سرویس آذربایجان/خبرگزاری آران
خبرگزاری آران / سرویس آذربایجان : مناقشه قره باغ پس از گرجستان را می‌توان دومین سیاست جدید روسیه برای رقابت با آمریكا در منطقه قفقاز با هدف تسلط نظامی و اقتصادی بر این منطقه مهم ارزیابی كرد.
در بررسی و ریشه یابی مناقشات موجود در منطقه قفقاز، این مهم به روشنی واضح است كه این بحران‌ها در نتیجه مداخلات خارجی و رقابت قدرت‌ها در منطقه شكل گرفته كه در دور جدید این رقابت ها، آمریكا برای رسیدن به آرزوی دیرینه خود و تسلط بر منطقه قفقاز روسیه را به واكنش واداشته و این كشور نیز سعی دارد با اقدام زورمدارانه تاریخی خود در این منطقه همچنان منطقه قفقاز را در اختیار داشته باشد و در این جهت خطرهای پیرامونی خود را دور سازد.
روسیه برای تحقق این مهم ابتدا با توسل به بهانه مناقشه اوستیای جنوبی گرجستان را تنبیه كرد تا درس عبرتی برای دیگر كشورهایی باشد كه قصد ایجاد نزدیكی با آمریكا و ناتو دارند.
روسیه اكنون برای رسیدن به اهداف مورد نظر خود طرح قفقاز را در دست بررسی قرار داده كه بر اساس آن كشورهای این منطقه باید در درون دایره امینتی این منطقه قرار گیرند و كشورهای متمرد در واقع علیه امنیت روسیه محسوب می‌شوند كه این مشكل با توسل به زور حل خواهد شد و در این میان موضع برخی كشورها با گفت وگو و برخی را با تطمیع همراه خود خواهد كرد و با به دست گرفتن منافع موجود در منطقه از جمله ذخایر انرژی و تاسیسات زیربنایی همواره سعی خواهد داشت تا اروپا را همچنان محتاج خود نگه دارد.
در این میان مناقشه قره باغ دومین بهانه و سیاست روسیه در منطقه قفقاز برای رسیدن به اهداف خود می‌باشد كه مدودیف در پایان اجلاس سه جانبه جمهوری آذربایجان، ارمنستان و روسیه به كار بردن عناوینی این مهم را به طور تلویحی مورد اشاره قرار داد.
دیمیتری مدودیفرییس جمهوری روسیه كه روز یكشنبه گذشته نقش میانجیگر را در مذاكرات سه جانبه مسكو با رییسان جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر عهده داشت، تشریك مساعی میان كشورهای منطقه را برای حل مناقشه قره باغ و پیشبرد همكاری‌های همه جانبه منطقه‌ای ضروری دانست.
رییس جمهوری روسیه در پایان این مذاكرات یادآور شد، تامین ثبات و امنیت در منطقه قفقاز تنها از راه‌های سیاسی و بر پایه اصول و موازین شناخته شده بین‌المللی محقق می‌شود و اتخاذ این سیاست به پیشرفت اقتصادی و افزایش همه جانبه همكاری‌ها ی منطقه‌ای كمك می‌كند و ضامن ایجاد فضای سالم و و سازنده برای امنیت منطقه است.
بررسی سوابق ۲۰سال مناقشه و جنگ خونین در منطقه قره باغ كوهستانی همواره این مهم را نشان می‌دهد كه بروز این بحران در گذشته در نتیجه سیاست‌های غلط شوروی و آمریكا و ادامه این مناقشه نیز به عنوان یكی از طولانی‌ترین جنگ‌های منطقه و یكی از چالش‌ها و دغدغه‌های موجود میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان كه تا كنون باعث آوارگی هزاران تن و تحمیل خسارات فراوان جانی و مالی شده نتیجه ادامه رقابت دو قدرت روسیه و آمریكا در منطقه حساس قفقاز برای رسیدن به منافع خود هستند.
با برقراری آتش بس، رییسان سازمان امنیت و همكاری اروپا مینسك یعنی آمریكا، فرانسه و روسیه برای حل بحران قره باغ نقش آفرینی كرده‌اند ولی تضاد یا تامین نشدن كل منافع آنان موجب شد كه عملا حل این مناقشه تاكنون كارایی نداشته باشد و نبود نتیجه این مذاكرات بارها از زبان رییسان این گروه و سران و كارشناسان دو كشور درگیر در این مناقشه شنیده شده است.
اكنون روسیه توجه خود را به این مناقشه معطوف كرده و مذاكرات پیرامون آن را كه منجر به صدور بیانیه‌ای كه مفاد آن نیز فاش نشده حكایت از امیدهایی برای حل بحران احساس می‌شود ولی با این حال مردم هر دو كشور كه شاهد برافروختن یكباره مناقشه اوستیای جنوبی نیز بودند، نگران هستند.
البته این مهم را باید توجه داشت كه قدرت‌ها برای حفظ منافع خود در منطقه قفقاز هیچ وقت حاضر به حل كامل این مناقشات از جمله مناقشه قره باغ نخواهند بود و بهانه‌ها و تعاریف مبهمی برای استفاده در زمان مورد نیاز بر جای خواهند گذاشت.
وزارت خارجه جمهوری آذربایجان كه سال گذشته اعلام كرد بود كه مذاكرات در خصوص مناقشه قره باغ تاكنون هیچ نتیجه‌ای نداشته اكنون با حمایت از بیانیه مسكو، مذاكرات سه جانبه برای حل بحران قره باغ را مثبت ارزیابی كرده است.
الهام علی اف رییس جمهوری آذربایجان بارها در سخنرانی‌های خود حل مناقشه قره باغ را فقط بر مبنای حقوق بین‌الملل و برقراری تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان امكان پذیر دانسته و آمادگی كشورش را برای اعطای خودمختاری بالاتر از خودمختاری موجود در اروپا به منطقه مورد مناقشه قره باغ كوهستانی اعلام كرده ولی اكنون نیروهای مخالف از جمله حزب مساوات و سازمان دفاع از آزادی قره باغ، بیانیه مسكو را مغایر با این اصول و غیر قابل قبول می‌دانند كه معتقدند كه مفاد آن فاش نشده و به طور مخفیانه تهیه شده كه تنها منافع روسیه را تامین می‌كند.
روزنامه ینی مساوات ارگان حزب مساوات پیشتر نیز طرح صلح ارایه شده از سوی روسیه و آمریكا را خیانتی علیه كشور دانسته و از سیاست‌های دو گانه روسیه و واشنگتن همواره انتقاد كرده است.
با این حال كارشناسان مختلف سیاسی و احزاب مخالف دولت باكو نیز مذاكرات صلح قره باغ را امری بیهوده و در جهت تامین منافع بیگانگان ارزیابی می‌كنند.
راسم موسی بیك اف در گفت و گو با شبكه تلویزیونی آینس جمهوری آذربایجان در این‌باره افزود: در بیانیه مسكو كه روز یكشنبه از سوی رییسان جمهوری سه كشور روسیه، آذربایجان و ارمنستان صادر شد هیچ مورد جدیدی درباره حل مسالمت آمیز مناقشه قره باغ وجود ندارد و این سند صرفا به نفع روسیه است.
موسی بیك اف معتقد است كه سران جمهوری آذربایجان و ارمنستان در مذاكرات اخیر خود در سنت پترزبورگ، حاضر به ارایه نظرات خود در قبال پیشنهادهای روسیه در خصوص حل مناقشه قره باغ نشدند.
در بررسی اجمالی مشخص می‌شود كه مهمترین عوامل شروع و طولانی شدن و ادامه مناقشه منطقه قفقاز در نتیجه رقابت و سیاست‌های نادرست شوروی و آمریكا، مداخلات خارجی، عدم احترام به تمامیت ارضی از سوی دو كشور درگیر در مناقشه، وجود گروه‌های افراطی و نبود اراده جدی دو كشور برای حل و فصل این بحران می‌باشد.
در این میان مداخلات خارجی مهمترین عامل بروز و ادامه این بحران بوده و این مناقشه به رغم فروپاشی شوروی همچنان با نقش آفرینی روسیه و آمریكا تداوم یافته و ثروت‌های مادی و معنوی منطقه را فرسایش و همچنان زمینه را برای مداخلات خارجی مهیا می‌كنند.
در این میان آمریكا همواره در صدد است از جمهوری آذربایجان به عنوان یكی از پایگاه‌های مهم برای رسیدن به منافع خود استفاده كند و برای رسیدن به این آرزوی دیرین خود سعی در فتنه‌سازی در منطقه و استفاده ابزاری از آن را دارد كه موضوع قره باغ یكی از این حربه‌ها به شمار می‌رود و هرگز تمایلی به حل این مناقشه از سوی دیگر همسایگان كه مصالح ملت‌ها و حقوق بین‌الملل را مبنای حل مشكل قرار می‌دهند ندارند.
در این خصوص می‌توان به اخبار رسانه‌های مختلف باكو در این خصوص از جمله روزنامه آینا اشاره كرد كه در گزارشی نوشته بود، روسیه در پاسخ به تحكیم حضور ناتو در جمهوری آذربایجان به تسلیح ارمنستان ادامه می‌دهد.
اغلب كارشناسان سیاسی منطقه نیز معتقدند دخالت‌های بیگانگان یكی از عوامل مهم و اساسی طولانی شدن و لاینحل ماندن مناقشه قره باغ است چرا كه برآیند برخورد منافع آنان موجب كاهش امكانات موجود برای حل و فصل مناقشه قره باغ شده كه در این خصوص می‌توان به ناكارآمدی تلاش‌های رییسان گروه مینسك اشاره كرد.
وجود گروه‌های افراطی از جمله جنبش داشناك‌ها و جبهه خلق در ارمنستان و جمهوری آذربایجان و فعالیت بی‌حد و حصر آنان در اوایل استقلال باكو و ایراوان از دیگر عوامل پیچیده شدن مناقشه قره باغ محسوب می‌شود.
در سال ۱۹۹۷حیدر علی اف رییس جمهوری وقت آذربایجان و لئون تروپتروسیان رییس جمهوری سابق ارمنستان با فراهم شدن زمینه لازم برای حل مناقشه قره باغ به توافق نزدیك شده بودند ولی گروه‌های افراطی داشناك‌ها با اعتراضات شدید مانع امر شدند به طوری كه تروپتروسیان را مجبور به استعفا كردند و در نتیجه مناقشه قره باغ به درازا كشید.
عدم احترام به تمامیت ارضی و عدم تمكین از حقوق بین‌المللی برای تعیین سرنوشت از دیگر عوامل طولانی شدن مناقشه قره باغ محسوب می‌شود چرا كه منشور سازمان ملل متحد نیز با تجزیه كشورهای موجود مخالف بوده و حق تبیین سرنوشت شامل اقلیت‌های قومی یك كشور نبوده بلكه به كشورهای مستعمره داده می‌شود.
از این رو اعطای خودمختاری وسیع به ارامنه قره باغ در قالب ساختار سیاسی جمهوری آذربایجان طرح مناسبی است كه هم ارامنه قره باغ را در تعیین سرنوشت خود سهیم می‌كند و هم تغییر مرزهای بین‌المللی را منتفی می‌سازد و این همان موضوعی است كه سران سازمان امنیت و همكاری اروپا در اجلاس لیسبون در سال ۱۹۶۶بر آن تاكید كردند.
مناقشه قره باغ به عنوان یكی از بزرگترین مناقشات قومی از ۲۰فووریه سال۱۹۸۸به دنبال تحركات قومی و تظاهرات شمار زیادی از ارامنه جدایی طلب در درون اتحاد جماهیر شوروی سابق آغاز شد.
با این روند كمیته اجرایی جمهوری خودمختار قره باغ، تصمیم خود برای جدایی این بخش از جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شووری و الحاق آن به ارمنستان را به علت تعلقات قومی اعلام و این تصمیم منجر به شروع درگیری ها میان دو جمهوری سوسیالیستی آذربایجان و ارمنستان شد.
به این ترتیب پس از درگیری‌های خونین قومی، آذری‌ها از ارمنستان و ارامنه از جمهوری آذربایجان رانده شدند و صدها تن از مردم دو طرف آواره شدند و این قبیل مشكلات و نگرانی‌ها تاكنون نیز ادامه دارد كه بروز مشكلات مختلفی را نیز در منطقه فراهم می‌سازد.
مسوولان جمهوری آذربایجان تعداد آوارگان آذری این مناقشه را یك میلیون نفر گزارش می‌كنند و این در حالی است كه كمیسون دولتی امور گروگان و ناپدیدشدگان جمهوری آذربایجان طی گزارشی اعلام كرده كه در مناقشه قره باغ چهار هزار و ۴۰۷نفر آذری ناپدید یا به گروگان گرفته شده كه سه هزار و۵۴۰نفر از این افراد نظامی و بقیه غیر نظامی هستند كه ۳۸۱نفر آنان را نیز افراد سالخورده، زنان و كودكان تشكیل می‌دهند.
در گزارش این كمیسون آمده كه با بررسی و تحلیل اسناد موجود مشخص شده كه در جریان مناقشه قره باغ ۵۵۰نفر از اسیران و گروگان‌های جمهوری آذربایجان كشته شده اند.
مناقشه میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره باغ كوهستانی در سال۱۹۸۸میلادی آغاز و درسال‌های ۱۹۹۲الی ۱۹۹۴به درگیری‌های نظامی تبدیل شد.
پایان پیام.