کتاب «درآمدی بر انقلاب اسلامی در آذربایجان» شامل مجموعه مقالات اولین نشست علمی تخصصی بررسی نقش آذربایجان در انقلاب اسلامی است که به اهتمام دکتر محمدعلی پرغو و رحیم نیکبخت توسط «موسسه تاریخ و فرهنگ ایران» وابسته به دانشگاه تبریز منتشر شده است.
آران نیوز- با توجه به جایگاهی که آذربایجان در تایخ و فرهنگ ایران اسلامی دارد، تبیین علمی این جایگاه ضرورت انکارناپذیری است که جمعی از فرهیختگان و اساتید تاریخ معاصر در دانشگاه تبریز با درک این ضرورت اقدام به فراخوان مقاله با موضوع « بررسی نقش آذربایجان در انقلاب اسلامی» کردند و نشست علمی این فراخوان در بهمن سال گذشته برگزار شد.
مجموعه مقالات این نشست بالغ بر دوازده مقاله از اساتید و پژوهشگران تاریخ معاصر آذربایجان می باشد که در این کتاب جمع شده است.
مهدی نعلبندی دانشجوی دکتری اندیشه های سیاسی طی مقاله ای با عنوان «بایسته های تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی در آذربایجان» با بررسی کتاب های منتشر شده در حوزه تاریخ شفاهی از مبارزان آذربایجان در انقلاب اسلامی به بررسی نقاط قوت و ضعف این کتاب ها پرداخته و خواستار توجه جدی و بیشتر به ضبط، تدوین و انتشار خاطرات مبارزان ستم شاهی در منطقه آذربایجان با تکیه بر ویژگی های تاریخی، جغرافیایی و فرهنگ بومی منطقه شده است.
«دانشگاه آذرآبادگان» در انقلاب اسلامی عنوان مقاله دوم این کتاب است که در ده صفحه توسط ناهیده عابدینی کارشناس ارشد تاریخ و مدرس مدعو از دانشگاه پیام نور به همایش ارسال شده بود. نویسنده در این مقاله ضمن بررسی تاریخچه دانشگاه تبریز (آذرآبادگان) به بررسی سیر و حوادث مرتبط با انقلاب اسلامی در این دانشگاه پرداخته است.
دانشگاه آذرآبادگان در انقلاب اسلامی، اعتراض دانشجویان به تاخیر بازگشت امام خمینی(ره)، مسائل اخلاقی و برخورد دانشجویان، بازگشایی دانشگاه ها و نتیجه گیری میان تیترهای این مقاله هستند.
مقاله سوم این کتاب اختصاص به مقاله ای با عنوان «فعالیت بهاییت در آذربایجان در دوره پهلوی» نوشته اصغر حیدری دارد. نویسنده در این مقاله آورده است: «یکی از سیاست های خطرناک استعمار برای تضعیف وحدت ملت مسلمان ایران، ایجاد فره ها و مسلک های مذهبی به عنوان دین و آیین جدید و سعی و تلاش فراوان برای بسط و گسترش آن هاست. یکی از این فرقه ها بهاییت است که ابتدا با یتری استعمار روس رشد کرد... در زمان رژیم پهلوی بهاییت گسترش زیادی در نقاط متعدد ایران یافتو مبارزات روحانیت و مردم مسلمان ایران با این فرقه ضاله فصل مهمی از تاریخ کشورمان را تشکیل می دهد.»
نویسنده در این مقاله با استفاده از اسنادمحرمانه شهربانی حکومت پهلوی و ساواک، به تشریح فعالیت بهاییان در آذربایجان دوره پهلوی پرداخته است.
دکتر محمد علی پرغو و رحیم نیکبخت که کتاب به اهتمام آنان گردآوری و چاپ شده است در مقاله مشترکی در این کتاب «واقعه حمله به مدرسه طالبیه تبریز» را موشکافی کرده اند. در بازخوانی وقایع منجر به پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، خرداد چهل و دو مبدا به شمار می آید. در این تاریخ دژخیمان پهلوی ضمن حمله به مدرسه فیضیه قم، به ضرب و شتم طلاب پرداختند. مصادف با همین واقعه، واقعه مشابهی در تبریز و مدرسه طالبیه رخ داده است که عموما از دید مورخان و صاحب نظران تاریخ معاصر پنهان مانده است.
مولفان مقاله مذکور با اراده اسناد و خاطراتی از این واقعه بر لزوم تکریم و بازخوانی آن تاکید کرده اند.
پنجمین مقاله از سلسله مقالات منتشره در این کتاب «اردبیل در نهضت امام خمینی(ره)» نام دارد. دکتر رجب ایزدی و رحیم نیکبخت نویسندگان مقاله ضمن بازخوانی نقش اردبیل در رسمیت یافتن شیعه در ایران، به بازخوانی سلسله حوادث در اردبیل ایام مبارزات ستم شاهی پرداخته اند. نویسندگان با اشاره به نقش روحانیون و علمای مجاهدی چون آیت اله سید یونس اردبیلی، آیت اله مروج و آیت اله موسوی اردبیلی به تاثیر این افراد در هدایت احساسات ضد طاغوتی و دین مدارانه نردم اردبیل پرداخته اند.
وقایع پس از تصویب لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی، انقلاب سفید، حمله به مدرسه فیضیه و... در اردبیل در این مقاله مورد کاوش قرار گرفته است.
بازخوانی تحولات سال های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی در شهرهای خوی، سراب، خلخال و مرند با نگاهی به اسناد و خاطرات شفاهی مبارزان، عناوین دیگر مقالات این کتاب را تشکیل می دهند.
حامد خسروشاهی