزاری آران / سرویس گرجستان : با روىکار آمدن ساآکاشویلى که هوادار غرب بوده و در انقلاب گل سرخ در سال 2003، غربى هابه ویژه امریکایى ها از آن حمایت مى کردند، دامنه اختلاف روسیه و گرجستان توسعه یافت.
ساآکاشویلى مایل بود به وعده هاى انقلابى و انتخاباتى خود که استقرارتمامیت ارضى گرجستان و بازگرداندن اوستیاى جنوبى و آبخازیا به آغوش گرجستان بود،جامه عمل بپوشاند. ولى به سبب عدم موفقیت در این کارها، رئیس جمهور جوان به درگیرىهاى لفظى و سپس دیپلماتیک با روسیه ادامه داد تا جایى که در سال 2006 دیپلمات هاىروسى را به اتهام جاسوسى دستگیر کردند که سبب قطع مناسبات و روابط دو کشور شد. روسیه مرزهاى خود را روى گرجستان بست، جریان گاز ارسالى به گرجستان قطع شد وشهروندان گرجى ساکن در روسیه را دستگیر و از روسیه اخراج کردند. با توجه به آنکه تعداد زیادى از شهروندان گرجى در روسیه ساکن بوده و در آنجا کار مى کنند و درآمدهاى حاصل از کار خود را براى خانواده هاى خود در گرجستان ارسال مى کنند، این عمل روسیه ضربه سختى به اقتصاد ضعیف گرجستان وارد کرد. از طرفى محصولات گرجى از جمله شرابگرجى بازار خوبى در روسیه دارد که با تنش در روابط دو کشور نیروى کار و محصولات گرجى بازار خود را در روسیه از دست داده بودند. در پى این اقدامات بحران بزرگى درروابط دو کشور به وجود آمد که گرجستان ناگزیر به تمکین شد. با فشار مردم گرجستان وروسیه و افکار عمومى جهان، رئیس جمهور گرجستان ناگزیر به تحویل دیپلمات هاى روسى به کشور ثالث شد و روابط به حالت عادى بازگشت. بروز انقلاب رنگى دیگرى با کمک گرجستانو غرب در اوکراین معروف به انقلاب نارنجى در سال 2005به وقوع پیوست. قرار گرفتن هردو کشور در جبهه یى علیه روسیه خشم مسکو را برانگیخت. فعال شدن پیمان «گوام» بافعالیت بیشتر گرجستان و اوکراین علیه روسیه، مسکو را به عکس العمل واداشت. هرچندزمینه هاى بحران از پیش آماده بود.
با اختلاف روسیه با غرب در زمینه توسعه ناتو به سوى شرق پیرامون مرزهاى غربى و جنوبى روسیه و با اعلام داوطلبى گرجستان براى پیوستن به ناتو، اختلاف دو کشور شدت گرفت. با این وجود روسیه توانست با تکیهبر سلاح انرژى در اروپا، وارد کنندگان عمده و بزرگى چون فرانسه و آلمان را به مخالفت با پیوستن گرجستان و اوکراین در اجلاس بهار سال 2008 ناتو در بخارست وادارد. استقرار سپر دفاع موشکى امریکا در اروپا ضربه دیگرى به مسکو بود که سبب عکس العمل واعتراض شدید مسکو شد به طورى که کشورهاى میزبان(چک و لهستان) را تهدید به حمله موشکى کرد. در این میان گرجستان براى میزبانى سامانه هاى دفاع موشکى اعلام آمادگى کرده است و آمادگى دوباره خود را براى پیوستن به ناتو با تاکید امریکا اعلام کردهاست.
علل حمله روسیه
با حمله ناگهانى گرجستان به مواضع پاسداران صلح مستقر در تسخینوالى در 8آگوست سال 2008، جنگ بین گرجستان و جدایى طلبان اوستى از یک سو و سربازان پاسدارصلح روسى از سوى دیگر درگرفت. این عملیات گرجستان ضربه یى سنگین بر شرایط شکننده اوستیاى جنوبى بود که منجر به دخالت روسیه شد. گرجى ها در آغاز حمله، موفق شدند باوارد کردن تلفاتى به نیروهاى پاسدار صلح و جدایى طلبان اوستى و انهدام شهر،تسخینوالى را به تصرف در آورند. روز بعد یگان هاى ارتش 58 روسیه براى کمک به پاسداران صلح وارد منطقه شدند. با حمله روسیه به اوستیاى جنوبى و آتش شدید توپخانهیى و تانک هاى روسى، سربازان گرجى مقاومت خود را از دست داده و با دادن تلفاتى ناگزیر به عقب نشینى شدند و شهر تسخینوالى به تصرف روسیه درآمد. اما روسیه اعلامکرد قصد تجاوز به گرجستان را ندارد و این عملیات صرفاً براى کمک به نیروهاى پاسدارصلح روسى و شهروندان روسى ساکن در اوستیاى جنوبى صورت گرفته است. عملیات سریع روسیهدر اوستیاى شمالى غیرمنتظره و دور از انتظار گرجى ها بود. ارتش گرجستان هرگز تصورنمى کرد روسیه چنین عکس العمل شدیدى از خود نشان دهد. این نکته نشان دهنده اشتباهگرجستان در محاسبه ضدحمله روسى بود.
نتایججنگ
این جنگ سبب کشته شدن 15 سرباز و زخمى شدن 30 سربازپاسدار صلح روسى در آغاز حمله گرجى ها و کشته شدن حدود دو هزار غیرنظامى شد. بنابرادعاى ارتش گرجستان، در این عملیات حدود 100 نفر از نیروهاى گرجى نیز کشته شدند. باآغاز درگیرى ها، موج پناهندگان به سوى شمال، به اوستیاى شمالى در فدراسیون روسیه به حرکت درآمد. حدود 30 هزار نفر از اوستیاى جنوبى به اوستیاى شمالى پناه آورده اند. باید یاد آور شد که تعداد زیادى از پناهندگان اوستیاى جنوبى در آغاز درگیرى هاىآغاز دهه 90 نیز همچنان در اوستیاى شمالى زندگى مى کنند. گرجستان ناگزیر به فراخواندن دو هزار سرباز گرجى مستقر در نیروهاى ائتلاف در عراق شده است تا براى کمکبه ارتش گرجستان به میهن بازگردند. علاوه بر مشکلات اقتصادى و بیکارى که فشار زیادىبر اقتصاد ناتوان گرجستان وارد مى کند، گرجستان با مشکلات جدیدى مواجه شده که ناشىاز این شرایط است. این موارد به مخالفان حکومت بهانه مى دهد که فشار خود را بر دولتساکاشویلى افزایش داده و در راه سرنگونى آن متحد شوند.
مراکز مورد حمله ازسوى روسیه
روسیه علاوه بر حمله به تسخینوالى و بازپس گیرى آن حملات نظامى خود را به مناطق همجوار گسترش داد. پایگاه هوایى وازیانى در تفلیس و کارخانه مونتاژسوخو در تفلیس از جمله اهداف نظامى بود که روسیه بدان ها دست زده است. شهر گورى درشمال غرب تفلیس و در نزدیکى تسخینوالى به عنوان پشتیبانى عملیاتى و محل استقرارنیروهاى گرجى، هدف حملات هوایى روسیه قرار داشته است. بندر پوتى گرجستان در ساحلدریاى سیاه براى جلوگیرى از دریافت کمک هاى ارسالى از سوى دریا منهدم شده است. محاصره دریایى گرجستان توسط نیروى دریایى روسیه نیز بنا به ادعاى گرجى ها از سوىروسیه اعمال شده است.
آینده مناقشاتقفقاز
سوالى که در ذهن بسیارى از کارشناسان و سیاستمدارانپیش مى آید این است که آینده این مناقشه چیست؟ در این مورد باید یادآور شد عوامل وبازیگران متعددى در این عرصه به ایفاى نقش مى پردازند. آنچه مسلم است این است کهروسیه با توانمندى و اقتدار بیشترى نسبت به گذشته در حال ایفاى نقش است. حل مساله چچن و فرونشاندن تقریبى بحران در قفقاز شمالى و انجام اصلاحات اقتصادى و بهبود نسبى اوضاع اقتصادى شهروندان روسى و مبارزه با مافیاى گسترده روسیه و انهدام باندهاىتبهکار و ثبات سیاسى و اقتصادى به روسیه این امکان را داده است که بتواند در عرصه بین الملل تاثیرگذار باشد. روسیه به عنوان قدرت هسته یى قدرتمند و عضو داراى حق وتوشوراى امنیت که خود درگیر مناقشه است، به امریکا این امکان را نخواهد داد که درامور او دخالتى تاثیرگذار داشته باشد. به ویژه آنکه امریکا در حمله و اشغال نظامى افغانستان و عراق خود پرونده یى سیاه دارد و نمى تواند مانع عملیات روسیه در رفعتهدیدات امنیتى در مرزهاى خود شود. ورود امریکا به عرصه مناقشه مى تواند سبب طولانى شدن حل مناقشه شود.
ایالات متحده امریکا خواستار توقف جنگ و بازگشت مناقشه به موقعیت قبل از درگیرى است. سفر وزیر خارجه امریکا به تفلیس اگرچه براى حمایت ازگرجستان اعلام شده است، ولى مى توان حدس زد که بیشتر براى راضى کردن گرجستان براىتوقف جنگ صورت گرفته است. دستور جرج بوش به وزارت دفاع امریکا براى انجام عملیات امداد رسانى و کمک هاى بشر دوستانه و درخواست از روسیه براى فراهم کردن امکان کمکرسانى به حادثه دیدگان نشان مى دهد که امریکا قصد رویارویى با روسیه را ندارد.
مصوبه دوماى دولتى روسیه دایر بر شناسایى استقلال اوستیاى جنوبى و آبخازیاو سپس تایید آن از سوى شوراى فدراسیون روسیه، موجب حیرت غرب شد. متعاقب آن «دیمیترىمدودوف» رئیس جمهور فدراسیون روسیه در 5 شهریور 1387 حکم به رسمیت شناختن استقلالاوستیاى جنوبى و آبخازى از سوى روسیه را امضا کرد. رئیس جمهور در این روز طى سخنرانى تلویزیونى گفت؛ «با در نظر داشتن اعلام آزادانه اراده مردم اوستیا وآبخازى، با ملاک قرار دادن آیین نامه سازمان ملل متحد، بیانیه مصوبه سال 1970درباره اصول قوانین بین الملل در رابطه با روابط دوستانه بین کشورها، صورت مجلس هلسینکى سازمان امنیت و همکارى اروپا مصوبه سال 1975 و سایر اسناد پایه بین المللى،من حکم به رسمیت شناختن استقلال اوستیاى جنوبى و استقلال آبخازى از سوى فدراسیونروسیه را امضا کردم.» به گفته وى روسیه سایر کشورها را فرا مى خواند که از این الگوپیروى کنند. رئیس جمهور گفت؛ «این انتخابى دشوار است، اما این تنها امکان براى حفظجان مردم است.» با این اقدام روسیه روابط روسیه با غرب به تیرگى گراییده است. اجلاساضطرارى اتحادیه اروپا در روز 11 شهریور ماه نتوانست به جمع بندى یکدستى نائل شود. تهدید به اخراج روسیه از گروه جى 8 نیز نمى تواند بر عزم روسیه خللى وارد کند. درشوراى امنیت هم با وجود چندین نشست امکان صدور قطعنامه یى کارساز علیه روسیه به جهتجایگاه روسیه در این شورا به عنوان یکى از پنج عضو دائم و داراى حق وتو فراهم نشدهاست. از سوى دیگر امریکا خود با حمله نظامى گسترده به افغانستان در 2001 و اشغالنظامى عراق در 2003 و شناسایى استقلال یکجانبه کوزوو در آغاز سال 2008، به اندازهکافى بهانه به دست روسیه براى جنگ با گرجستان داده است. به زعم روسیه اگر امریکا مىتواند تهدیدات امنیت ملى و حیاتى خود را در فراسوى اقیانوس ها با حمله و تهاجمنظامى برطرف کند، طبیعى است که روسیه در کنار مرزهاى جنوبى خود به طریق اولى مىتواند از این حق برخوردار شود. بدین ترتیب با رویه هایى که امریکا در پیش گرفته وروسیه بدان تاسى مى جوید، نظام بین الملل تبدیل به نظام زورمدارانه یى شده است کهکشورهاى کوچک سهم کوچکى از استقلال را دارا هستند. این نظم باید دگرگون شود.
پایان پیام.