دولت جمهوری آذربایجان که خود را برای میزبانی از اولین دوره بازیهای اروپایی آماده می کند، این روزها به دنبال کاهش چشمگیر قیمت نفت و افت 35 درصدی ارزش پول ملی این کشور، دنبال راه حلی برای تامین هزینه های سرسام آور المپیک اروپایی است که قرار است از 12 تا 28 ژوئن 2015 در باکو برگزار شود.
آران نیوز- تقبل تمامی هزینه های هنگفت این بازی ها ، زمانی از سوی دولت آذربایجان صورت گرفته بود که قیمت بالای 100 دلاری نفت امکان تحقق آن را فراهم می نمود؛ اما اکنون که قیمت نفت به پائین تر از قیمت آن روزها رسیده و دولت آذربایجان نیز هزینه های کلانی برای احداث 18 مجموعه ورزشی و سایر زیرساختهای لازم برای برگزاری مسابقات انجام داده است – که هزینه 500 میلیون دلاری ساخت استادیوم 68هزار نفری ملی در باکو تنها یک نمونه از آن هزینه هاست – دولت این کشور به لحاظ مالی روزهای سختی را در ارتباط با تداوم تامین هزینه های جاری کشور و هزینه های تکمیل زیر ساختها و برگزاری مسابقات می گذراند و همین موضوع علاوه بر برگزاری چندین تجمع ضد دولتی با شعارهای اقتصادی در باکو به بروز زمزمه هایی مبنی بر عدم شرکت برخی کشورهای اروپایی با تیم های اصلی خود در مسابقات باکو منجر گردیده است که این مسائل در کنار برخی اخبار تائید نشده مانند مشکلات فنی ورزشگاه المپیک تازه افتتاح شده باکو؛ دولت جمهوری آذربایجان را به چاره جویی جهت یافتن منابع مالی جدید به منظور برگزاری شایسته مسابقات وادار نموده است.
در چنین شرایطی سفر رئیس جمهوری آذرایجان به عربستان و ملاقات وی با وزیران نفت و اقتصادی این کشور و نیز رئیس بانک توسعه اسلامی و سوالات الهام علی اف از آنان در خصوص سرنوشت بازار نفت و... این مهم را در ذهن متبادر می سازد که احتمالا دولت جمهوری آذربایجان برای تامین هزینه بازیهای اروپایی؛ روی سیاستها یا کمکهای عربستان حساب ویژه ای باز کرده است. آقای الهام علی اف امیدوار است یا از طریق متقاعد نمودن پادشاه عربستان به تغییر سیاستهای نفتی این کشور در راستای افزایش قیمت و یا از طریق دریافت کمکهای مالی مستقیم یا غیر مستقیم از عربستان؛ بخشی از کسری بودجه آذربایجان را جبران نموده و المپیک اروپایی را نیز بر اساس وعده های از قبل داده شده برگزار نماید.
طبیعی است در شرایط کنونی که عربستان در صدد کسب حمایت های منطقه ای و بین المللی از عملیات نظامی و به تعبیر بهتر کشتار بی رحمانه خود در یمن می باشد؛ در صدد سوء استفاده از نیاز مالی آذربایجان بوده و این دولت را وادار به مشارکت و حداقل حمایت از کشتار مردم مظلوم یمن بنماید. موضوعی که نشانه های آن در اظهارات حکمت حاجی یف سخنگوی وزارت خارجه آذربایجان در مصاحبه مورخه 31 مارس خود با خبرگزاری آپا مشهود است، آنجا که این مقام رسمی، موضع گیری الله شکور پاشازاده رئیس اداره روحانیت قفقاز در انتقاد از عربستان و کشورهای عربی به دلیل حمله به یمن را نظر شخصی وی و نه موضع رسمی دولت آذربایجان دانسته است .چنانچه موضع گیری فوق و سفر رسمی الهام علی اف به ریاض که با استقبال گرم و فراتر از عرف دیپلماتیک پادشاه عربستان مواجه گردید را به عنوان حمایت باکو از عملیات نظامی عربستان علیه یمن و به عبارتی به منزله شروعی مجدد در تحکیم روابط باکو و ریاض بدانیم، آن موقع بایستی در انتطار دو پیشامد جدید در جمهوری آذربایجان باشیم که هر کدام می تواند ثبات اجتماعی و سیاسی آذربایجان را دستخوش چالشهای اساسی بنماید. دو پیشامد احتمالی فوق عبارتند از:
اول) تحکیم روابط آذربایجان شیعی و عربستان مروج وهابیت؛ خواه ناخواه به تقویت فرقه وهابیت در آذربایجان خواهد انجامید کما اینکه به گزارش رسانه های آذری از جمله روزنامه گوندوم خبر مورخ اول آوریل 2015؛ وهابیان آذربایجان در پنج سال گذشته 100 درصد افزایش یافته و تعداد آنان به 70 هزار نفر رسیده است. علاوه بر این در حال حاضر دولت باکو با چالش اساسی تحت عنوان داعشی های آذری مواجه گردیده و هر از گاهی خبر هلاکت آنان در سوریه و یا دستگیری و محاکمه آنان در باکو به اتهام شرکت در جنگ سوریه شنیده می شود .
دوم) پیشامد دوم اینکه ورود باکو به مشارکت و یا حمایت از عملیات نظامی عربستان علیه یمن می تواند این کشور کوچک و آسیب پذیر را در موقعیتی مانند ترکیه قرار دهد که هم اکنون سالهاست هزینه های سنگین اشتباه محاسباتی خود در خصوص دولت سوریه را پس می دهد و به دلیل حمایت از تروریستهای داعش و النصره در سوریه با شکافهای اجتماعی و سیاسی زیادی در داخل ترکیه مواجه شده است، طبیعی است ورود باکو به این عرصه می تواند عواقب وخیم تر و خطرناکتری برای این کشور داشته باشد.
با عنایت به دو مورد پیش گفته ؛ یاد آوری دو نکته ذیل لازم به نظر می رسد:
1- گرایش دولت آذربایجان به عربستان به عنوان پشتیبان اصلی افراط گرایی دینی و منبع صدور تروریستهای خطرناک با سیاست اعلامی این کشور مبنی بر لزوم مقابله با افراط گرایی که در ملاقاتهای دیپلماتیک از جمله دیدارهای اخیر الهام علی اف و حسن روحانی مطرح گردیده؛ در تضاد آشکار می باشد.
2- ابراز تمایل دولت آذربایجان به عربستان جهت برخورداری از حمایت مالی این کشور به منظور برگزاری شایسته بازهای اروپایی نوعی نقض غرض محسوب می شود. همانگونه که قبلا توضیح داده شد توسعه روابط کشوری مانند آذربایجان که در آن نوعی فقر معرفتی نسبت به مبانی دینی وجود دارد با عربستان که نقطه ثقل وهابیت محسوب می شود به صورت طبیعی به تقویت گروه های افراطی وهابی منجر خواهد شد و همانگونه که عملکرد این گروه ها در کشورهایی مانند سوریه و عراق نشان داده است، رفتار این گروه ها نه قابل پیش بینی و نه قابل کنترل می باشند و این برای کشور میزبان اولین دوره بازیهای اروپایی، آن هم در شرایطی که کشوری مانند فرانسه از عملیات های تروریستی مصونیت ندارد؛ بسیار خطرناک می باشد.
به هر حال سیاستها و اقدامات آتی دولت آذربایجان؛ جهت گیری سیاست خارجی این کشور را بیشتر نشان خواهد داد ولی آنچه بدیهی است اینکه انتظار افکار عمومی آذربایجان به عنوان دومین کشور شیعی دنیا و عضو سازمان همکاری های اسلامی از دولت این کشور؛ عدم همراهی با دولتها و قدرتهایی است که برای پیشبرد سیاستهای خود ابایی از کشتار انسانها و اشغال سرزمین ها ندارند چرا که جمهوری آذربایجان خود قربانی همین نوع سیاست بوده و هم اکنون 20 درصد خاک آن در اشغال ارامنه می باشد.
سفر نا به هنگام رییس جمهور آذربایجان به عربستان با توجه به سردی روابط دو کشور ایران و عربستان در سال های اخیر به ویژه پس از آغاز موج بیداری اسلامی در منطقه و تشدید تقابل آن ها در قضیه تهاجم عربستان به یمن می تواند حاوی این پیام نیز باشد که جمهوری آذربایجان می خواهد از این شرایط به نفع خود استفاده نماید تا در روابط خود با جمهوری اسلامی ایران و عربستان از قدرت مانور و چانه زنی بیشتری برخوردار شود. در این صورت جمهوری آذربایجان با نزدیکی به هر یک از کشورهای ایران و عربستان می تواند به عنوان طرف سوم به کسب امتیازات گوناگون مبادرت نماید.
نویسنده: داوود خوشبخت